Phụ nữ Iran bỏ khăn trùm đầu

Một kỹ sư sải bước trên sân khấu tại sự kiện ở Tehran, mặc quần bó sát và áo sơ mi sành điệu, tay cầm chặt micro. Cô buộc mái tóc dài và nâu của mình thành kiểu đuôi ngựa, tung bay phía sau, công khai thách thức luật khăn trùm đầu nghiêm ngặt của Iran.

“Tôi là Zeinab Kazempour”, cô nói trước đám đông dự Hội nghị hiệp hội kỹ sư chuyên nghiệp Iran. Cô lên án nhóm ủng hộ quy định đeo khăn trùm đầu, sau đó bước ra khỏi sân khấu, cởi khăn quàng cổ và ném nó xuống sàn. Khán phòng chật kín tiếng reo hò, vỗ tay và huýt sáo.

Đoạn video này lan truyền khắp trên mạng xã hội và trang tin tức địa phương, khiến Kazempour trở thành người mới nhất công khai lên tiếng thách thức luật khăn trùm đầu, theo New York Times.

Nhiều phụ nữ Iran đã chống lại luật này kể từ khi nó có hiệu lực 2 năm sau Cách mạng Hồi giáo năm 1979. Tuy nhiên, sau cái chết của Mahsa Amini vào năm 2022, nhiều người ở các thị trấn và thành phố bắt đầu công khai khoe mái tóc của mình với nhiều kiểu dáng khác nhau.

"Thời bắt buộc đeo khăn trùm đầu đã qua rồi"

“Tôi không trùm khăn trong nhiều tháng nay, thậm chí còn không mang bên mình nữa”, Kimia - 23 tuổi, sinh viên đã tốt nghiệp ở thành phố Sanandaj, miền Tây Iran - nói.

Kimia cho biết nhiều sinh viên nữ tại trường cô không che tóc ngay cả khi lớp học có giáo sư nam. “Cho dù giới chức trách muốn thừa nhận hay không, thời đại bắt buộc đeo khăn trùm đầu đã qua rồi”, cô nhấn mạnh.

Luật khăn trùm đầu của Iran quy định phụ nữ và trẻ em gái trên 9 tuổi phải che tóc, cũng như che cơ thể bằng những chiếc áo dài và rộng. Nhiều phụ nữ vẫn tuân thủ quy tắc này ở nơi công cộng, do họ lựa chọn hoặc vì sợ hãi.

Video quay cảnh chợ truyền thống ở trung tâm thủ đô Tehran cho thấy hầu hết phụ nữ vẫn dùng khăn trùm đầu. Tuy nhiên, tại công viên, quán cà phê, nhà hàng và trung tâm thương mại - nơi phụ nữ trẻ thường lui tới, nhiều người không làm vậy nữa. Nhiều người nổi tiếng cũng bỏ khăn trùm đầu khi ở Iran hoặc khi đại diện cho đất nước trên trường quốc tế.

Iran từ lâu đã cho rằng luật khăn trùm đầu là biểu tượng thành lập thành công nước Cộng hòa Hồi giáo. Tuy nhiên, mức độ thực thi tùy thuộc vào phe chính trị nào nắm quyền. Sau cuộc bầu cử năm 2021, Tổng thống Ebrahim Raisi theo đường lối cứng rắn đã siết chặt các quy định, trong đó những người “vi phạm” có thể bị cảnh sát đạo đức phạt tiền, đánh đập hoặc thậm chí bắt giữ.

Sự tức giận về luật khăn trùm đầu bùng lên mạnh mẽ vào tháng 9/2022. Quốc gia Trung Đông này đối mặt với hàng loạt cuộc biểu tình sau cái chết của Amini trong lúc bị giam giữ. Amini bị cảnh sát cáo buộc đội khăn trùm đầu không phù hợp.

Các nhà chức trách Iran cho biết cuộc điều tra của họ cho thấy Amini chết do vấn đề sức khỏe, nhưng gia đình nạn nhân cho rằng cô đã bị đánh đập.

Nhiều người Iran nổi tiếng đã bỏ khăn trùm đầu khi ở trong nước lẫn khi đại diện cho đất nước trên trường quốc tế. Ảnh: New York Times.

Hồi tháng 12/2022, các quan chức thông báo sẽ giải thể cảnh sát đạo đức. Hiện tại, chính quyền chỉ thi thoảng thực thi các quy định về khăn trùm đầu.

Gần đây, họ đóng cửa 2 hiệu thuốc - một ở Tehran và một ở thành phố Amol - sau khi nhận báo cáo các nhân viên nữ không đội khăn trùm đầu. Tại thành phố Qum, cơ quan chức năng khiển trách người quản lý một ngân hàng vì phục vụ khách hàng nhưng không đội khăn trùm đầu. Cơ quan tư pháp cũng mở một vụ kiện chống lại kỹ sư Kazempour.

Giới chức Iran cho biết họ đang xem xét lại các quy tắc và có kế hoạch công bố phương án mới. Một nhà lập pháp bảo thủ nói kế hoạch mới có thể bao gồm cảnh báo phụ nữ bằng tin nhắn, từ chối họ thực hiện nghĩa vụ công dân hoặc khóa tài khoản ngân hàng.

“Những chiếc khăn trùm đầu sẽ xuất hiện trở lại trên đầu phụ nữ Iran”, nhà lập pháp Hossein Jalali tuyên bố hồi tháng 12/2022.

"Đây không phải việc của họ"

Nhiều phụ nữ khẳng định họ sẽ làm theo ý mình, nhưng cũng ủng hộ “đeo khăn trùm đầu tự nguyện”. Họ nói mình tôn trọng quyền lựa chọn của những người phụ nữ khác.

Leila - 51 tuổi, sống ở Tehran - cho biết bà và cô con gái tuổi teen đã mặc ở nơi công cộng như khi ở riêng và khi đi du lịch nước ngoài: Mặc váy, chân váy, quần jean bó và áo len bó sát.

“Gần đây, khi đi du lịch, tôi đã suy nghĩ xem mình có nên đội khăn trùm đầu ở sân bay không vì có rất nhiều nhân viên an ninh. Tôi đã quyết định không làm vậy”, bà Leila kể, nói mình “cực kỳ sửng sốt” khi thấy phần lớn phụ nữ ở sân bay hôm đó cũng bỏ khăn trùm đầu. “Tất cả chúng tôi đều qua cửa kiểm soát an ninh và không đội khăn trùm đầu. Và họ không hề nói gì”.

Ngay cả những người phụ nữ Iran tuân thủ luật về khăn trùm đầu cũng kêu gọi dỡ bỏ lệnh bắt buộc. Ảnh: New York Times.

Hồi tháng 12/2022, Hathis - 25 tuổi - đã đăng một bức ảnh không trùm khăn lên Instagram, khi ngồi cùng bạn tại một quán cà phê ngoài trời ở Tehran. “Đây chính là cảm giác làn gió mùa thu mát mẻ thổi qua mái tóc phải không? Trong suốt 25 năm qua, tôi đã không được làm điều này ư?”, cô viết.

Thậm chí, nhiều phụ nữ tuân thủ luật cũng tham gia chiến dịch bãi bỏ luật này. Một bản kiến nghị với hàng nghìn phụ nữ tham gia đang lan truyền trên Instagram và Twitter với thông điệp: “Tôi đội khăn trùm đầu, nhưng tôi phản đối việc bắt buộc đội khăn trùm đầu”.

Maryam - 53 tuổi, người luôn tuân thủ luật về khăn trùm đầu và sống ở Tehran - gần đây đã cùng con gái Narges đi du lịch đến hòn đảo nghỉ mát Kish. Họ ngạc nhiên khi thấy hầu hết phụ nữ mặc váy ngắn tay và áo phông, cũng như đi xăng đan.

Ngay sau chuyến đi, Narges thay đổi tất cả ảnh đại diện trên mạng xã hội thành bức ảnh cô xõa tóc và giơ nắm tay lên trời. Đây như một lời thông báo với gia đình vốn luôn tuân thủ nghiêm ngặt luật Hồi giáo rằng cô sẽ cởi bỏ khăn trùm đầu.

“Tôi sẽ không bao giờ hạ nắm đấm cho đến khi đạt được mong muốn, ngay cả khi chúng ta phải chờ đợi trong nhiều năm”, Narges viết trên Instagram.

Bà Maryam cho biết mình nhận được rất nhiều tin nhắn và cuộc gọi từ người thân và bạn bè. Một số thì ủng hộ, trong khi có người chỉ trích con gái bà.

“Tôi nói với họ thời thế đã thay đổi rồi. Tôi tôn trọng sự lựa chọn của con gái mình, và họ cũng vậy. Đây không phải việc của họ”, bà nói.