Thị trường gọi xe công nghệ tại Việt Nam đang là sân chơi riêng của Grab, Gojek và be. Theo số liệu công bố tháng 6/2021 của Q&Me, ba ông lớn trên hiện chiếm lần lượt 60%, 19%, 18% thị phần với độ phủ sóng lên tới 96% ở mảng xe hai bánh.
Kể từ thời điểm ứng dụng đầu tiên xuất hiện trong nước, tổng số tài xế của ba hãng đến nay ước tính trên dưới 600.000 người. Con số này tương đương 0,6% dân số Việt Nam, đó là chưa kể lực lượng của một số ứng dụng khác như ShopeeFood, Baemin, Ahamove…
Lực lượng lao động lớn trong xã hội
Covid-19 có thể coi là chất xúc tác giúp các ứng dụng gọi xe công nghệ bùng nổ, đồng thời thúc đẩy một số tiện ích mở rộng khác như giao đồ ăn, giao hàng thay vì bó hẹp ở khía cạnh đáp ứng nhu cầu đi lại.
Để thống lĩnh thị trường ước đạt doanh thu 4 tỷ USD vào năm 2025, hầu hết ứng dụng đều cố gắng đẩy mạnh chiến dịch quảng bá, khuyến mãi, cải thiện chất lượng dịch vụ, tạo thói quen cho người dùng nhằm gia tăng thị phần. Song, để làm được điều này, ứng dụng cũng cần duy trì lực lượng lao động ổn định với hiệu suất hoạt động cao.
Việc nhu cầu đi lại của người dân phục hồi sau đại dịch là tin vui cho các hãng. Đây cũng là điều kiện thuận lợi giúp tài xế có cơ hội nâng cao thu nhập.
Tuy nhiên, trước tình hình giá xăng tiếp tục gia tăng và chưa có dấu hiệu dừng lại, việc đảm bảo doanh thu, quyền lợi cho lái xe đang trở thành bài toán nan giải với ứng dụng.
 |
| Cả nước có khoảng 600.000 tài xế công nghệ chạy cho ba hãng dẫn đầu thị trường. Ảnh: Hà Nam. |
Theo một nghiên cứu giữa Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và Trung tâm Tư vấn sức khỏe và phát triển cộng đồng, cả nước có khoảng 200.000 lái xe công nghệ (môtô, ôtô) của Grab, 50% số này tập trung tại Hà Nội và TP.HCM.
Phần lớn lao động là người ngoại tỉnh, có xuất thân tương đối đa dạng như lái xe truyền thống, lao động tự do, sinh viên, công nhân, tiểu thương… Ngoài ra, khoảng 2/3 lao động đã có gia đình và 60% phải kiếm tiền nuôi dưỡng từ 2 người trở lên.
Trung bình, thời gian làm việc của tài xế môtô là 9,2 giờ/ngày, thu nhập tương ứng 318.000 đồng/ngày (khoảng 7 triệu đồng/tháng) còn lái ôtô là 11,2 giờ/ngày, thu nhập tương ứng 564.000 đồng/ngày (khoảng 12 triệu đồng/tháng).
Nghiên cứu cũng cho thấy đa phần tài xế chưa được tiếp cận đầy đủ chương trình an sinh xã hội như BHXH, BHYT. Ngoài mức thu nhập này, tài xế còn dựa vào các khoản thưởng, trợ cấp, đãi ngộ từ nền tảng.
'Cày' để nhận thưởng
Theo ghi nhận của Zing, thu nhập của tài xế xe hai bánh có thể lên tới 700.000 đồng/ngày và 1,2 triệu/ngày đối với lái xe ôtô sau khi đã trừ chi phí xăng xe, ăn uống. Đều này đòi hỏi tài xế phải tích cực hoạt động nhằm đáp ứng điều kiện nhận thưởng.
Tùng Anh - một tài xế ôtô công nghệ tại Hà Nội - cho biết để đạt được mức thưởng tối đa 800.000 đồng, anh phải chạy khoảng 30 cuốc xe/ngày. Tuy nhiên, không phải ngày nào công việc cũng diễn ra suôn sẻ.
"Tài xế rất quan trọng chính sách thưởng của hãng. Đây cũng là lý do vì sao anh em luôn cố gắng 'cày' cả ngày ngoài đường. Có hôm khuya mới được về nhà vì cố nốt chuyến để đạt chỉ tiêu", vị tài xế nói.
Trên thực tế, thu nhập của tài xế công nghệ chủ yếu đến từ lợi nhuận cuốc xe (sau khi trừ phụ phí của hãng) và tiền thưởng hoạt động. Với mỗi hãng, tài xế sẽ hưởng chính sách thu phí và thưởng khác nhau.
 |
| Việc hoàn thành nhiều đơn giúp tài xế tích lũy điểm thưởng. Ảnh: Gojek. |
Nhìn chung, doanh thu cuốc xe sau khi nhận từ khách hàng sẽ phải trích chiết khấu sử dụng ứng dụng, phí nền tảng, phí dịch vụ, thuế trước khi về tay tài xế. Phí nền tảng và dịch vụ sẽ do khách hàng chi trả (đã gộp vào giá cước). Do đó, tổng tỷ lệ khấu trừ còn lại dao động 25-31%, biến động tùy vào dịch vụ, ứng dụng.
Song song thuế giá trị gia tăng (VAT), hãng sẽ tạm thu thuế TNCN theo quy định của Nhà nước và hoàn lại vào cuối năm nếu doanh thu của tài xế dưới ngưỡng 100 triệu đồng/năm.
Hiện mức chiết khấu cố định của tài xế GrabBike, GoRide là 20% trong khi GrabCar, GoCar là 25%. be là ứng dụng duy nhất thông báo giảm chiết khấu (khoảng 10% đối với beCar tại một số địa phương) nhưng cũng không niêm yết cụ thể khoản thu này.
Tài xế sẽ nhận được điểm tích lũy sau mỗi chuyến xe hoàn thành. Số điểm này không chỉ phụ thuộc vào dịch vụ (giao hàng/đồ ăn/chở khách) mà còn liên quan đến thời gian và khu vực tài xế hoạt động.
Ví dụ tại Hà Nội, vào các ngày trong tuần, tài xế GrabCar sẽ nhận được 15 ngọc (điểm tích lũy) nếu nhận và hoàn thành cuốc xe vào khung 11-13h59. Nếu vào khung cao điểm 17-18h59, tài xế sẽ nhận được 40 ngọc.
Kết thúc ngày làm việc, nếu số ngọc đạt mốc 290, 410, 590, 690, tài xế sẽ được thưởng tương ứng 50.000 đồng, 80.000 đồng, 180.000 đồng, 300.000 đồng. Vào hai ngày cuối tuần, tài xế có thể được thưởng tối đa 550.000 đồng.
Đối với beCar, mức thưởng tối đa dành cho tài xế vào các ngày trong tuần là 800.000 đồng và 900.000 đồng vào hai ngày cuối tuần. Tương tự, GoCar có mức thưởng lần lượt 720.000 đồng và 800.000 đồng.
Tìm mọi cách giữ tài xế
Trừ Gojek, chương trình này cũng áp dụng cho tài xế xe hai bánh của Grab và be. Ngoài ra, tài xế còn được nhận thêm một số phụ cấp khác như đón khách xa, giờ cao điểm, giờ đêm.
Bên cạnh những chế độ đãi ngộ vốn được triển khai từ lâu, các hãng còn tung thêm nhiều chính sách hỗ trợ khác nhằm giữ chân lao động.
Hiện nay, Grab và Gojek đều chạy chương trình đảm bảo thu nhập. Theo đó, nếu có đủ số điểm tích lũy nhưng doanh thu quy định không đạt, hãng sẽ bù khoản doanh thu còn thiếu cho tài xế.
 |
| Tài xế nhận được thêm phụ cấp nếu phải đón khách xa, nhận đơn trong khung giờ cao điểm. Ảnh: Thạch Thảo. |
Ba hãng xe công nghệ cũng xây dựng hệ thống xếp hạng tài xế riêng. Cụ thể, càng gắn bó với ứng dụng và có hiệu suất hoạt động tốt, tài xế sẽ được xem xét nâng mức hạng để hưởng nhiều ưu đãi hơn.
Ví dụ như be tại Hà Nội, hãng xây 4 thứ hạng gồm Bạc, Vàng, Pro và Pro+, ứng với doanh thu mỗi tháng cần đạt là 4 triệu đồng, 6 triệu đồng, 10 triệu đồng, 14 triệu đồng (áp dụng cho beBike) và 6 triệu đồng, 12 triệu đồng, 20 triệu đồng, 28 triệu đồng (áp dụng cho beCar).
Kết thúc tháng, tài xế đạt thứ hạng Vàng sẽ được hãng hoàn tiền 2,5%, 4,5% đối với hạng Pro và 6,5% đối với Pro+. Đồng thời, cả 4 thứ hạng đều được hưởng quyền lợi bảo hiểm tai nạn.
Trong khi đó, Grab và Gojek tặng trực tiếp phiếu xăng có giá trị từ 50.000 đến 300.000 đồng, khuyến mãi dịch vụ bảo dưỡng xe hay bảo hiểm sức khỏe.
