Bộ phận điều tra của Al Jazeera tiếp cận được với lượng lớn tài liệu mật bị rò rỉ của chính phủ Cyprus. Những tài liệu mật cho thấy hàng chục quan chức cấp cao và gia đình đã mua "hộ chiếu vàng" của Cyprus từ 2017 cho đến cuối 2019.
Để có “hộ chiếu vàng”, người nộp đơn xin quốc tịch phải đầu tư một khoản ít nhất 2,5 triệu USD vào Cyprus.
Trong số những người mua hộ chiếu, có chính trị gia của một số nước, thành viên hội đồng quản trị các tập đoàn nhà nước và anh em của cựu thủ tướng Lebanon.
Các quan chức này - hay người có liên quan tới chính trị (PEP) - được quốc tế công nhận là những cá nhân có nguy cơ cao hơn vì họ hoặc các thành viên gia đình họ nắm giữ vị trí trong chính phủ.
 |
| Việc ông Mir Rahman Rahmani được bầu làm chủ tịch Hạ viện đã gây nên cuộc tranh cãi tại Quốc hội Afghanistan. Ảnh: Reuters. |
Thông tin này được đưa ra một ngày sau khi bộ phận điều tra của Al Jazeera hôm 23/8 tiết lộ rằng Cyprus đã bán hộ chiếu cho tội phạm và những người trốn tránh pháp luật.
Sau loạt bài, Bộ Nội vụ Cyprus ra thông báo cho biết nước này đang xem xét những thông tin được tiết lộ. Bộ cũng nói thêm rằng họ đã thực hiện những thay đổi đáng kể với chương trình đầu tư trong vài năm gần đây.
Nhiều chính trị gia
Một trong những người mua hộ chiếu là Mir Rahman Rahmani, Chủ tịch Hạ viện Afghanistan. Ông Rahmani không chỉ mua quốc tịch Cyprus cho bản thân, vợ và ba con gái mà còn mua thêm hộ chiếu của Saint Kitts và Nevis - một trong nhiều quốc gia ở vùng Caribbean bán quốc tịch - cho cả gia đình.
Ông Rahmani từng là tướng quân đội. Sau đó, ông trở thành doanh nhân rất thành công trong việc xử lý các hợp đồng vận tải và nhiên liệu giữa chính phủ Afghanistan và quân đội Mỹ.
Việc ông được bầu làm chủ tịch Hạ viện đã gây ra cuộc tranh cãi lớn ở Quốc hội Afghanistan. Các đối thủ tuyên bố ông Rahmani gian lận phiếu bầu.
Hai quan chức khác mua hộ chiếu Cyprus là ông Phạm Phú Quốc, đại biểu Quốc hội đoàn TP.HCM, và ông Igor Reva, cựu Thứ trưởng Bộ Phát triển Kinh tế Nga, theo Al Jazeera.
Các PEP như ông Rahmani và ông Reva thường có quyền tiếp cận số tiền thuế khổng lồ, bà Laure Brillaud của tổ chức chống tham nhũng Transparency International nói với Al Jazeera.
“Họ có quyền tiếp cận của công, nắm giữ các hợp đồng của chính phủ và có quyền đưa ra quyết định”, bà Brillaud cho biết.
Các tài liệu Al Jazeera có được không chứng minh hành vi sai trái của bất kỳ PEP nào.
Tuy nhiên, phát hiện này dẫn đến câu hỏi vì sao một người được giao chức vụ trong bộ máy chính quyền lại muốn mua quốc tịch thứ hai cho bản thân hoặc gia đình.
Ngoài ra, các quan chức này làm sao có được ít nhất 2,5 triệu USD để đầu tư vào Cyprus, một trong những yêu cầu để có được "hộ chiếu vàng", cũng là vấn đề khiến nhiều người thắc mắc.
Chỉ trích từ châu Âu
Hộ chiếu Cyprus là thứ đáng thèm muốn ở nhiều quốc gia vì người sở hữu quốc tịch đảo quốc này có quyền đi lại, làm việc và sử dụng ngân hàng trên khắp Liên minh châu Âu (EU).
EU đã nhiều lần chỉ trích chương trình này là rủi ro an ninh kể từ khi chương trình bắt đầu vào năm 2013. Do đó, EU coi Cyprus là cửa sau vào khối cho những nhân vật chính trị từ các quốc gia khác.
Dưới áp lực của EU, Cyprus đã thay đổi các quy tắc tham gia chương trình đầu tư của mình vào năm 2019.
Tuy nhiên, Al Jazeera phát hiện nhiều PEP đã trở thành công dân Cyprus trước khi những thay đổi này có hiệu lực.
 |
| Taka Mikati (phải) cùng người anh em của mình, cựu Thủ tướng Lebanon Najib Mikati. Ảnh: Al Jazeera. |
Những người trong danh sách đó bao gồm Mohammed Jameel, người có mặt trong cơ quan quản lý đầu tư của Saudi Arabia, ông Tang Yong, Chủ tịch một tập đoàn năng lượng nhà nước Trung Quốc, và Apurv Bagri, cựu Phó chủ tịch Hội đồng Dịch vụ Tài chính của Dubai.
Cựu Thượng nghị sĩ Nga Vadim Moskovitch, cựu thành viên cơ quan lập pháp Ukraine Volodymyr Zubky và tỷ phú Taha Mikati - anh em của cựu Thủ tướng Lebanon Najib Mikati - cũng nằm trong danh sách. Hai anh em nhà Mikati đều là những người giàu nhất Lebanon.
Vào tháng 7, Cyprus thông qua điều luật mới cho phép tước quyền công dân đã cấp cho bất kỳ ai được coi là gây tổn hại cho lợi ích quốc gia của Cyprus.
Mặc dù theo quy định mới, các PEP không đủ điều kiện để trở thành công dân của Cyprus, vẫn còn nhiều trường hợp "có rủi ro cao". Bất kỳ người nào đã trả 2,5 triệu USD đều giữ lại được “hộ chiếu vàng” vì các quy định mới không có tính chất hồi tố.
Trao đổi với Al Jazeera, Bộ trưởng Nội vụ Cyprus Nicos Nouris không trả lời lý do điều luật mới cho phép nước này thu hồi quyền công dân lại không áp dụng cho các PEP.
Ông Nouris cho biết hiện tại có "một ủy ban ba thành viên độc lập xem xét và đánh giá tất cả thông tin liên quan đến những người đã được cấp quốc tịch Cyprus".
