Sức hút lạ lùng của 'Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo'

Cầm cuốn sách Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo, tôi hồi hộp bóc lớp nilon và ngồi xuống đọc luôn tắp lự. Đọc không rời cuốn sách trong khu vườn xanh nhỏ bé của tôi đến tối mịt mới đứng lên. Rồi sau đó lại đọc đến khuya và sáng hôm sau, đọc một hơi nữa, cho đến những dòng cuối cùng. Hiếm khi tôi đọc ham như vậy. Mặc dù nghề của tôi là phải đọc rất nhiều cuốn khác nhau. Nhưng phải nói quả thật: Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo có sức hút lạ lùng. Tôi ngạc nhiên chính tôi. Rồi ngạc nhiên về Nguyễn Nhật Ánh. Dù biết ông từ vài chục năm rồi.

Dành một ngày ra để nghĩ, tôi nhận ra rằng: Từ Kính vạn hoa, Cô gái đến từ hôm qua, Mắt biếc, Ngồi khóc trên cây đến Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh, văn chương Nguyễn Nhật Ánh luôn mang âm hưởng dịu dàng của ký ức: những con đường làng, những buổi tan học, những mối tình tuổi mười mấy vừa ngượng ngùng vừa trong sáng, những trò nghịch dại đáng yêu và cả những nỗi buồn rất nhẹ mà rất lâu.

Ông không tô vẽ cuộc sống thiếu nhi như một thế giới chỉ toàn màu hồng mà luôn để những nỗi lo, sự tổn thương, cái cô đơn của trẻ con được xuất hiện một cách tự nhiên, có chút hóm hỉnh. Văn của ông tuy nhẹ nhàng nhưng sâu sắc; vui tươi mà không hời hợt, ông dẫn người đọc đến nhận thức đạo đức một cách tinh tế, nhẹ nhàng nhưng chạm vào chiều sâu cảm xúc.

Những câu chuyện nhỏ mở ra chiều kích cảm xúc

Nguyễn Nhật Ánh có khả năng quan sát tâm lý trẻ em. Ông không nhìn trẻ con bằng con mắt người lớn. Có lẽ, bởi sự yêu mến, khả năng nhập cuộc với sự nhân hậu, ông đứng đúng ở vị trí các em, quan sát kỹ càng và chạm được vào sự nhạy cảm của lứa tuổi mới lớn. Không chỉ độc giả nhỏ tuổi đọc thấy mình trong đó; mà độc giả nhiều thế hệ cũng thấy lại tuổi thơ của mình, đôi khi ngô nghê, đôi khi bướng bỉnh và luôn chân thật. Ông chạm được vào những nỗi buồn trẻ con: bị hiểu lầm, bị cô đơn, thất vọng vì một điều nhỏ xíu, rất nhẹ nhàng nhưng sâu sắc, giúp văn của ông “đẹp mà không giả”.

Thế giới nghệ thuật của Nguyễn Nhật Ánh cũng rất nhất quán: những ngôi làng nhỏ, những con ngõ, mùa nắng, mùa mưa, tình bạn, tình đầu… Tất cả được tái hiện với màu sắc trong trẻo, đôi khi lãng mạn, đôi khi hồn nhiên. Nhưng quan trọng hơn, đó là thế giới tử tế, nơi người tốt nhiều hơn người xấu, nơi cái đẹp có đủ chỗ để nảy mầm. Trong bối cảnh đời sống hiện đại khá ồn ào và áp lực, những trang viết của ông trở thành một “khoảng nghỉ” an lành, hấp dẫn cả trẻ em lẫn người lớn…

Nhưng chỉ có thế thì tôi vẫn không thể hiểu được vì sao trong khi các đầu sách chỉ ở ngưỡng 4.000 cuốn là mơ ước của rất nhiều nhà văn, thì sách của Nguyễn Nhật Ánh vẫn ở con số vài vạn bản. Cuốn Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo thì 20.000 bản bìa cứng (đặc biệt) và 60.000 bản thường?

Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo - sách mới nhất của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Ảnh: Việt Hà.

Có lẽ là: Niềm tin tuyệt đối của độc giả với một tác giả có thâm niên viết hay, tin rằng sách của Nguyễn Nhật Ánh đương nhiên là phải hay. Mua một cuốn Nguyễn Nhật Ánh là mua một cảm giác dễ chịu, một sự an toàn tinh thần. Những người từng đọc ông từ những năm 1990-2000 giờ mua sách cho con. Thế hệ nối thế hệ tạo thành một cộng đồng độc giả lớn hiếm có trong văn học Việt Nam.

Văn của Nguyễn Nhật Ánh vượt qua biên giới tuổi tác và tầng lớp xã hội. Tác giả không cố “làm văn chương”, văn chương tự nhiên xuất hiện trong câu chuyện ông kể. Chính sự mộc mạc, sự tử tế và niềm tin vào cái đẹp làm nên phong cách không thể lẫn. Có lẽ vì thế ông là một trong số rất ít nhà văn Việt Nam có độc giả bền bỉ đến thế.

Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Nhật Ánh là sự kết hợp hiếm gặp giữa giọng kể thủ thỉ, diễn đạt tâm lý trẻ em sắc sảo trong một thế giới nghệ thuật trong trẻo mà vẫn thấm thía.

Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Nhật Ánh là sự kết hợp hiếm gặp giữa giọng kể thủ thỉ, diễn đạt tâm lý trẻ em sắc sảo trong một thế giới nghệ thuật trong trẻo mà vẫn thấm thía. Ông không dùng mô-típ kịch tính mà dùng những câu chuyện nhỏ để mở ra những xúc cảm rất rộng, rất thật. Chính sự chân thành ấy tạo thành dấu ấn sâu sắc khiến văn chương ông vừa dễ đọc, vừa khó quên.

Điểm nổi bật nhất của Nguyễn Nhật Ánh là giọng kể. Ông gần như chỉ trung thành với lối kể thứ nhất: “tôi”, “mình”, “tụi em”- một kiểu giọng mà khi đọc lên, ta như nghe chính một cậu bé hay cô bé đang kể. Nhịp điệu câu văn của ông nhẹ, không cầu kỳ, không đao to búa lớn. Ông dùng những từ ngữ bình thường đến mức tưởng như bất cứ ai cũng có thể viết, nhưng chính sự giản dị được mài kỹ ấy lại mang sức gợi đặc biệt. Mỗi câu đều như một hơi thở, không gượng ép, không lên gân, tạo cảm giác gần gũi và đáng tin.

Nghệ thuật chinh phục độc giả bằng cảm xúc chân thành

Văn học là một nghệ thuật chinh phục độc giả bằng cảm xúc chân thành. Viết về trẻ em, viết cho trẻ em (tuổi khoảng từ 9-16 ) vô cùng khó. Nếu “đứng ngoài” nhìn vào, viết ra khó tránh được những áp đặt, những cảm xúc giả. Cho nên người viết (văn học, âm nhạc…) cho trẻ em thành công đều là những người viết từ quan sát trong việc chăm sóc con cháu mình. Nguyễn Nhật Ánh là một trong những nhà văn hiếm hoi của văn học Việt Nam đương đại giữ được sức hút bền bỉ suốt hơn bốn thập niên sáng tác. Không chỉ từ con cháu mình mà ông coi tất cả trẻ em là nguồn yêu thương của ông.

Ông sống với các em không chỉ quan sát mà là chia sẻ, cảm nhận và bản thân ông có khả năng nắm bắt tâm lý các em rất tài tình. Ông có khả năng nhìn thấy những điều nhỏ bé mà giàu ý nghĩa trong đời sống thầm lặng của trẻ em. Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo là cuốn sách kể về tuổi thơ, tình bạn, tình thân và lòng tốt giản dị qua những đứa trẻ từ Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh như Thiều, Tường, Mận nay rời quê lên Sài Gòn sống (thời bao cấp).

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh trong buổi ký tặng bạn đọc Hà Nội. Ảnh: Việt Hà.

Tác phẩm mang bối cảnh thành phố, khác với thôn quê miền Trung trong nhiều cuốn sách trước đây của tác giả. Tác phẩm không cố ý kể câu chuyện có mở đầu có kết thúc, mà để nó diễn ra tự nhiên như đời sống. Nó tập trung vào những hành động nhỏ bé, ân nghĩa, sự sẻ chia, lòng tử tế giữa người với người. Tác giả không dùng giọng dạy dỗ mà câu chuyện tự nhiên nói: Làm người tốt có khó không? Muốn làm người tốt thì làm gì? Độc giả tự nhận thấy mình nên ứng xử thế nào! Tên các nhân vật có trong Tôi thấy hoa vàng… nhưng không đồng nghĩa đây là “phần 2”, mà là một câu chuyện độc lập và có cách tiếp cận khác.

Những cảm xúc tuổi thơ, lòng nhân ái và “vị ngọt” như bốn viên kẹo, cái mà tiêu đề gợi lên khiến tôi thấy chính những điều giản dị, nhỏ bé ấy - sự sẻ chia, tình bạn, lòng tốt, là “hạt nhân” của câu chuyện và nguyên nhân văn chương của Nguyễn Nhật Ánh cuốn hút mọi người.

Sách có hai phiên bản: bìa cứng và bìa mềm. Trong tay tôi là bản bìa cứng. Là người viết, đồng thời là một họa sĩ, tôi bái phục người trình bày cuốn sách và các minh họa trong sách. Rất đẹp. Màu và hình của mỗi minh họa đều sinh động làm tăng thêm sự thú vị của người đọc.

-----------

Trong bài có sử dụng ảnh chụp sách của Neta.