 |
| Cơn mưa mùa thu đầu tiên sau nhiều tháng khô hạn tại Tehran vào ngày 10/12. Ảnh: ISNA. |
Tình trạng hạn hán nghiêm trọng khiến Tổng thống Iran cảnh báo chính phủ có thể buộc phải di dời khỏi Tehran vào cuối tháng 12 nếu các hồ chứa quanh thủ đô không được bổ sung đủ nước.
Các nhà khí tượng mô tả mùa thu năm nay là khô hạn nhất trong hơn 50 năm - từ trước cả Cách mạng Hồi giáo năm 1979 - làm trầm trọng thêm một hệ thống tiêu thụ nước vốn bị đánh giá là lãng phí, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp.
Khủng hoảng nước đã trở thành vấn đề chính trị nổi bật, trong bối cảnh Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nhiều lần đề nghị hỗ trợ Iran - quốc gia mà ông từng phát động cuộc chiến kéo dài 12 ngày hồi tháng 6.
Tình trạng thiếu nước cũng từng châm ngòi các cuộc biểu tình nhỏ lẻ, điều mà Tehran đang nỗ lực tránh khi nền kinh tế suy kiệt dưới sức nặng các lệnh trừng phạt quốc tế liên quan đến hồ sơ hạt nhân.
“Tôi vô cùng biết ơn Thượng đế đã mở cánh cửa từ bi, cho chúng tôi được chứng kiến cơn mưa quý giá này”, Brian Shad Doust, một cư dân Tehran chia sẻ với AP khi chứng kiến cơn mưa đầu tiên vào ngày 10/12 sau nhiều tháng khô hạn tại Iran.
“Năm ngoái, chúng tôi chịu thiếu nước nghiêm trọng, gần như không có giọt nào. Nhìn thấy mưa xuất hiện trong mùa này, chúng tôi cảm tạ Thượng đế hàng nghìn lần”, bà cho biết.
Hồ chứa cạn nước, tuyết mỏng trên dãy Alborz
Trong nhiều tháng qua, cuộc khủng hoảng hạn hán trở thành chủ đề thường trực tại Tehran và các tỉnh, từ những cuộc trao đổi của quan chức với báo chí đến việc người dân mua thêm bồn chứa nước để dự trữ.
Tại thủ đô, các bảng thông tin do nhà nước tài trợ kêu gọi người dân không dùng vòi tưới rửa sân để tránh lãng phí. Một số khu dân cư 10 triệu dân được cho là chịu cảnh mất nước hàng giờ mỗi ngày.
Lượng tuyết trên dãy Alborz cũng sụt giảm mạnh sau mùa hè với nhiệt độ có lúc chạm gần 50°C, buộc nhiều cơ quan nhà nước phải đóng cửa.
Ahad Vazifeh, quan chức Tổ chức Khí tượng Iran, mô tả hạn hán hiện nay là “chưa từng có” trong cuộc phỏng vấn tuần trước. Lượng mưa hiện chỉ đạt khoảng 5% mức trung bình mùa thu thông thường.
“Ngay cả khi mùa đông và mùa xuân mưa trở lại bình thường, chúng ta vẫn thiếu khoảng 20%”, ông cảnh báo.
 |
| Hiện trạng của đập Latian ở Lavasan hồi tháng 6 và tháng 11. Ảnh: Vantor. |
Trên mạng xã hội, nhiều video ghi lại cảnh người dân đứng dưới lòng một số hồ chứa cạn trơ đáy, với các vệt mực nước cũ hiện rõ. Ảnh vệ tinh cho thấy dung tích nhiều hồ giảm mạnh, trong đó có đập Latyan - một trong năm hồ chứa chính - nay chỉ còn chưa đến 10% dung tích, khi Tehran bước vào năm hạn hán thứ sáu liên tiếp.
Báo Tehran Times - cơ quan ngôn luận thường đi theo quan điểm của giới giáo quyền - mô tả thẳng thắn quy mô khủng hoảng: “Iran đang đối mặt với cuộc khủng hoảng nước chưa từng có, đe dọa không chỉ ngành nông nghiệp mà cả ổn định khu vực và thị trường lương thực toàn cầu”.
Ở nhiều nhà thờ Hồi giáo, tín đồ cũng đã tổ chức cầu mưa.
Chồng chất thách thức
Về mặt địa lý, Iran vốn là vùng khô hạn do hai dãy núi Alborz và Zagros tạo hiệu ứng “bóng mưa”, ngăn ẩm từ biển Caspi và Vịnh Ba Tư. Nhưng nguyên nhân cạn kiệt nguồn nước cũng đến từ cách quản lý, đặc biệt là việc nông nghiệp tiêu thụ tới 90% lượng nước toàn quốc.
Chính sách sau Cách mạng 1979, trong đó lãnh tụ tối cao Ayatollah Khomeini cam kết cung cấp nước miễn phí, cùng mục tiêu tự cung tự cấp thời chiến tranh Iran - Iraq, khiến đất đai khô cằn được tưới để trồng lúa mì, lúa gạo và nhiều loại cây trồng “ngốn nước”. Hàng loạt giếng bị khai thác quá mức, gây sụt giảm nghiêm trọng mạch nước ngầm.
 |
Nhiều chuyên gia mô tả Iran đang tiến gần “phá sản nguồn nước”. Trước đây, một số quan chức còn đổ lỗi cho nước láng giềng, trong đó cựu Tổng thống Mahmoud Ahmadinejad từng tuyên bố sai lệch rằng “kẻ thù phá hủy các đám mây bay vào lãnh thổ Iran”.
Nhưng mức độ khủng hoảng hiện nay buộc Tổng thống Masoud Pezeshkian phải cảnh báo khả năng dời thủ đô - một phương án tốn kém hàng tỷ USD mà Iran khó có thể kham nổi trong bối cảnh kinh tế lao đao.
Trong khi đó, biến đổi khí hậu đang làm trầm trọng thêm hạn hán ở Iraq, Syria và Iran. Theo nhóm nghiên cứu khí hậu quốc tế World Weather Attribution, mức tăng nhiệt 1,3°C do phát thải nhiên liệu hóa thạch khiến các đợt hạn hán cực đoan như năm qua ở Iran có thể lặp lại cứ 10 năm một lần, thay vì 50-100 năm nếu trái đất không ấm lên đến vậy.
“Khủng hoảng nước nghiêm trọng hiện nay chỉ là một phần trong vấn đề dài hạn ở Iran và khu vực: từ hạn hán kéo dài, bốc hơi tăng cao, nông nghiệp tiêu thụ nước quá mức đến khai thác nước ngầm không bền vững”, nhóm nghiên cứu kết luận.
“Những áp lực cộng hưởng này khiến các đô thị lớn như Tehran đối mặt rủi ro thiếu nước trầm trọng và khả năng phải phân phối nước khẩn cấp, đồng thời đe dọa sản xuất nông nghiệp và làm gia tăng cạnh tranh nguồn nước”, nhóm này cho biết thêm.
Những cuốn sách hay về biến đổi khí hậu
“Những kiến thức cơ bản về biến đổi khí hậu”, “Băng - Những câu chuyện ly kỳ từ một thế giới đang dần biến mất”, “Thảm họa khí hậu - Chúng ta đã có gì và làm gì để ứng phó?”,... nằm trong số những cuốn sách giúp độc giả có cái nhìn trực diện và bao quát hơn khi nói đến vấn đề môi trường và biến đổi khí hậu.
Độc giả có thể xem thêm tại đây.
