 |
Theo Politico, Mỹ và Trung Quốc đang đặt ra những kỳ vọng rất khác nhau cho cuộc hội đàm cấp cao đầu tiên dưới thời chính quyền mới của ông Biden, diễn ra hôm nay 18/3 (giờ địa phương) tại Alaska, Mỹ.
Các quan chức chủ chốt của Mỹ tham gia hội đàm gồm Ngoại trưởng Antony Blinken và Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan. Họ dự kiến thẳng thắn đề cập các vấn đề an ninh, nhân quyền mà Bắc Kinh phải giải quyết nếu muốn cải thiện quan hệ với Washington.
Thành viên chủ chốt của phía Trung Quốc gồm Ủy viên Bộ Chính trị Dương Khiết Trì và Ngoại trưởng Vương Nghị. Các quan chức Trung Quốc coi cuộc hội đàm như cơ hội để Washington và Bắc Kinh thiết lập lại quan hệ.
Tuy nhiên, nhiều ngày trước hội đàm, hai bên có nhiều tuyên bố mâu thuẫn về quan điểm, cho thấy sự căng thẳng không thuyên giảm.
Loạt căng thẳng trước hội đàm
Khi phát biểu trước Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ, Ngoại trưởng Blinken khẳng định hội đàm ngày 18/3 "không phải một cuộc đối thoại chiến lược”.
Sự khẳng định của ông Blinken đi ngược lại với tuyên bố của người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, ông Triệu Lập Kiên, khi nói: “Trung Quốc, do Mỹ mời, sẽ có cuộc đối thoại chiến lược cấp cao với phía Mỹ trong những ngày tới”.
Đó chưa phải điểm trái ngược duy nhất. Một quan chức Mỹ cho biết phái đoàn Trung Quốc tỏ ra không hài lòng khi biết họ phải chứng nhận xét nghiệm Covid-19 trước cuộc họp. Đây là thủ tục mà khách đến Alaska đều cần thực hiện.
Hai phái đoàn cũng có thể không cùng dùng bữa, một điều không bình thường trong các cuộc hội đàm ngoại giao. Lý giải về điều này, một quan chức Mỹ nói: "Mọi hoạt động trong lịch trình hoàn toàn là công vụ”.
 |
| Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho biết sẽ tỏ thái độ cứng rắn với Trung Quốc trong cuộc hội đàm ngày 18/3 tại Alaska. Ảnh: AP. |
Một "ngòi nổ" quan trọng khác là việc chính quyền Biden vẫn giữ quan điểm về các hành động của Trung Quốc với người Hồi giáo ở Tân Cương. Mỹ cũng duy trì thuế quan mà cựu Tổng thống Donald Trump áp đặt lên Trung Quốc trong cuộc chiến tranh thương mại. Washington cũng khẳng định không nhượng bộ Bắc Kinh để đổi lấy các hợp tác về biến đổi khí hậu.
Trong khi đó, Trung Quốc tiếp tục tăng cường quân sự ở Biển Đông, xung đột với Australia về thương mại và gia tăng sức ép với Đài Loan.
Microsoft cũng cáo buộc một cuộc tấn công mạng gần đây nhắm vào dịch vụ email của họ là do nhóm tin tặc được Trung Quốc hậu thuẫn gây ra.
Các quan chức Mỹ kỳ vọng tất cả những diễn biến trên, cũng như các chính sách hiện tại của Trung Quốc ở Hong Kong, sẽ được thảo luận trong cuộc hội đàm.
Phe Cộng hòa lo ngại chính quyền Mỹ mới có thể nhượng bộ Bắc Kinh, để hai bên có thể hợp tác nhiều hơn trong vấn đề biến đổi khí hậu - một ưu tiên chính của chính quyền Biden.
Trong một phiên chất vấn hồi tuần trước tại quốc hội, Hạ nghị sĩ Scott Perry (đảng Cộng hòa) hỏi Ngoại trưởng Blinken liệu ông có dự định nhượng bộ Trung Quốc "về Hiệp định Khí hậu Paris hay bất kỳ vấn đề gì mà chúng tôi cần biết không?".
Ông Blinken trả lời “Không”.
Dụng ý việc tổ chức hội đàm ở Alaska
Theo kế hoạch, cuộc hội đàm bao gồm ba phiên họp diễn ra trong hai ngày, mỗi phiên kéo dài ba tiếng. Phía Mỹ đề xuất mỗi nước cử tối đa 10 người tham dự.
Phía Mỹ không nói rõ lý do của việc hạn chế số người tham dự. Theo Politico, điều này có thể phản ánh mức độ căng thẳng của mối quan hệ Mỹ - Trung, hoặc đơn giản hơn là để phòng dịch Covid-19, hoặc vì cả hai.
Cố vấn an ninh quốc gia Sullivan tỏ ra tự tin rằng họ có nhiều lợi thế khi đối mặt với các quan chức Trung Quốc trong cuộc gặp ngày 18/3.
Thời điểm cuộc gặp này được cho là có sự tính toán rất kỹ lưỡng, khi nó diễn ra ngay sau loạt cuộc họp cấp cao giữa các quan chức Mỹ với những đồng minh trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, gồm Australia, Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Động thái này như cách Mỹ gửi thông điệp đến Trung Quốc rằng Washington xem mạng lưới liên minh là lợi thế chính yếu trong cuộc cạnh tranh với Bắc Kinh.
 |
| Cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan (trái) và Ngoại trưởng Antony Blinken sẽ thảo luận với Trung về các vấn đề an ninh và nhân quyền. Ảnh: AP. |
Việc lựa chọn Anchorage làm địa điểm cuộc gặp cũng mang tính chiến lược. Mỹ muốn cuộc gặp đầu tiên của chính quyền Biden với các đại diện của Trung Quốc diễn ra trên đất Mỹ và tuân theo các điều kiện của Mỹ, quan chức cho biết.
Daniel Russel, cựu trợ lý ngoại trưởng phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama, nhận xét: “Chính quyền ông Biden tập trung vào việc khẳng định vị thế và hành động ngay trong cuộc gặp mặt với Trung Quốc. Rõ ràng, việc họ tổ chức cuộc họp này ngay sau các cuộc hội đàm liên minh ở Tokyo và Seoul không phải là ngẫu nhiên”.
“Trình tự sắp xếp như vậy chỉ là một phần trong sự cân bằng, nhưng chúng tôi đang nỗ lực để tăng cường sức mạnh của mình”, một quan chức Mỹ nói.
Người này cũng cho biết thêm rằng mục tiêu bao trùm là “nâng cao sức ảnh hưởng của Mỹ và chất lượng cuộc sống trong khu vực”.
Ông này cho biết sẽ không có một tuyên bố chung nào sau cuộc họp.
Trong khi đó, giới chức ở Bắc Kinh lại hy vọng đưa quan hệ song phương trở về bình thường.
Ông Triệu Lập Kiên nói: "Hai bên cần tôn trọng và đối xử bình đẳng với nhau, tăng cường hiểu biết lẫn nhau thông qua đối thoại, quản lý, và xóa tan những khác biệt để đưa quan hệ Trung - Mỹ trở lại đúng hướng".
Tuy nhiên, Global Times, một tờ báo của nhà nước Trung Quốc, lại chỉ trích Mỹ lợi dụng các đồng minh ơ Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương để chống lại Trung Quốc.
“Điều mà Washington coi là mối đe dọa thực sự chính là sự phát triển kinh tế ngày càng mạnh và tăng trưởng toàn diện của Trung Quốc. Thật không may, Mỹ khó có thể giải quyết vấn đề này bằng cách nghe đồng minh an ủi”, trích một bài xã luận trên trang Global Times.
Cuộc hội đàm ngày 18/3 cũng sẽ cho thấy rõ sự khác biệt so với lần cuối cùng ông Dương Khiết Trì đến Mỹ. Khi đó, ông Dương gặp ông Mike Pompeo, ngoại trưởng Mỹ trong chính quyền Trump vào tháng 6/2020 ở Hawaii.
Trong cuộc họp nói trên, Mỹ không có sự phối hợp nào với các đồng minh, cũng không có thông báo chính thức về chi tiết cuộc họp.
Khi đó, cả Mỹ và Trung Quốc đều không công khai thể hiện kỳ vọng với bên còn lại. Bộ ngoại giao Mỹ sau đó chỉ đưa ra thông báo đơn giản và ngắn gọn về phiên họp, cho thấy nó dường như diễn ra không mấy tốt đẹp.
