Đường lây truyền HIV mới phức tạp ở Trung Quốc

Sau khi vợ qua đời, ông Lưu Hạo (60 tuổi) sống một mình ở quê. Khi con gái và con rể chuyển lên Bắc Kinh sinh sống, có con nhỏ, họ đón ông lên ở cùng để trông cháu ngoại.

Trong một lần nhập viện để nội soi tiêu hóa khi xét nghiệm sàng lọc trước thủ thuật, ông được phát hiện dương tính với HIV. Con gái ông gần như mất kiểm soát, liên tục hỏi dồn bác sĩ liệu cha mình còn có thể sống chung với gia đình hay không, trong khi ông Lưu Hạo đứng bên cạnh, cúi đầu lặng im.

Trao đổi riêng với bác sĩ sau đó, người đàn ông thừa nhận rằng ở tuổi đã cao, có thời gian rảnh và khoản tiền dành dụm, cuộc sống nhàn nhã khiến ông nhiều lúc buông lỏng bản thân. Vài mối quan hệ bên ngoài tưởng như thoáng qua, nhưng ông không ngờ lại dẫn đến hậu quả nặng nề đến vậy.

Tỷ lệ người cao tuổi mắc HIV tại Trung Quốc tăng nhanh những năm gần đây. Ảnh: Freepik.

Ngày càng nhiều người lớn tuổi nhiễm HIV tại Trung Quốc

Câu chuyện của ông Lưu Hạo không phải cá biệt. Ông Lương Hiểu Phong, nguyên Phó giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Trung Quốc, nhận định rằng trong bối cảnh già hóa dân số ngày càng nhanh, số ca nhiễm mới HIV/AIDS ở người cao tuổi nhiều khả năng còn tiếp tục tăng và cần được quan tâm từ sớm.

Tại các địa phương như Quảng Đông, Chiết Giang, số ca HIV ở nhóm tuổi cao tăng rõ rệt. Riêng tại Chiết Giang, người từ 50 tuổi trở lên đã chiếm 39,2% số ca HIV mới phát hiện trong năm.

Một buổi lấy máu xét nghiệm HIV tại Trung Quốc. Ảnh: Visual China.

Những năm gần đây, các tỉnh như Giang Tây, Phúc Kiến, Hà Bắc cũng ghi nhận tỷ lệ người cao tuổi nhiễm HIV tăng. Các bác sĩ Bệnh viện Hữu An hiện điều trị hơn 13.000 bệnh nhân HIV, gần một nửa tổng số ca của Bắc Kinh; trong đó, nhóm từ 50 tuổi trở lên đã vượt 20%.

Tại Trùng Khánh, số liệu công bố cho thấy trong 10 tháng đầu năm, tổng số ca HIV/AIDS mới giảm 8,6% so với cùng kỳ, nhưng 77,2% người được phát hiện là từ 50 tuổi trở lên. Nghiên cứu dịch tễ cho thấy ở người cao tuổi, đường lây chủ yếu là qua quan hệ tình dục, số nam nhiễm cao gấp khoảng ba lần nữ.

Khi an toàn tình dục “mất chốt”

Theo ông Lư Hồng Châu, Giám đốc Bệnh viện Nhân dân số 3 Thâm Quyến, điều đáng lo nhất là nguy cơ lây nhiễm HIV ở người cao tuổi đang tăng lên, trong khi nhu cầu tình dục của nhóm này lâu nay ít được nhắc tới, còn kiến thức về an toàn tình dục gần như không được trang bị đầy đủ.

Bác sĩ Lý Tại Thôn (Bệnh viện Hữu An) từng tiếp nhận một bệnh nhân nam hơn 80 tuổi nhiễm HIV. Người này giải thích nguyên nhân liên quan đến một bảo mẫu trung niên từng được gia đình thuê, bà đã đề nghị quan hệ tình dục để đổi lấy tiền. Vị chuyên gia nhấn mạnh nhóm 50-60 tuổi thường vẫn có thể trạng tốt, điều kiện kinh tế ổn định, nhu cầu tình dục vẫn tồn tại. Đó là thực tế không thể né tránh.

Ông cho biết trong các trường hợp liên quan đến mua bán dâm, nam giới cao tuổi thường chọn dịch vụ giá rẻ, hầu như không sử dụng bao cao su. Vì đối tượng bán dâm thường là phụ nữ trung niên, họ không lo mang thai, nhưng nguy cơ lây nhiễm HIV lại rất cao.

Ngoài ra, các mối quan hệ tình dục ngoài hôn nhân không mang tính thương mại cũng là một con đường lây nhiễm quan trọng. Khoảng năm 2020, bác sĩ Lý Tại Thôn từng tiếp nhận một cụ ông ở Bắc Kinh có quan hệ tình dục với bạn nhảy trong gần 10 năm trước khi được chẩn đoán HIV dương tính.

Những thách thức chồng chéo trong điều trị và phòng ngừa

HIV hiện chưa thể chữa khỏi, nhưng với tiến bộ điều trị, bệnh có thể được quản lý lâu dài như một bệnh mạn tính.

Bác sĩ Lý Thái Sinh, Trưởng khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện Hiệp Hòa Bắc Kinh, cho rằng người cao tuổi khác biệt rõ rệt so với người trẻ về thói quen dùng thuốc và đáp ứng điều trị dài hạn, nên phác đồ không thể áp dụng máy móc.

Việc điều trị HIV càng trở nên thách thức hơn đối với người cao tuổi. Ảnh: Medical Independent.

Nhiều người cao tuổi còn mắc kèm tăng huyết áp, tiểu đường, ung thư, suy gan thận… phải dùng nhiều thuốc cùng lúc, khiến nguy cơ tương tác thuốc tăng cao.

Một số thuốc hạ mỡ máu như lovastatin khi dùng cùng thuốc kháng HIV có thể làm nồng độ thuốc trong máu tăng gấp 5-6 lần. Thuốc chống lao rifampin có thể làm hiệu quả một số thuốc kháng HIV giảm tới 75%, gần như mất tác dụng, làm tăng nguy cơ kháng thuốc.

Ngoài yếu tố y khoa, rào cản tâm lý và kỳ thị vẫn rất lớn. Bác sĩ Lư Hồng Châu kể từng gặp bệnh nhân cao tuổi yêu cầu giấu kín bệnh với gia đình, tự ý giảm liều thuốc vì sợ “mất mặt”, dẫn đến biến chứng nặng và tử vong. Theo ông, bác sĩ có thể kiểm soát virus bằng thuốc, nhưng khó xóa bỏ những rào cản tâm lý đã hình thành suốt nhiều năm.