Ngày 9/9, tọa đàm “Văn học trinh thám hiện đại: Giao thoa Đông - Tây” diễn ra với sự tham gia của nhà văn người Na Uy Oystein Torsrud, nhà văn Di Li và nhà văn Đức Anh.
Xuất hiện tại sự kiện, nhà văn Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - nhận định trinh thám là một dòng văn học đáng được coi trọng hơn. Ông cho rằng ở Việt Nam, độc giả rất thích đọc trinh thám, thích những loại hình kích thích trí tò mò, tuy nhiên số lượng nhà văn viết trinh thám Việt chưa nhiều. Ông đặt ra vấn đề về tương lai của trinh thám Việt.
Gốc rễ văn học trinh thám Việt Nam lần về những năm 1930 của thế kỷ trước với Phạm Cao Củng, Thế Lữ. Dòng văn học đặc biệt này đã trải qua thách thức, để đến gần đây, nhiều tác giả trinh thám Việt bắt đầu được độc giả công nhận hơn.
 |
| Từ trái qua phải: nhà văn Di Li, nhà văn Đức Anh và nhà văn Oystein Torsrud. Ảnh: Minh Hùng. |
Sự chuyển mình của trinh thám hiện đại
Theo nhà văn Di Li, sáng tác trinh thám, người viết cần có óc sáng tạo, trí tưởng tượng và tư duy logic chặt chẽ. Đặt trong bối cảnh thế kỷ XX, nhà văn trinh thám đối mặt với những thách thức chuyển mình với những yếu tố công nghệ 4.0. Sáng tác trinh thám không còn dựa thuần túy vào suy luận được như thời Conan Doyle hay Agatha Christie.
Rất khó để một tác phẩm trinh thám viết trong bối cảnh hiện đại mà không có sự tham gia của công nghệ. Tác phẩm nào lược bỏ yếu tố công nghệ sẽ trở nên kém thuyết phục trong mắt độc giả. Tuy nhiên, Di Li cho rằng nhà văn trinh thám cũng cần cẩn trọng không lạm dụng quá đà yếu tố công nghệ, vẫn cần đảm bảo yếu tố tư duy, suy luận logic - những đặc trưng của dòng văn học trinh thám. Đó chính là cái khó khi viết trinh thám hiện đại.
Tác giả Trại hoa đỏ chia sẻ rằng bản thân bà khi sáng tác cũng phải chủ động nghiên cứu rất nhiều về kỹ thuật hình sự, giám định pháp y, luật và công nghệ... Đây là một công việc tốn thời gian.
Di Li cho biết trinh thám bắt nguồn từ phương Tây và chính tính logic, tư duy duy lý là điều giúp cho văn học trinh thám phương Tây phát triển mạnh. Trinh thám Bắc Âu như Thụy Điển, Na Uy, Đan Mạch… dù đến từ những quốc gia thưa dân nhưng vẫn có thể bán được hàng triệu bản.
Trinh thám phương Đông thì vừa duy lý vừa duy tình, những thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc phát triển mạnh khi các tác giả biết cách đan cài các vấn đề xã hội vào trinh thám.
Nhà văn Oystein Torsrud cho biết các nhà xuất bản ở Na Uy rất khắt khe nên để xuất bản một cuốn sách ở nước ông không phải là điều dễ dàng. Tuy nhiên, ông cho rằng đó là động lực để văn học trinh thám Na Uy phát triển. Theo Oystein Torsrud, để trinh thám phát triển được theo dòng chảy thời đại, các nhà văn phải quan tâm đến các vấn đề của xã hội bản địa đương đại, cố gắng truyền tải điều ấy qua tác phẩm. “Đây là một bài học kinh nghiệm cho các nền văn học khác”, ông nói.
Nền trinh thám Việt Nam sau một thời gian loay hoay, nay đã xuất hiện những gương mặt trẻ, thậm chí thuộc gen Z với nhiều ý tưởng táo bạo và cái nhìn thấu hiểu nhu cầu của độc giả.
 |
| Hình ảnh từ phim chuyển thế tác phẩm Trại hoa đỏ. Ảnh: K+. |
Tương lai của trinh thám Việt
Nhà văn Di Li cho rằng nhà văn trinh thám đương đại phải nghiên cứu, học hỏi nhiều hơn để bắt kịp thời đại, chứ không chỉ đơn giản xây dựng một nhân vật "tài tử chuyên phá án" được nữa.
Nhà văn Đức Anh cho rằng văn học Việt Nam chịu ảnh hưởng từ văn học Phương Tây qua ba yếu tố: văn phong, cách đặt vấn đề và cách tư duy tổ chức cốt truyện. “Rất nhiều nhà văn Việt Nam vận dụng kỹ thuật viết trinh thám của phương Tây khi viết văn”. Nhưng để có một tương lai phát triển mạnh hơn, tác giả Đảo bạo bệnh nghĩ văn học Việt Nam cần phát huy thêm yếu tố bản địa.
Sau nhiều lần trao đổi với bạn đọc, nhà văn Đức Anh chia sẻ: “Ngày nay các độc giả trẻ yêu cầu bối cảnh tác phẩm phải thuần Việt. Hãy cho vào những làng quê”. Theo Đức Anh, độc giả hiện đại thường yêu cầu nhà văn cho vào tác phẩm những câu chuyện thời bao cấp, những bí ẩn thời chiến, mô tả không gian của Hà Nội, không gian của Sài Gòn, tả chút sương mù Pleiku. Và đặc biệt, họ muốn đọc những câu chuyện, những lời thoại đậm chất Việt Nam.
Đức Anh nghĩ rằng con đường duy nhất để có thể phát triển văn học trinh thám là phải biết kết hợp yếu tố bản địa với những kỹ thuật học hỏi được từ phương Tây. Khi đạt được sự giao thoa Đông-Tây, trinh thám Việt sẽ không còn vẻ xa lạ, ngôn ngữ sẽ không còn “lậm văn dịch” nữa.
Nhà văn nhận thấy các tác giả trinh thám Việt đang dần có cách đặt vấn đề khác xưa, đan cài được các yếu tố lịch sử, yếu tố văn hóa hay. Văn học trinh thám đương đại không chỉ là một cuộc điều tra phá án thuần giải trí, mà truyền tải nhiều yếu tố nhân văn khác.
Ông Nguyễn Quang Thiều cũng cho rằng một tác phẩm trinh thám ngày nay có thể truyền tải những giá trị nhân văn. "Yếu tố trinh thám đã được các nhà văn, các nhà làm phim trên khắp thế giới khai thác như một công cụ đắc lực để truyền tải các thông điệp nghệ thuật".
Chất lượng tác phẩm nâng cao, độc giả ủng hộ nhiệt tình hơn. Nhiều đầu sách trinh thám bán chạy và được chuyển thể thành phim điện ảnh/truyền hình ăn khách là minh chứng cho thấy đà phát triển của trinh thám Việt.
