Nguyễn Nhật Ánh viết về TP.HCM thời nghèo khó mà chan chứa nghĩa tình

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh khẳng định mỗi tác phẩm, dù có kết mở hay không, đều có đời sống riêng mà chính tác giả cũng không thể can thiệp.

Nguyễn Nhật Ánh bảo mình không có nhu cầu viết phần hai cho các tác phẩm có kết mở như Mắt biếc, Đi qua hoa cúc… “vì sợ sẽ làm hỏng vẻ đẹp của các tác phẩm trước”.

Tuy vậy, Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo vẫn xuất hiện như một ngoại lệ. Sách bắt đầu từ những câu hỏi chưa dứt suốt 15 năm của bạn đọc về số phận của Thiều, Tường, Mận trong Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh. Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã dùng “một cuốn sách để trả lời một cuốn sách”.

“Tôi cũng tò mò không kém gì các bạn. Khi cuốn sách đã khép lại, tôi cũng không biết gì hơn về các nhân vật. Chỉ có điều tôi có ưu thế hơn vì tôi là nhà văn. Tôi có thể viết tiếp để thỏa mãn trí tò mò. Do đó tôi dùng một cuốn sách để trả lời một cuốn sách”, nhà văn nói.

Buổi ra mắt Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo diễn ra chiều 26/11 tại TP.HCM, do NXB Trẻ tổ chức. Tác phẩm đánh dấu sự trở lại của ba nhân vật quen thuộc trong một bối cảnh hoàn toàn khác: TP.HCM thập niên 1980, thời kỳ còn nhiều gian khó nhưng chan chứa nghĩa tình.

“Tài nguyên quý giá” của nhà văn

Khi viết Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo, dường như nhà văn Nguyễn Nhật Ánh nhớ lại thường xuyên hơn là tưởng tượng. TP.HCM những năm 1980 hiện lên bằng mùi khói xe lẫn cùng sương sớm, hàng quán thưa thớt, dãy phố buồn tênh, những mái nhà ẩm thấp quanh giếng trời chung và tiếng nói xôn xao của người Hoa trong các con hẻm quận 5, quận 6. Đó là thành phố ông từng sống, dạy học, đi bộ qua cây cầu Palikao giờ đã mất và tạt qua tiệm tạp hóa nhỏ dưới chân cầu Bình Tiên.

“Tôi lên Sài Gòn từ năm 1973, từng tắm mình trong không khí những năm 70-80 nên khi đưa các nhân vật Thiều, Tường, Mận từ quê lên thành phố, mọi thứ đều rất ‘thuận tay’. Cảnh vật, nhịp sống, cả cách người ta cư xử với nhau… tất cả nằm sẵn trong đầu. Nhà văn mỗi khi viết truyện đều khai thác kinh nghiệm sống của mình như một tài nguyên quý giá”, ông chia sẻ.

Sách Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo có các nhân vật từ Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh.

Ở lần trở lại này, tình cảm giữa các nhân vật không hề phai nhạt khi vào thành phố. Trong hoàn cảnh chật vật và thiệt thòi, tình thương giữa con người lại càng cần thiết để giữ người ta đứng thẳng, sống tử tế.

Có nhân vật cảm thấy xấu hổ vì gia cảnh, cố giấu đi phần quê mùa, tránh cả ánh mắt thương cảm từ người khác. Câu chuyện cũ về mặc cảm xã hội bỗng trở nên gần với thực tại. Chính những cảm xúc đó khiến tác phẩm trở thành một tấm gương cho độc giả trẻ nhìn vào rồi tự hỏi: “Nếu ở hoàn cảnh đó, tôi sẽ làm gì?”.

Đặc biệt, tác giả xuất hiện trong truyện với vai trò nhà thơ. Cụ thể, nhân vật ba của Thiều vốn có năng khiếu làm thơ trào phúng, đã gửi tác phẩm đến một chuyên mục thơ hài trên báo. Ông sáng tác thơ chế từ tác phẩm nổi tiếng: “Hàng me xanh ngắt / Có tự bao giờ / Mà nay đứng đó / Cho em làm thơ”, vốn là tác phẩm của chính Nguyễn Nhật Ánh trong đời thực.

Bài thơ chế có nội dung: “Hàng me xanh ngắt / Có tự bao giờ / Em mà đứng đó / Thì hết làm thơ!” nhân sự kiện cây đổ vì mưa gió ở TP.HCM những năm 1980. Người phụ trách chuyên mục nhận được tác phẩm liền gọi điện hỏi ý kiến “nhà thơ Nguyễn Nhật Ánh” xem có nên đăng hay không. Tác giả trong truyện đáp: “Bài này còn hay hơn bài thơ gốc của tôi, cứ đăng đi!”.

Đằng sau câu thoại hài hước là những bài thơ trào phúng từng được Nguyễn Nhật Ánh sáng tác và đăng trên báo Sài Gòn Giải Phóng dưới một bút danh khác. Ông cho biết: “Tôi đã đưa rất nhiều nhân vật thật ngoài đời vào tác phẩm từ nhà thơ Tường Linh, ca sĩ Ánh Tuyết, đến nghệ sĩ Thành Lộc. Lâu lâu ‘đan xen’ chính mình là chuyện không có gì lạ”.

2025 là năm khó khăn với ngành xuất bản

Không khí buổi ra mắt sách mới của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh vào cuối tháng 11 ấm áp và đông đảo như mọi năm nhưng phía sau vẻ rộn ràng là những nỗi lo với người làm sách.

"2025 là một năm rất khó khăn với ngành xuất bản. Trong bối cảnh đó, việc bạn đọc có nhiều phản hồi tích cực, vẫn chờ sách Nguyễn Nhật Ánh là điều khiến chúng tôi rất xúc động”, bà Phan Thị Thu Hà, Giám đốc Nhà xuất bản Trẻ, chia sẻ.

Bà Phan Thị Thu Hà, Chủ tịch hội đồng thành viên, Giám đốc - Tổng biên tập Nhà xuất bản Trẻ, phát biểu tại sự kiện.

Dù bối cảnh ngành xuất bản gặp nhiều khó khăn, bà cho biết đơn vị vẫn quyết định in lần đầu 80.000 bản, gồm 60.000 bản bìa mềm và 20.000 bản bìa cứng in màu. “Chỉ mới đọc những trang đầu tiên thôi là tôi đã thấy thấm vào mình hình ảnh của những đứa trẻ, bất kể hoàn cảnh hay độ tuổi, đều lan tỏa lòng nhân ái. Đó là những hình ảnh đặc trưng của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh”, bà Hà nói thêm.

Không chỉ là nội dung, truyện còn mở ra những hình ảnh sống động được vẽ bởi hoạ sĩ Đỗ Hoàng Tường, người đồng hành với nhà văn suốt nhiều tác phẩm gần đây. Ông chia sẻ: “Tôi cũng từng đắm mình trong không khí TP.HCM những năm 80. Những căn chung cư cũ, những bà mẹ người Hoa cưu mang học trò từ quê lên… đều là thứ tôi từng thấy, từng sống qua. Do đó việc vẽ tranh cho tác phẩm này khá thú vị”.

Tác phẩm Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo sẽ chính thức phát hành toàn quốc vào ngày 28/11. Sách gồm 240 trang, có quà tặng kèm như bookmark hình que kem, sticker… cho bạn đọc.