Trước sức tiến công như vũ bão và sự tiếp quản nhanh chóng của Taliban ở thủ đô Kabul, Tổng thống Mỹ Joe Biden vẫn bảo vệ quyết định nhanh chóng rút quân Mỹ khỏi Afghanistan. Trong bài phát biểu từ Nhà Trắng hôm 16/8, ông Biden cũng thừa nhận những hình ảnh "đau thắt ruột" tại đất nước mà Mỹ “sa lầy" trong cuộc chiến lâu nhất của Mỹ ở nước ngoài.
"Sau 20 năm, tôi đã học được rằng không bao giờ có một thời điểm thích hợp để rút quân Mỹ về”, ông cho biết.
Washington Post điểm lại những con số khó quên về thiệt hại mà cuộc chiến 20 năm của Mỹ tại Afghanistan đã gây ra.
Kéo dài trong 2 thập kỷ đằng đẵng
Năm 2001, Mỹ chính thức phát động can thiệp ở Afghanistan. Chiến dịch Tự do Bền vững bắt đầu vào ngày 7/10/2001, như một phần trong cuộc chiến chống khủng bố của Tổng thống George W. Bush sau vụ tấn công 11/9.
Cuộc chiến này chính thức kết thúc vào năm 2014. Vào 28/12/2014, giới chức quân đội Mỹ và NATO tổ chức một buổi lễ tại trụ sở chính của họ ở thủ đô Kabul để đánh dấu sự kiện này. Tổng thống Mỹ khi đó là ông Barack Obama gọi đây là “một cột mốc quan trọng đối với đất nước chúng tôi”.
 |
| Quân đội Mỹ núp sau bức tường chắn trong cuộc giao tranh với Taliban năm 2001. Ảnh: Washington Post. |
Sau khi chuyển giao trách nhiệm an ninh cho các lực lượng quốc gia Afghanistan, hàng nghìn binh sĩ Mỹ và NATO vẫn ở lại đất nước này nhưng với số lượng ít hơn. Kể từ đó, quân đội nước ngoài đã hỗ trợ công tác huấn luyện và đào tạo cho lực lượng an ninh ở Afghanistan.
Trong thời gian này, Mỹ giúp Afghanistan huấn luyện 300.000 binh sĩ. "Chúng tôi đã huấn luyện và trang bị cho lực lượng quân đội Afghanistan với khoảng 300.000 người, một lực lượng có quy mô lớn hơn quân đội của nhiều đồng minh NATO của chúng tôi", ông Biden nói trong một bài phát biểu vào ngày 16/8.
Với 19 năm "sa lầy" tại Afghanistan, đây cũng là cuộc chiến mà Mỹ có thời gian hiện diện quân sự lâu nhất ở nước ngoài.
Chính vì kéo dài tận hai thập kỷ, cuộc chiến hao người tốn của này trải dài qua 4 nhiệm kỳ tổng thống Mỹ.
Kể từ tháng 10/2001, Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết đến 800.000 quân nhân Mỹ đã phục vụ cho cuộc chiến tại Afghanistan.
Trong cuộc chiến này, ngoài lực lượng của quân đội Mỹ, 51 quốc gia bao gồm NATO và đồng minh cũng tham chiến tại Afghanistan.
5.200 binh sĩ quân đội Mỹ vẫn ở Kabul tính đến 19/8, theo một cuộc họp báo của Lầu Năm Góc. Cuối tuần trước, chính quyền ông Biden cho biết họ sẽ gửi thêm binh sĩ đến Afghanistan để giúp sơ tán nhân viên Đại sứ quán Mỹ và đảm bảo một cuộc rút quân an toàn khỏi nước này.
Cuộc chiến "hao người tốn của"
Theo Bộ Quốc phòng Mỹ, tính đến tháng 8, 2.352 lính Mỹ đã hy sinh trên chiến trường Afghanistan. Văn phòng Tổng Thanh tra Đặc biệt của Mỹ về Tái thiết Afghanistan, hay SIGAR, đã đưa ra con số cao hơn một chút với 2.443 người chết.
Ngoài ra, 20.000 lính Mỹ đã bị thương trong chiến tranh, theo Bộ Quốc phòng Mỹ.
Đại học Brown cho biết tính đến tháng 4, cuộc chiến này đã cướp đi sinh mạng của 1.144 quân đồng minh, bao gồm cả từ các quốc gia thành viên NATO khác.
 |
| Nhiều binh sĩ Mỹ đã thiệt mạng sau các cuộc giao tranh với Taliban. Ảnh: New York Times. |
Ở phía Afghanistan, 66.000 quân đội và cảnh sát quốc gia nước này thiệt mạng trong cuộc giao tranh, theo tính toán của "Dự án phí tổn chiến tranh" của Đại học Brown từ tháng 4, mặc dù không chắc chắn về con số chính xác.
Cuộc chiến này cướp đi sinh mạng của 47.245 thường dân Afghanistan. Chỉ trong nửa đầu năm 2021, 1.659 dân thường Afghanistan bị sát hại và 3.524 người bị thương - tăng 47% so với cùng kỳ năm ngoái, theo Phái bộ Hỗ trợ Liên hợp quốc tại Afghanistan.
Theo ước tính của Đại học Brown, 444 nhân viên cứu trợ nhân đạo đã thiệt mạng trong cuộc xung đột tính đến tháng 4. Bên cạnh đó, 51.191 chiến binh đối lập chống chính phủ ở Afghanistan bị sát hại, mặc dù con số chính xác chưa bao giờ được công bố.
Theo Ủy ban Bảo vệ Nhà báo, 75 nhà báo và nhân viên truyền thông bị giết ở Afghanistan từ năm 2001 đến nay.
Theo UNICEF, 3.700.000 trẻ em ở Afghanistan không được đến trường, 60% trong số đó là trẻ em gái.
Ước tính của Đại học Brown cũng tiết lộ tổng chi phí mà Mỹ tiêu tốn trong cuộc chiến Afghanistan là hơn 2.261 tỷ USD, bao gồm các hoạt động ở cả Afghanistan và Pakistan.
Một báo cáo năm 2021 của SIGAR trích lời Bộ Quốc phòng cho biết Mỹ đã chi khoảng 837 tỷ USD chỉ riêng cho chiến tranh.
Bên cạnh đó, Mỹ cũng cung cấp hơn 145 tỷ USD để thực hiện các chương trình tái thiết ở Afghanistan kể từ năm 2002. Các quỹ được sử dụng cho một loạt dự án bao gồm xây dựng Lực lượng An ninh Quốc gia Afghanistan, thúc đẩy quản trị hiệu quả và tham gia vào các nỗ lực chống chính phủ.
Sự xáo trộn khi Mỹ rút quân
Lo sợ trước sự trở lại nắm quyền của Taliban, 2.5 triệu người tị nạn Afghanistan đã tháo chạy khỏi đất nước. Theo Cao uỷ Liên Hợp Quốc về người tị nạn (UNHCR), con số thực có thể cao hơn nhiều.
Tính đến tháng 7/2021, số người tị nạn Afghanistan đã đứng thứ hai trên thế giới, UNHCR cho biết. Iran và Pakistan đã tiếp nhận gần 90% người Afghanistan phải di tản.
 |
| 640 người chen chúc trên chuyến bay quân sự của Mỹ để rời Afghanistan. Ảnh: Guardian. |
Theo một ước tính, 270.000 người Afghanistan phải di dời đến địa điểm khác trong nước kể từ đầu năm 2021. Họ buộc phải rời bỏ nhà cửa và tái định cư do tình trạng bạo lực và mất an ninh.
Lợi dụng sự lộn xộn từ việc Mỹ rút quân, Taliban chỉ mất 10 ngày để nắm quyền điều hành chính phủ sau những chiến thắng lớn trên khắp đất nước. Taliban chiếm thủ phủ tỉnh đầu tiên, Zaranj ở tỉnh Nimruz, trên biên giới với Iran vào ngày 6/8. Chỉ vài ngày sau đó, đến ngày 15/ 8, Taliban đã có thể tiếp quản thủ đô Kabul.
