|
|
Khách mua hàng tại một tiệm vàng ở Bắc Kinh. Ảnh: Reuters. |
Suốt nhiều thế kỷ, vàng được coi là tài sản trú ẩn an toàn khi bất ổn gia tăng. Các ưu điểm nổi bật như giá trị cao, dễ vận chuyển, dễ bán ở mọi nơi giúp nhà đầu tư an tâm khi các kênh tài sản khác chao đảo.
Tuy nhiên, không phải ai cũng ưa chuộng loại hình này. Nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett từng gọi vàng là “tài sản vô sinh”, trong một lá thư với cổ đông Berkshire Hathaway năm 2011, và “giữ 1 ounce vàng suốt đời thì cuối cùng vẫn chỉ còn 1 ounce”.
Dẫu vậy, trong năm nay, các ngân hàng trung ương tiếp tục gom trữ vàng, còn nhà đầu tư cũng rót tiền vào vàng trong bối cảnh căng thẳng thương mại do Tổng thống Mỹ Donald Trump mở rộng, nợ công Mỹ đạt kỷ lục làm dấy lên lo ngại tài khóa và áp lực lên tính độc lập của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Tính đến tháng 10, tổng sử hữu của các quỹ ETF vàng đã lên mức cao nhất hơn 3 năm, theo dữ liệu Bloomberg.
Dòng tiền liên tục đổ vào vàng đã đẩy giá kim loại quý liên tiếp lập đỉnh trong năm 2025, vượt lợi tức cổ phiếu và làm dấy lên lo ngại "bong bóng". Sau khi bứt phá lên gần 4.400 USD/ounce, hiện giá vàng đã hạ nhiệt, quay đầu giảm về vùng 4.100 USD hiện tại.
Vì sao vàng được coi là nơi trú ẩn an toàn
Đối với nhà đầu tư hiện đại, sức hút của vàng đến từ độ ổn định và khả năng thanh khoản hơn là công dụng nội tại. Vàng có xu hướng tăng giá khi thị trường biến động. Trong đó, tài sản này từng vượt 1.000 USD/ounce sau khủng hoảng tài chính toàn cầu, chạm 2.000 USD/ounce thời Covid-19 và tăng lên 3.000 USD/ounce khi các kế hoạch áp thuế của chính quyền Tổng thống Trump gây ảnh hưởng toàn cầu đầu năm nay, trước khi vượt 4.000 USD/ounce do căng thẳng thương mại.
Vàng cũng được xem là “hàng rào” chống lạm phát khi sức mua của tiền tệ suy giảm. Hiện lo ngại lạm phát nổi lên khi các mức thuế nhập khẩu Mỹ có nguy cơ đẩy mặt bằng giá tăng.
Áp lực lạm phát và diễn biến thị trường lao động Mỹ được theo dõi sát sao trong bối cảnh Tổng thống Trump gây sức ép để Fed hạ lãi suất. Vì vàng không sinh lãi, môi trường lãi suất thấp làm giảm chi phí cơ hội của việc nắm giữ vàng so với tài sản sinh lãi. Giới đầu tư đặt cược Fed sẽ tiếp tục cắt giảm lãi suất trong năm nay.
Danh tiếng “an toàn” của vàng còn tăng khi chương trình thương mại và thâm hụt ngân sách của Mỹ làm lung lay niềm tin vào các kênh phòng thủ truyền thống như nợ công và tiền tệ, đặc biệt là đồng USD. Nhà đầu tư không chỉ tìm đến vàng mà còn chuyển sang mua bạc, các kim loại quý khác và cả Bitcoin như một phần của chiến lược “tránh mất giá tiền tệ”.
Lịch sử cho thấy vàng thường biến động ngược chiều USD. Vì vàng niêm yết bằng USD, khi đồng bạc xanh yếu đi, vàng sẽ rẻ hơn với người nắm giữ bằng các đồng tiền khác.
 |
| Giá vàng thường biến động ngược chiều với sức mạnh đồng USD. Ảnh: Reuters. |
Ngoài biến động thị trường, tâm lý nắm giữ vàng còn ăn sâu vào văn hóa Ấn Độ và Trung Quốc. Nơi đây, trang sức, vàng miếng và các dạng vàng vật chất được truyền qua nhiều thế hệ như biểu tượng thịnh vượng và an toàn. Các hộ gia đình Ấn Độ ước giữ khoảng 25.000 tấn vàng, gấp hơn 5 lần lượng vàng lưu trữ tại Fort Knox (Mỹ). Người mua vàng vật chất vốn nhạy cảm với giá. Khi sức hút với giới tài chính giảm, người mua trang sức và vàng miếng thường “bắt đáy”, góp phần tạo mặt bằng giá sàn.
Vì sao các ngân hàng trung ương cũng đẩy mạnh mua vàng
Đà tăng mạnh của vàng từ đầu năm 2024 đến nay xuất phát phần nào từ việc mua ròng quy mô lớn của các ngân hàng trung ương, nhất là tại các thị trường mới nổi với mong muốn giảm phụ thuộc vào USD - đồng tiền dự trữ chủ đạo của thế giới. Vàng giúp đa dạng hóa dự trữ ngoại hối và phòng hộ rủi ro mất giá tiền tệ.
Các ngân hàng trung ương đã mua ròng vàng suốt 15 năm qua, với tốc độ tăng gấp đôi sau xung đột Nga - Ukraine. Việc Mỹ và đồng minh đóng băng tài sản của ngân hàng trung ương Nga cho thấy dự trữ bằng ngoại tệ có thể bị trừng phạt. Năm 2024 đánh dấu các ngân hàng trung ương mua hơn 1.000 tấn vàng năm thứ 3 liên tiếp, theo Hội đồng Vàng Thế giới. Nhóm nhà đầu tư đặc biệt này hiện nắm khoảng 1/5 tổng lượng vàng đã khai thác toàn cầu.
Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) đã có chuỗi 11 tháng tăng dự trữ vàng liên tục tính đến tháng 9. Bắc Kinh cũng muốn trở thành bên lưu ký vàng dự trữ của các chính phủ nước ngoài nhằm tăng vị thế trên thị trường vàng, theo Bloomberg. Hiện phần lớn quốc gia gửi vàng ở Ngân hàng Anh, nơi giữ hơn 5.000 tấn vàng dự trữ của thế giới.
Hồi tháng 9, giá vàng vượt đỉnh, được xác lập sau khi điều chỉnh theo lạm phát của năm 1980, và nhiều tuần liền vàng rơi vào trạng thái mua quá mức theo chỉ báo RSI.
Đợt giảm giá tháng 10 là tổng hòa nhiều yếu tố như tâm lý tích cực hơn về triển vọng thương mại Mỹ - Trung, USD mạnh lên khiến vàng đắt hơn, và kết thúc mùa mua sắm Diwali tại Ấn Độ.
Cùng lúc, việc chính phủ Mỹ đóng cửa khiến dữ liệu vị thế trên thị trường hợp đồng tương lai vàng tạm thời không công bố, làm giảm tính minh bạch và có thể khiến đầu cơ tích lũy vị thế bất thường.
 |
| Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) là một trong những nhà đầu tư mua nhiều vàng nhất 2 năm trở lại đây. Ảnh: Reuters. |
Nếu cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình diễn ra và đạt thỏa thuận thương mại đáng kể hoặc gia hạn đình chiến thuế quan, đà tăng kỷ lục của vàng có thể tạm dừng. Vàng cũng có thể điều chỉnh nếu chính phủ Mỹ mở cửa trở lại, USD tiếp tục đi lên, vụ kiện với Thống đốc Fed Lisa Cook được giải quyết, hay hòa ước giữa Nga và Ukraine đạt tiến triển. Nhà đầu tư cũng có thể chốt lời thêm. Dù vậy, khẩu vị với vàng có lẽ chưa cạn.
Trụ cột quan trọng nhất của xu hướng tăng giá vàng là nhu cầu mua ròng từ các ngân hàng trung ương. Nếu nhóm này giảm nắm giữ, tác động tiêu cực sẽ rất lớn. Nhưng đến nay, chưa có dấu hiệu nào cho thấy nhóm nhà đầu tư này muốn bán ra. Trong vài thập kỷ gần đây, ngân hàng trung ương các nước phát triển bán rất ít vàng so với thập niên 1990, giai đoạn bán ra dồn dập khiến giá vàng mất hơn 1/4 giá trị trong một thập kỷ. Lo ngại tác động bất ổn, năm 1999 các bên đã ký Thỏa thuận Vàng của ngân hàng trung ương, cam kết hạn chế bán vàng tập thể.
Lợi ích và hệ luỵ khi mua vàng
Giữ vàng không miễn phí. Vì là vật chất, người sở hữu phải trả chi phí lưu kho, an ninh và bảo hiểm. Mua vàng miếng và vàng xu thường phải trả chênh lệch so với giá giao ngay, và có thể xuất hiện chênh lệch vùng miền - tạo cơ hội kinh doanh chênh lệch.
Đầu năm nay, lo ngại Mỹ có thể áp thuế nhập khẩu vàng khiến hợp đồng vàng tương lai trên sàn Comex ở New York cao hơn đáng kể so với giá giao ngay tại London. Một “cuộc đua” toàn cầu đã diễn ra để chuyển vàng vật chất sang Mỹ, nhằm hưởng mức chênh - có thể đem lại hàng trăm triệu USD lợi nhuận.
Giao dịch chênh lệch này dừng đột ngột vào tháng 4 khi chính quyền ông Trump phát tín hiệu miễn áp thuế với vàng. Hồi tháng 8, Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ từng nêu một số loại vàng thỏi có thể thuộc diện áp thuế đối ứng. Sau đó, Tổng thống Trump khẳng định vàng sẽ không chịu thuế nhập khẩu.
Vàng tương đối dễ vận chuyển, thường nằm trong khoang hàng của máy bay thương mại, tách biệt với hành khách phía trên. Tuy nhiên, không thể đơn giản chất đầy lên chuyến Heathrow–JFK vì “chuẩn kích cỡ” khác nhau. London dùng thỏi 400 ounce, còn Comex yêu cầu thỏi 100 ounce hoặc 1 kg. Do đó, vàng đưa vào kho Comex phải qua các nhà máy tinh luyện ở Thụy Sĩ để nấu chảy và đúc lại đúng kích cỡ rồi mới chuyển sang Mỹ. Khâu xử lý này là nút thắt nan giải mỗi khi nhu cầu điều chuyển tồn kho bùng lên.
Nền kinh tế với độ mở lớn như Việt Nam không thể tránh khỏi những tác động từ xu hướng kinh tế thế giới. Trong thế giới kinh doanh phức tạp và thay đổi liên tục như hiện nay, việc cập nhật kiến thức và hiểu biết về các xu hướng kinh doanh trên thế giới rất quan trọng. Để độc giả có thể tiếp cận những thông tin kinh tế quốc tế mới nhất, Tri thức - Znews giới thiệu Tủ sách kinh tế thế giới với những cuốn sách và câu chuyện kinh doanh đáng chú ý. Từ việc nghiên cứu các công ty hàng đầu đến việc khám phá những xu hướng kinh tế mới, Tủ sách sẽ là nơi cập nhật các thông tin mới nhất về hoạt động kinh tế toàn cầu.
