|
|
Tên lửa Starship trong một chuyến bay thử nghiệm độ cao lớn. Ảnh: Reuters. |
Trong bối cảnh cạnh tranh không gian giữa các cường quốc ngày càng căng thẳng, Mỹ đang thể hiện rõ quyết tâm khẳng định vị thế dẫn đầu thông qua chuỗi động thái mạnh mẽ: từ đổi mới lãnh đạo cơ quan vũ trụ, tập trung nguồn lực phát triển công nghệ sâu, đến đẩy nhanh lịch trình đưa người trở lại Mặt Trăng, bất chấp áp lực ngân sách và sự vươn lên mạnh mẽ của đối thủ.
Ưu tiên chiến lược
Vào đầu tháng 12/2025, nhân vật do Tổng thống Mỹ Donald Trump đề cử cho vị trí đứng đầu NASA - tỷ phú, phi hành gia tư nhân Jared Isaacman - đã xuất hiện trước Thượng viện, khẳng định cam kết đưa Mỹ trở lại Mặt Trăng trước đối thủ.
Trong bài phát biểu, ông Isaacman nhấn mạnh rằng việc Mỹ sớm quay lại bề mặt Mặt Trăng là điều cấp thiết, không chỉ vì lợi ích khoa học, mà còn vì vị thế chiến lược - an ninh, kinh tế và ảnh hưởng toàn cầu.
“Nước Mỹ sẽ trở lại Mặt trăng trước đối thủ lớn của chúng ta, và chúng ta sẽ thiết lập một hiện diện lâu dài để khai mở giá trị khoa học, kinh tế và an ninh quốc gia trên bề mặt Mặt trăng”, Isaacman viết trong bản điều trần. Dù không nêu đích danh Trung Quốc, nội dung ám chỉ rõ quốc gia này đang nỗ lực đưa phi hành gia hạ cánh xuống Mặt trăng vào năm 2030, theo Reuters.
 |
| Tỷ phú, phi hành gia tư nhân Jared Isaacman. Ảnh: Reuters. |
Ông cũng đề xuất đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ đẩy hạt nhân (nuclear propulsion) và các hệ thống năng lượng cho căn cứ mặt trăng nhằm hiện thực hóa sứ mệnh “lâu dài” trên vệ tinh của Trái Đất.
Trước đó, NASA đã công bố kế hoạch phóng sứ mệnh có người lái Artemis II dự kiến vào năm 2026, đánh dấu lần đầu tiên sau hơn 50 năm Mỹ trở lại Mặt Trăng. Tuy nhiên, giới phân tích cảnh báo rằng các trì hoãn gần đây có thể làm suy yếu ưu thế của Washington trước sự tiến bộ nhanh chóng của Trung Quốc.
Theo đó, bất chấp hàng loạt trì hoãn từng khiến kế hoạch đưa con người trở lại Mặt Trăng tưởng như đứng bên bờ đổ vỡ, NASA cuối cùng đã “chốt lịch” cho sứ mệnh Artemis II, dự kiến phóng vào tháng 4/2026.
Theo kế hoạch, con tàu sẽ đưa bốn phi hành gia rời Trái Đất trong hành trình kéo dài 10 ngày, bay vòng qua Mặt Trăng để kiểm tra toàn diện mọi hệ thống của tàu vũ trụ Orion.
Đây được xem là cột mốc thử nghiệm then chốt, nhằm bảo đảm con tàu đủ năng lực ứng phó với mọi tình huống có thể xảy ra. Artemis II cũng đóng vai trò nền tảng cho các sứ mệnh Artemis kế tiếp, hướng tới mục tiêu đưa con người trở lại bề mặt Mặt Trăng và từng bước thiết lập sự hiện diện lâu dài tại đây.
Việc đổi mới lãnh đạo, đồng thời giữ vững mục tiêu rõ ràng, cho thấy chiến lược của Mỹ đang hướng mạnh vào không gian cận địa - trước khi tính đến các mục tiêu xa hơn như sao Hỏa.
Bước đột phá và thách thức
Một trong những yếu tố then chốt giúp Mỹ giữ vững vị thế là sự phối hợp giữa các cơ quan vũ trụ và khu vực tư nhân. Khi các hãng vũ trụ tư nhân, nổi bật là SpaceX của Elon Musk hay Blue Origin của Jeff Bezos, tiếp tục dẫn đầu thế giới trong các sứ mệnh phóng, thu hồi tên lửa và phát triển công nghệ thương mại, NASA nhắm tới sử dụng hệ thống “thương mại hóa” thay vì duy trì các tên lửa truyền thống cồng kềnh và tốn kém.
Cùng với đó, Mỹ chuẩn bị cho kỷ nguyên trạm vũ trụ thương mại do dự kiến trạm quốc tế cũ (International Space Station – ISS) sẽ ngừng hoạt động vào năm 2030.
Nhiều công ty tư nhân đã bắt đầu bước vào cuộc đua xây dựng trạm vũ trụ mới, mở ra cơ hội vừa khai thác khoa học, vừa phát triển dịch vụ thương mại - du hành vũ trụ.
Đồng thời, việc NASA ưu tiên công nghệ đẩy hạt nhân cho các sứ mệnh dài như mưu đồ tiến tới sao Hỏa cho thấy tầm nhìn dài hạn và tham vọng làm chủ công nghệ lõi, quyết không để tụt hậu.
Tỷ phú Jared Isaacman cho rằng bước nhảy vọt tiếp theo trong khám phá không gian sẽ dựa vào công nghệ hạt nhân, giúp rút ngắn đáng kể thời gian di chuyển tới Sao Hỏa. Ông ví chương trình này như một “dự án Manhattan thu nhỏ” cho cuộc đua không gian thế hệ mới, tờ Times cho biết.
 |
| Việc phóng Zhuque-3 thành công sẽ là cột mốc mới cho ngành hàng không vũ trụ thương mại Trung Quốc. Ảnh: LandSpace. |
Tuy nhiên, hành trình giữ ngôi số 1 không hề bằng phẳng. Một trong những áp lực lớn nhất hiện nay là việc cắt giảm ngân sách và nhân sự tại NASA. Theo đề xuất ngân sách 2026, cơ quan vũ trụ hàng đầu của Mỹ có thể nhận mức kinh phí thấp hơn đáng kể so với trước, với việc cắt giảm khoảng 6 tỷ USD, ảnh hưởng nhiều chương trình quan trọng.
Không chỉ vậy, khoảng 2.145 nhân viên cấp cao, chủ yếu đảm nhiệm vai trò kỹ thuật và quản lý, được cho là sẽ rời NASA trong đợt thu hẹp này, đe dọa năng lực thực thi các sứ mệnh phức tạp.
Trong khi đó, đối thủ Trung Quốc không hề đứng im. Bắc Kinh đang đẩy mạnh chuỗi dự án vũ trụ từ phóng vệ tinh, phát triển trạm vũ trụ, cho đến tham vọng đưa người lên Mặt Trăng và sao Hỏa.
Các chuyên gia tại Mỹ liên tục cảnh báo rằng nếu NASA không được duy trì ổn định về nguồn lực, Mỹ có thể đánh mất vị thế vào tay Trung Quốc.
Nguy cơ tụt hậu không chỉ từ bên ngoài. Việc thu hẹp quy mô, thiếu ổn định về tài chính và chính sách có thể khiến những mục tiêu tham vọng trở nên khó khăn thực hiện, nếu không có sự điều chỉnh đúng lúc.
Hiểu về vũ trụ qua những cuốn sách
Mục Thế giới giới thiệu các cuốn sách về vũ trụ như cuốn “Vũ trụ”, “Lược sử thời gian”, “Một đêm”. Đây là những cuốn sách cung cấp kiến thức về vũ trụ, khơi gợi cảm hứng khám phá khoảng không vô tận.
> Độc giả có thể xem thêm tại đây.
