Xuất bản chuyển mình trong thời đại mới

Ông Nguyễn Nguyên - Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông) - nhận định xuất bản đã có bước tiến mạnh mẽ thời gian qua. Ảnh: Việt Linh.

Sau 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW (2004) và hơn 10 năm Luật Xuất bản (2012) có hiệu lực, ngành xuất bản Việt Nam đã có bước tiến mạnh mẽ. Tốc độ tăng trưởng ổn định 6-8%/năm giúp Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có lượng đầu sách phong phú. Đặc biệt, xuất bản điện tử dần phát triển, từ sách văn bản đến các ấn phẩm tích hợp đa phương tiện.

Tuy nhiên, sự phát triển này chưa đồng đều. Một số nhà xuất bản có tiềm lực đã chủ động đổi mới, nhưng nhiều đơn vị vẫn gặp khó khăn trong việc nâng cao chất lượng nội dung, ứng dụng công nghệ…

Trong bối cảnh đó, bài toán đặt ra là làm sao để xuất bản Việt Nam không chỉ phát triển về số lượng mà còn nâng cao chất lượng, bắt kịp xu hướng quốc tế, hướng tới một nền xuất bản chuyên nghiệp và bền vững.

Dấu ấn của xuất bản trong hai thập kỷ qua

Hai thập kỷ qua đánh dấu những bước chuyển mình mạnh mẽ của ngành xuất bản Việt Nam, nhất là sự tăng trưởng mạnh mẽ của số lượng sách. Những thành tựu này đã phản ánh sự phát triển của ngành và khẳng định vai trò quan trọng của xuất bản trong đời sống văn hóa, tri thức.

Theo ông Nguyễn Nguyên - Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông) - từ năm 2004, mỗi người dân Việt Nam trung bình chỉ tiếp cận 2,4 bản sách/năm. Con số này đã tăng lên khoảng 5,4-5,5 bản/người trong những năm gần đây. “Đây là tín hiệu tích cực, phản ánh nỗ lực của toàn ngành trong việc đưa sách đến gần hơn với độc giả, đáp ứng nhu cầu tri thức ngày càng cao của xã hội”, ông Nguyễn Nguyên nhận định.

Một biên tập viên truyện tranh sử dụng nhiều thiết bị khác nhau hỗ trợ việc làm sách. Ảnh: Đức Huy.

Một trong những dấu mốc quan trọng của ngành xuất bản là sự ra đời của Luật Xuất bản 2012, tạo hành lang pháp lý rõ ràng, mở đường cho xuất bản điện tử. Theo ông Trần Chí Đạt - Giám đốc, Tổng biên tập Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông, Luật Xuất bản 2012 có riêng một chương gồm bảy điều quy định cụ thể về xuất bản điện tử, từ điều kiện, cách thức đến trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân tham gia.

“Nhờ đó, nhiều nhà xuất bản đã đẩy mạnh hoạt động xuất bản số, mở rộng từ sách văn bản đơn thuần đến sách tích hợp đa phương tiện, sách 3D, sách mô phỏng phục vụ đào tạo và nghiên cứu”, ông Trần Chí Đạt cho biết.

Bên cạnh những tiến bộ về pháp lý, ngành xuất bản cũng đẩy mạnh chuyển đổi số, phù hợp với Chương trình Chuyển đổi số quốc gia mà Chính phủ đã phê duyệt. Sự phát triển của hạ tầng mạng, đặc biệt là 4G và 5G, cùng với tỷ lệ sử dụng điện thoại thông minh tăng cao, tạo điều kiện thuận lợi cho xuất bản số.

Theo đại diện Nhà xuất bản Trẻ, quá trình chuyển đổi số giúp đơn vị nâng cao hiệu quả xuất bản và cải cách đáng kể thủ tục hành chính. Nhiều quy trình như đăng ký xuất bản, báo cáo hoạt động đã được thực hiện trên nền tảng số, giúp giảm bớt thời gian, công sức cho các nhà xuất bản và cơ quan quản lý. Ngoài ra, các giao dịch quốc tế cũng đang được số hóa mạnh mẽ, với việc áp dụng chữ ký số trong các hợp đồng xuất bản. Điều này phản ánh xu thế chung của ngành xuất bản toàn cầu, nơi công nghệ đang đóng vai trò ngày càng quan trọng.

Xuất bản lấy công nghệ làm động lực phát triển

Công nghệ đang làm thay đổi sâu sắc nhiều lĩnh vực, từ bán hàng, tiếp thị đến lập trình và phân tích dữ liệu. Ngành xuất bản cũng không nằm ngoài xu thế đó. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào biên tập, dàn trang, dịch thuật hay phân tích thị hiếu độc giả giúp tối ưu chi phí và rút ngắn thời gian sản xuất, mang lại trải nghiệm đọc cá nhân hóa. Với sự phát triển mạnh mẽ của Cách mạng công nghiệp 4.0, ngành xuất bản đang đứng trước bước ngoặt lớn.

PGS.TS Phạm Thị Thanh Tâm - Viện trưởng Viện Phát triển nhân lực doanh nghiệp, nguyên Trưởng khoa Xuất bản (Đại học Văn hóa Hà Nội) - nhận định tại Hội thảo Đào tạo ngành Xuất bản, Phát hành - Triển vọng và thách thức năm 2024: “Toàn cầu hóa và số hóa đã mở ra một trang mới cho ngành xuất bản. Sự cạnh tranh không còn giới hạn trong một quốc gia, mà đã mang tính toàn cầu. Để thích ứng và phát triển, các nhà xuất bản buộc phải đổi mới để không bị tụt lại phía sau”.

Bạn trẻ trải nghiệm thiết bị đọc sách số tại triển lãm. Ảnh: Thụy Trang.

Theo TS Vũ Thùy Dương - Trưởng khoa Xuất bản (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) - công nghệ không chỉ giúp truyền tải tri thức nhanh hơn mà còn mở rộng phạm vi tiếp cận độc giả. Với sự hỗ trợ của AI và nền tảng số, sách không còn bị giới hạn trong không gian vật lý mà có thể đến tay người đọc ngay lập tức thông qua các nền tảng trực tuyến. Việc số hóa giúp giảm đáng kể các công đoạn sản xuất sách in truyền thống, đồng thời nâng cao khả năng tương tác giữa nhà xuất bản và độc giả.

Xuất bản trong thời đại số cũng đối mặt với không ít thách thức. Một trong những vấn đề lớn là việc kiểm soát chất lượng nội dung. “Khi hệ thống thông tin trở nên đa dạng, độc giả phải đối mặt với tình trạng quá tải thông tin, trong đó có nhiều nội dung thiếu chính xác hoặc bị xuyên tạc. Các nhà xuất bản phải nâng cao vai trò kiểm duyệt, đảm bảo chất lượng và tính xác thực của tri thức”, trích tham luận của TS Vũ Thùy Dương.

Hạ tầng công nghệ cũng là một rào cản đáng kể. Xuất bản 4.0 yêu cầu một hệ thống đồng bộ từ tác giả, biên tập viên đến độc giả và nhà phân phối. Điều này đòi hỏi sự đầu tư lớn từ phía các đơn vị xuất bản vào cơ sở hạ tầng, đồng thời cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan. Nếu không có nền tảng công nghệ đủ mạnh, quá trình chuyển đổi số sẽ gặp nhiều trở ngại.

Ông Nguyễn Nguyên nhận định: “Chuyển đổi số là một bước đi tất yếu giúp ngành xuất bản vận hành hiệu quả hơn. Để quá trình này thực sự thành công, cần có sự hợp tác giữa các nhà xuất bản, công ty công nghệ và các đơn vị liên quan”. Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành cũng cho biết thêm việc xây dựng hành lang pháp lý phù hợp sẽ đóng vai trò quan trọng, giúp khuyến khích đổi mới và bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia.

Xuất bản trong thời đại công nghệ số đòi hỏi thay đổi một cách toàn diện. Để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức, các nhà xuất bản cần chủ động ứng dụng công nghệ, đầu tư vào nền tảng số và xây dựng chiến lược phát triển bền vững.

Bài liên quan

100 người viết sách về 50 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - Nhật Bản

Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) vừa công bố xuất bản sách chuyên khảo "50 năm quan hệ Việt Nam - Nhật Bản (1973 - 2023)", giới thiệu một cách toàn diện lịch sử quan hệ song phương.

Thúc đẩy hoạt động hợp tác xuất bản Việt Nam - Cuba

Nhà Xuất bản Kim Đồng đã diễn ra cuộc trao đổi về hợp tác xuất bản Việt Nam - Cuba vào trung tuần tháng 3.

Tập truyện ngắn của Bảo Ninh xuất bản tại Pháp

15:55 15/3/2025 15:55 15/3/2025 Xuất bản Xuất bản

0

5 truyện ngắn in thành tập "Le violon de l’ennemi" (Tiếng vĩ cầm của quân xâm lăng) của Bảo Ninh sắp xuất bản tại Pháp, bản dịch của PGS.TS Đoàn Cầm Thi.