Nyotaimori là một phong cách thưởng thức sushi khá đắt đỏ, nhiều người không ủng hộ việc thưởng thức sushi theo cách này. Ảnh: The Guardian.

Là tôi nghe đồn các đầu bếp sushi thường phải học việc mất 10 năm mới thành nghề. Mỗi nghệ nhân sushi đều sở hữu một bộ dao sắc bén được chế tạo cùng kỹ thuật với kiếm Samurai.

Riêng việc thái cá cho đúng chuẩn đã phải học mất vài năm, bởi một số loài hải sản sẽ kích hoạt độc tố tự bảo vệ khi gặp nguy hiểm, nên người đầu bếp cần khéo léo để ức chế quy luật ấy, kẻo không tốt cho sức khỏe thực khách.

Quy trình “giải phẫu” cá cũng công phu không kém sinh viên trường y là mấy. Nghe thế thì tôi cũng hơi ngượng, vì vừa ăn món sushi lần đầu đã mon men thổi xôi, xong viên lại thành hình bầu dục rồi thái cá hồi đắp lên bằng một con dao cùn, loại dao vừa thái thịt, vừa gọt táo, vừa rạch mấy thùng hàng nhận được từ shipper. Cứ băn khoăn món này làm một phút là xong, sao phải học những 10 năm để thực hành cái thực đơn tối giản ấy.

Thực ra để sushi không phải được làm từ xôi, cũng chẳng phải gạo tẻ thông thường mà là gạo Nhật rất dẻo rồi trộn với giấm. Các loại cá sống béo ngậy sẽ quyện vị bùi thơm cùng gạo, giấm; vị mặn ngây thơ của nước tương và men cay sộc óc của mù tạt wasabi. Giữa những miếng sushi nhiều hương lạ, ta đẩy đưa vị gừng đỏ muối cho chất tanh còn lại biến mất rồi mới bắt đầu gắp một lát cá khác.

Người Nhật có điều chi rất kỳ lạ, họ tối giản tới mức những người thưởng ngoạn hồ đồ sẽ cho rằng đơn giản như thế này thì có gì phải trọng vọng. Thử coi mà xem, trong khi tất cả dân tộc đều thích cắm hoa xùm xòe thì nghệ thuật Ikebana chỉ thanh cảnh có vài ba cành mảnh dẻ và mấy nõn lá, nụ hoa bé xíu.

Trong khi cả thế giới ca ngợi trường ca và những bài thơ hoa ngôn cầu kỳ thì thơ Haiku tròm trèm 17 âm tiết trong ba câu, mà viết ghép lại thành một dòng cũng được, thành thể thơ ngắn nhất thế giới. Matsuo Basho đã làm bài thơ Con ếch lừng danh thế này: “Ao xưa/ Con ếch nhảy vào/ Vang tiếng nước xao”.

Nhà cửa truyền thống của người Nhật cũng tối giản tới mức hầu như trống rỗng, cơ bản chỉ cần chiếc chiếu Tatami đã đủ thành phòng. [...]

Nhưng để thực hành được một Ikebana tuyệt sắc từ mấy cành cây nhặt nhạnh ngoài vườn; để làm dậy chất thiền đầy triết lý mà thanh khiết từ thiên nhiên sống động của thơ Haiku; rồi để tu tập kiếm pháp vi diệu như thiền mà nhanh như chớp giật, khiến địch thủ phải kinh hoàng, chưa kịp chớp mắt đã thấy hồn vía thăng thiên, thì công khổ luyện ấy không thể tính bằng ngày, bằng tháng, bằng năm mà phải tính bằng đời người.

Sushi cũng có khác nào, cơ khổ, mất một thập niên cho người đầu bếp chỉ học cách thổi cơm, cắt cá, khỏi cần học món khác. Trong khi tôi ăn sushi có một lần đã hỉ hả về viên cơm, thái cá đắp lên, coi đó là món ăn dễ làm nhất thế giới. Trên phương diện này người Nhật trái ngược hẳn với một số dân tộc khác, luôn có xu hướng cầu kỳ và phức tạp hóa vấn đề, từ cách múa võ cho đến thi ca, nghệ thuật, ẩm thực và lối nói văn vẻ thường ngày.

Từ văn hóa Geisha, một vài người Nhật biến thể ra Nyotaimori, một cách ăn sushi và sashimi trên cơ thể người mẫu khỏa thân. Các trinh nữ sẽ được tẩy uế sạch sẽ theo quy trình công phu, để cho ra đời cái mâm “tối giản” là cơ thể khỏa thân.

Sushi trăm hoa nghìn sắc sẽ được đặt trên ngọc ngà trinh nữ ấy cho các quý ông thưởng thức. Khổ nỗi, để đóng vai “cái mâm”, các người mẫu ngày nay thế nào cũng viêm phổi, vì phòng ăn phải để nhiệt độ rất thấp cho cá sống khỏi ươn hỏng. Người mẫu trần trụi và… tối giản thế, tránh sao khỏi nhiễm lạnh khi phải chịu chung nhiệt độ với cá.