Tháng 7/2018, sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump cảnh báo tổng thống Iran đừng đe dọa Mỹ, một nhân vật có quyền lực lớn hơn cả tổng thống Iran đã đáp trả.
"Tôi thay mặt tổng thống của chúng tôi trả lời ông. Tôi, với tư cách một người lính, trả lời ông", tướng Qassem Soleimani, Tư lệnh Lực lượng Quds thuộc Vệ binh Cách mạng Iran, nói trong bài phát biểu từ miền Tây Iran.
Hôm 3/1, tướng Soleimani đã thiệt mạng trong vụ ám sát bằng không kích ở Baghdad.
"Mỹ và kẻ thù Israel chịu trách nhiệm vụ giết chết Tư lệnh dân quân Iraq Abu Mahdi al-Muhandis và Tư lệnh lực lượng Quds Qassem Soleimani”, Ahmed al-Assadi, người phát ngôn của Lực lượng Huy động Nhân dân (Popular Mobilization Forces) ở Iraq do Iran hậu thuẫn, nói.
Đây được cho là mất mát lớn đối với Cộng hòa Hồi giáo Iran, bởi Tướng Soleimani là vị anh hùng trong mắt người dân nước này, đồng thời là một trong những chiến lược gia có ảnh hưởng nhất tại Trung Đông.
 |
| Thiếu tướng Soleimani là tư lệnh lực lượng Quds của Iran. Ảnh: Anadolu. |
Người anh hùng ở Iran
Tướng Soleimani là nhân vật thu hút sự chú ý của người dân ở cả trong và ngoài nước. Ông chịu trách nhiệm thu thập thông tin tình báo và bảo mật thông tin các hoạt động quân sự của Iran.
Tướng Soleimani còn được coi là một trong những vị tướng đa mưu và có tài thao lược nhất của Iran, đồng thời cũng rất thân cận với lãnh tụ tối cao Ayatollah Ali Khamenei. Nhiều người dự đoán tướng Soleimani có tiềm năng trở thành nhà lãnh đạo tương lai của nước cộng hòa Hồi giáo.
Tướng Soleimani xây dựng được danh tiếng trong cuộc chiến tranh đẫm máu kéo dài 8 năm ở Iran. Nhiều người Iran coi tư lệnh lực lượng Quds là người hùng bảo vệ họ khỏi sự xâm lược của nước ngoài.
Trong cuộc thăm dò năm 2018 của Đại học Maryland, 64,7% người Iran có quan điểm ủng hộ tướng Soleimani, trong khi đó Tổng thống Rouhani chỉ nhận được 23,5%. Chiến lược gia này là người được ủng hộ mạnh mẽ nhất trong số các quan chức của Iran.
"Sự nổi tiếng của ông ấy xuất phát từ việc trở thành một anh hùng trong chiến tranh nhưng không khoe khoang về điều đó trên truyền thông. Ông ấy giống như một đại sứ cho sức mạnh của Iran. Tôi nghĩ tất cả người Iran đều tự hào về ông ấy. Ai lại không được chứ?", Ramin Mozafarian, 42 tuổi, chủ sở hữu một cửa hàng vàng ở thủ đô Tehran, nói với Wall Street Journal.
Với bộ râu và mái tóc trắng cắt gọn, ông xuất hiện trên chiến tuyến và được các nhiếp ảnh gia săn đón nhờ thái độ gần gũi bên lực lượng dân quân Iraq và Syria. Trong khi nhiều nhà lãnh đạo Iran dính cáo buộc tham nhũng, Soleimani đã tự khẳng định được bản thân là người không chạy theo lợi ích vật chất mà chỉ khao khát được hy sinh để phục vụ Iran.
 |
| Tướng Soleimani trong một cuộc diễu hành ở Tehran năm 2016. Ảnh: AP. |
Tại Iran, tướng Soleimani còn được coi là người bảo vệ Iran khỏi sự tấn công của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS). Theo kết quả khảo sát của Đại học Maryland, trong 7 năm nội chiến Syria, 55% người Iran cho rằng nước này nên tăng cường hỗ trợ các nhóm chiến đấu chống lại IS. Chỉ 10% người tham gia khảo sát cho rằng nên cắt giảm hỗ trợ.
Tướng Soleimani được cho đã đứng ngoài đấu trường chính trị, bỏ qua lời kêu gọi tranh cử tổng thống. Trước nỗ lực của Tổng thống Rouhani và đồng minh để tiếp cận vấn đề ở Syria và Iraq bằng phương thức ngoại giao hơn, ông Soleimani đáp trả một cách khinh bỉ, cho rằng ngoại giao không thể làm được việc của "những binh sĩ tử vì đạo".
Ali Alfoneh, nhà nghiên cứu cộng tác với viện nghiên cứu Atlantic Council ở Washington, nói với Wall Street Journal: "Sự xuất hiện công khai của Soleimani là cách huy động người Hồi giáo Shia trên toàn thế giới ủng hộ cho cuộc chiến của Iran tại Trung Đông. Đây là kiểu anh hùng mà chế độ cộng hòa Hồi giáo này cần".
Chiến lược gia nổi tiếng tại Trung Đông
Từ cuối những năm 1990, vị tướng 62 tuổi bắt đầu giữ vị trí tư lệnh Quds, lực lượng đặc nhiệm đảm nhận nhiệm vụ của Iran ở các nước khác.
Trong vai trò này, Tư lệnh Soleimani được cho là chiến lược gia chính đứng sau hoạt động của quân đội Iran tại Syria, Iraq và nhiều khu vực khác tại Trung Đông. Ông được coi là quan chức tình báo quân sự có ảnh hưởng nhất trong khu vực.
Một quan chức tình báo cấp cao của Iraq từng nói với các quan chức Mỹ ở Baghdad rằng tướng Soleimani tự mô tả mình là người duy nhất có thẩm quyền với hoạt động của Iran tại Iraq.
 |
| Tướng Soleimani tại Iraq năm 2015. Ảnh: Reuters. |
Trong bài phát biểu tố cáo ông Trump trước đây, tư lệnh lực lượng Quds thậm chí còn công khai chế giễu tổng thống Mỹ.
"Chúng tôi ở rất gần ông, ở nơi mà ông không thể tưởng tượng được đâu. Chúng tôi sẵn sàng rồi đây. Chúng tôi là người của đấu trường này", ông Soleimani nói.
Trước đó, các quan chức Mỹ đã coi tướng Soleimani là kẻ thù, người hỗ trợ khủng bố và kẻ chịu trách nhiệm cho cái chết của hàng nghìn lính Mỹ tại Trung Đông. Sau cuộc xâm lược Iraq do Mỹ dẫn đầu năm 2003 lật đổ lãnh đạo Saddam Hussein, Mỹ cáo buộc Soleimani âm mưu tấn công lính Mỹ.
Vào năm 2007, Mỹ xác định Quds là lực lượng hỗ trợ các nhóm khủng bố và đã xác định tướng Soleimani là nhân vật chủ chốt đằng sau chiến dịch tài trợ, huấn luyện và trang bị của Iran cho các chiến binh Hồi giáo dòng Shia chiến đấu ở Iraq, Syria, Lebanon và Yemen.
Bằng cách thiết lập căn cứ và ủng hộ những nhân vật trung thành, Iran tìm cách ngăn chặn mối đe dọa quân sự từ nước láng giềng Iraq và tạo ra một hành lang nối Tehran với Lebanon, cho phép Tehran tiếp tế vũ khí, binh lính và khí tài cho các đồng minh bằng đường bộ.
 |
| Tư lệnh lực lượng Quds đóng vai trò lớn trong cuộc chiến ở Iraq và Syria. Ảnh: Reuters. |
Tư lệnh lực lượng Quds đã nỗ lực để mở rộng ảnh hưởng của Iran tại Iraq. Điều này xung đột với việc Mỹ tăng cường hiện diện quân sự ở sườn phía tây và phía đông.
Vào năm 2011, Bộ Tài chính Mỹ đưa tướng Soleimani vào danh sách đen, cáo buộc ông đồng lõa trong âm mưu giết đại sứ Saudi tại Washington.
Ở đỉnh điểm của chiến tranh Iraq, khi lực lượng Quds dưới quyền tướng Soleimani trang bị và huấn luyện cho dân quân Shiite ở Iraq, các cựu quan chức Mỹ cho rằng vị tướng này đã châm ngòi chiến tranh và sau đó làm trung gian cho cuộc xung đột. Từ đó, ông tự biến mình thành nhân vật không thể thay thế và khiến Iraq rơi vào tình trạng bất ổn.
New York Times dẫn nguồn tin từ Ryan C. Crocker, Đại sứ Mỹ tại Baghdad, cho biết tướng Soleimani đóng vai trò trung gian môi giới lệnh ngừng bắn cho phép dân quân Shia tại thành phố Sadr có thể rút về.
Vào năm 2015, tướng Soleimani ở thành phố Tikrit, phía bắc Iraq, chỉ huy dân quân Shia chiếm lại nơi này từ IS. Về sau, máy bay chiến đấu của Mỹ cũng tham chiến.
"Đối với Qassem Soleimani, cuộc chiến Iran - Iraq chưa bao giờ thực sự kết thúc. Không một ai trải qua cuộc xung đột kiểu Thế chiến I như vậy mà không bị ảnh hưởng lâu dài. Mục tiêu chiến lược của ông ấy là chiến thắng toàn vẹn trước Iraq. Nếu điều đó là không thể, ông ấy cũng muốn kiến tạo và gây ảnh hưởng lên một Iraq yếu ớt", ông Crocker nói.
7 ngày leo thang căng thẳng Mỹ - Iran
Ngày 27/12/2019, nhân viên của nhà thầu Mỹ thiệt mạng trong vụ bắn hơn 30 rocket vào căn cứ Iraq gần thành phố Kirkuk.
Ngày 29/12, Mỹ không kích nhóm thân Iran khiến 24 dân quân thiệt mạng ở Qaim, Iraq. Hai địa điểm khác ở Syria cũng bị tấn công.
Ngày 31/12, đại sứ quán Mỹ ở Baghdad bị người biểu tình bao vây, phóng hỏa.
Rạng sáng 3/1, Mỹ không kích sân bay Baghdad, giết chết Tư lệnh Qasem Soleimani, nhân vật quyền lực số 2 của Iran. Cùng ngày, Mỹ kêu gọi công dân ở Iraq “rời đi ngay lập tức” vì lo sợ hậu quả vụ tấn công.
