Rạng sáng ngày 24/2, khi Moscow bắt đầu “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine, tỷ phú người Nga Roman Abramovich giật mình thức giấc bởi cuộc gọi từ một nhà sản xuất phim người Ukraine. Ở đầu dây bên kia, một lời đề nghị được đưa ra: “Ông có sẵn sàng giúp ngăn chặn cuộc chiến không?”
Theo Wall Street Journal, các quan chức chính phủ Ukraine lo lắng rằng những người đồng cấp Nga không chuyển tiếp chính xác thông điệp của họ tới Điện Kremlin. Vì vậy, họ muốn có một doanh nhân Nga hoạt động như một người trung gian không chính thức.
Vị doanh nhân này sẽ gửi thông điệp trực tiếp tới Tổng thống Nga Vladimir Putin và giúp quan chức Ukraine hiểu nhà lãnh đạo Nga đang nghĩ gì.
Ông Alexander Rodnyansky, nhà sản xuất phim gọi điện cho tỷ phú Roman Abramovich, đã quen biết Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky từ khi ông còn là một diễn viên. Vị tỷ phú không phải người đầu tiên mà nhà sản xuất này tiếp cận, nhưng ông là người đầu tiên đồng ý với lời đề nghị.
Đó là khởi đầu cho sự thay đổi chóng mặt của tỷ phú Roman Abramovich. Trước đó, ông chủ yếu được biết đến với tư cách nhà tài phiệt nổi tiếng của Nga bị các chính phủ phương Tây trừng phạt vì có quan hệ với ông Putin. Nhưng trong những ngày gần đây, ông đã được nhiều quan chức Ukraine ca ngợi về vai trò mang tính xây dựng của mình trong các cuộc đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine.
 |
| Nhà sản xuất phim người Ukraine Alexander Rodnyansky (trái) và ông Aramovich (phải), tại một cuộc họp ở Nga vào tháng 12, trước khi giao tranh nổ ra. Ảnh: Zuma Press. |
Vì mình hay vì người?
Sự tham gia của ông Abramovich vào các cuộc đàm phán đã làm dấy lên tranh luận về động cơ thật sự của ông.
Một số quan chức châu Âu và Mỹ suy đoán rằng Abramovich tham gia vào các nỗ lực hòa bình để cố gắng giảm thiểu các biện pháp trừng phạt đối với ông. Trên thực tế, nhờ có vai trò của mình trong các cuộc đàm phán mà vị tỷ phú chưa phải nhận lệnh trừng phạt nào từ Mỹ.
Tuy nhiên, những người thân cận với ông Abramovich cho biết sự tham gia của ông không phải là để bảo vệ tài sản của mình. Họ nói rằng vị tỷ phú muốn giúp chấm dứt đổ máu, và rằng ông sẵn sàng chấp nhận rủi ro cá nhân để làm như vậy.
Theo đó, việc phục vụ như một kênh liên lạc cho ông Putin có thể phản tác dụng, bởi nếu các cuộc đàm phán thất bại, Điện Kremlin có thể quy trách nhiệm cho Abramovich một phần, và phương Tây sẽ chỉ trích ông là kẻ khoác lác.
Người trung gian hữu ích
Trong hơn một tháng, ông Abramovich đã đi khắp Đông Âu, Nga, Israel và Thổ Nhĩ Kỳ, đóng vai trò như một kênh liên lạc. Ông nhiều lần gặp gỡ các quan chức Nga và Ukraine tại các khách sạn và văn phòng.
Vị tỷ phú đã thiết lập mối quan hệ tốt đẹp với phía Ukraine. Các nhà đàm phán của Ukraine cho biết ông Abramovich đang chứng tỏ mình là một người trung gian hữu ích.
Ngoài việc chuyển các yêu cầu của phía Ukraine cho Tổng thống Putin, vị tỷ phú đã nỗ lực đảm bảo một số hành lang nhân đạo nhằm giúp người dân Ukraine rời khỏi các thành phố đang diễn ra giao tranh và tạo điều kiện cho việc trao đổi tù binh giữa 2 nước.
Ông Abramovich cũng đã giúp sắp xếp thành công các cuộc đàm phán trực tuyến, khi mà trước đó phái đoàn Nga kiên quyết yêu cầu phía Ukraine đến Belarus để đàm phán trực tiếp.
 |
| Sau cuộc gặp với các nhà đàm phán ở Kyiv hồi đầu tháng 3, da của ông Abramovich bắt đầu bong tróc và ông bị mù tạm thời. Nhiều nguồn tin cho biết có thể ông đã bị đầu độc. Ảnh: The Sunday Times. |
Hồi đầu tháng 3, khi các chính phủ phương Tây bắt đầu trừng phạt các nhà tài phiệt có quan hệ chặt chẽ với Điện Kremlin, tổng thống Ukraine đã yêu cầu Mỹ không trừng phạt ông Abramovich vì vai trò của ông trong các cuộc đàm phán. Chính quyền Biden đã đồng ý.
Các quan chức Ukraine cũng đưa ra yêu cầu tương tự đối với chính phủ Anh. Tuy nhiên, lời đề nghị không được chấp nhận và ông Abramovich vẫn phải chịu các lệnh trừng phạt từ London với tổng giá trị tài sản bị phong tỏa lên tới hơn 9 tỷ bảng Anh.
Từ tài phiệt đến người trung gian
Cái tên Roman Abramovich nổi lên từ thời kỳ khủng hoảng tài chính của nước Nga những năm 1990. Khi đó, ông được biết đến tư cách là một ông trùm dầu mỏ, hưởng lợi từ các mối quan hệ với Điện Kremlin.
Những năm sau đó, vị tỷ phú chi tiền mạnh tay để mua câu lạc bộ bóng đá Chelsea, các bảo tàng nghệ thuật và bất động sản cao cấp ở những nơi như London, Colorado và quyên góp cho các tổ chức từ thiện.
Trong suốt sự nghiệp kinh doanh của mình, ông Abramovich luôn cố gắng duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Điện Kremlin. Mặc dù vậy, thông qua các luật sư và người phát ngôn, ông liên tục phủ nhận việc mình có liên hệ tài chính với lãnh đạo cấp cao Nga hay có bất kỳ mối quan hệ đặc biệt nào với tổng thống. Trong những năm gần đây, ông Abramovich tránh can thiệp vào chính trường Nga.
 |
| Ông Abramovich và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã quen biết nhau trong nhiều năm. Ảnh: AP. |
Ngày 24/2, sau khi nhận được cuộc gọi từ nhà sản xuất phim, ông Abramovich đã cân nhắc các lựa chọn và liên hệ với Điện Kremlin để xin ý kiến về vai trò người trung gian.
Cuối tháng 2, ông đến Warsaw gặp các quan chức chính phủ Ukraine để thống nhất về vai trò của mình: Trở thành một người trung gian trung lập giúp ngăn chặn thiệt hại về nhân mạng và thiết lập một quá trình tìm kiếm hòa bình. Vai trò của ông sẽ không bao gồm đề ra chính sách.
Ngày 30/3, ông Abramovich đến Istanbul để chào Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan Erdogan trước khi các cuộc đàm phán hòa bình Nga - Ukraine chính thức bắt đầu tại nước này. Chiều ngày hôm đó, người ta thấy ông đang ngồi tại một nhà hàng ngoài trời, nhâm nhi tách trà và nói chuyện với các quan chức Ukraine.
