Nằm cách thủ đô Kabul 150 km về phía đông bắc, thung lũng Panjshir đang là căn cứ cuối cùng của lực lượng chống lại Taliban.
Phó tổng thống bị lật đổ Amrullah Saleh, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Bismillah Mohammadi và Ahmad Massoud - con trai “Sư tử của thung lũng Panjshir” Ahmad Shah Massoud - đều đến đây để lãnh đạo cuộc nổi dậy.
Ông Saleh tuyên bố mình là tổng thống tạm quyền của Afghanistan, sau khi Tổng thống Ashraf Ghani bỏ chạy sang Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE).
“Tôi sẽ không bao giờ cúi đầu trước Taliban, trong bất cứ hoàn cảnh nào”, ông Saleh viết trên Twitter. “Tôi sẽ không bao giờ phản bội linh hồn và di sản của Ahmad Shah Masoud - người anh hùng của tôi, một huyền thoại, một người chỉ huy, một người dẫn đường”.
Vị trí chiến lược
Thung lũng Panjshir nhiều lần có vai trò quan trọng trong lịch sử Afghanistan. Thung lũng này gần như cô lập hoàn toàn với bên ngoài với lối vào duy nhất là một con đường nhỏ ven sông Panjshir. Vị trí này khiến thung lũng rất dễ phòng thủ về mặt quân sự.
 |
| Phó tổng thống bị lật đổ Amrullah Saleh và Ahmad Massoud - con trai “Sư tử của thung lũng Panjshir” Ahmad Shah Massoud gặp mặt tại thung lũng Panjshir. Ảnh: BBC. |
Giờ đây, thung lũng Panjshir tiếp tục là căn cứ cuối cùng của các lực lượng chống Taliban tại Afghanistan.
Thung lũng có khoảng 150.000 dân, chủ yếu thuộc dân tộc Tajik, trong khi Taliban thường được xem như lực lượng mà người Pashtun đóng vai trò nòng cốt. Nơi đây có nguồn khoáng sản ngọc lục bảo dồi dào, cung cấp nguồn lực tài chính cho quân nổi dậy. Trước khi Taliban nắm quyền, tỉnh Panjshir thường xuyên yêu cầu có thêm quyền tự trị.
Panjshir là một trong những khu vực an toàn nhất tại Afghanistan trong 20 năm qua. Lịch sử của khu vực này gắn liền với tên tuổi con trai “Sư tử của thung lũng Panjshir” Ahmad Shah Massoud. Ông là một trong những lãnh đạo quân sự chống Taliban danh tiếng nhất cho đến khi bị ám sát năm 2001.
Sinh năm 1953 tại chính tại thung lũng này, Ahmad Shah lấy bí danh “Massoud” (nghĩa là người may mắn, người được ban ơn) năm 1979.
Năm 1996, Taliban chiếm được Kabul và giành chiến thắng. Tuy vậy, Massoud và Mặt trận Thống nhất của ông (hay còn được gọi là Liên minh phương Bắc) vẫn giữ quyền kiểm soát thung lũng Panjshir và toàn bộ vùng Đông Bắc Afghanistan.
Mặc dù Massoud là một người Hồi giáo bảo thủ, ông tin vào thể chế dân chủ và địa vị của phụ nữ trong xã hội. Ông hy vọng xây dựng một đất nước Afghanistan thống nhất, nơi lằn ranh về dân tộc và hệ phái tôn giáo không còn sâu sắc. Tuy nhiên, binh lính của ông từng bị cáo buộc vi phạm nhân quyền trên quy mô lớn trong nội chiến.
Ngày 9/9/2001, ông bị ám sát. Vụ việc bị tình nghi gây ra bởi al-Qaeda.
 |
| Vị trí của thung lũng Panjshir trên bản đồ Afghanistan. Ảnh: AFP. |
Tiếp bước người cha
Hai mươi năm sau, con trai của Ahmad Shah Massoud - Ahmad Massoud hy vọng tiếp bước cha mình trong cuộc chiến chống Taliban. Massoud, năm nay 32 tuổi, có ngoại hình và các thói quen khá giống người cha và đang là chỉ huy lực lượng dân quân tại thung lũng.
Massoud cho biết nhiều binh lính của chính quyền Kabul rút về Panjshir. Họ “cảm thấy ghê tởm khi các chỉ huy đầu hàng”, anh nói.
Phó tổng thống Amrullah Saleh và cựu Bộ trưởng Quốc phòng Bismillah Mohammadi cũng đã đến Panjshir. Những hình ảnh được lan truyền trên mạng xã hội cho thấy ông Saleh và Massoud gặp nhau để bàn về kế hoạch chống lại Taliban.
Massoud lên tiếng kêu gọi nước Mỹ viện trợ vũ khí, đạn dược và trang thiết bị cho lực lượng nổi dậy. “Nước Mỹ vẫn là pháo đài vĩ đại của nền dân chủ. Các bạn là niềm hy vọng cuối cùng của chúng tôi”, anh viết trên tờ Washington Post.
Tuy vậy, không rõ lực lượng tại thung lũng Panjshir có thể gây nên mối đe dọa thực sự đến Taliban hay không.
“Taliban tuyên bố chiến tranh ở Afghanistan đã chấm dứt. Nếu chúng ta có thể đánh giá Taliban qua lời nói của họ, thung lũng Panjshir sẽ an toàn. Taliban cam kết dừng sử dụng vũ lực. Điều này có thể có nghĩa họ sẽ rời các khu vực mà họ không kiểm soát hoàn toàn”, chuyên gia về Nam Á Michael Kugelman nói với DW.
 |
| Ahmad Massoud nói chuyện với những người ủng hộ, tháng 9/2019. Ảnh: Reuters. |
“Tuy vậy, chúng ta phải chờ xem. Nếu một lực lượng nổi dậy có tổ chức hình thành trong khu vực, tôi không nghĩ việc Taliban tấn công là không có khả năng. Nếu họ làm vậy, họ sẽ chiến thắng dễ dàng và nhanh chóng”, ông Kugelman nhận định.
Trong khi đó, Massoud vẫn tin vào lực lượng của mình.
“Dù điều gì xảy ra, các chiến binh thánh chiến và tôi sẽ bảo vệ Panjshir như thành lũy tự do cuối cùng của người Afghanistan. Nhuệ khí của chúng tôi không suy suyển. Từ kinh nghiệm, chúng tôi biết sẽ phải đón chờ điều gì”, Massoud viết.
“Tôi sẵn sàng tiếp bước cha. Các chiến binh thánh chiến đang chuẩn bị để đánh bại Taliban một lần nữa”, anh bổ sung.
