Bạn có thể chuyển sang phiên bản mobile rút gọn của Tri thức trực tuyến nếu mạng chậm. Đóng

Lý do loài người duy trì hôn nhân một vợ một chồng

Tình dục tiêu khiển được coi là có chức năng như chất keo, tạo ra sự gắn kết giữa những cặp trong thế giới loài người trong khi họ cùng hợp tác để chăm sóc đứa trẻ sơ sinh yếu ớt.

Tranh của Édouard Manet.

Loài người có những đặc điểm như: rụng trứng kín, quan hệ tình dục liên tục và tình dục tiêu khiển, điều đó chỉ có thể xảy ra bởi loài người tiến hóa theo cách thức nào đó.

Đặc biệt, mâu thuẫn tồn tại ở loài người (Homo sapiens) đó là chúng ta là loài duy nhất có khả năng tự nhận thức, nhưng phụ nữ lại có đặc điểm là không thể nhận biết về quá trình rụng trứng của bản thân trong khi con cái của các loài động vật dù kém thông minh như bò vẫn có thể nhận biết được điều đó.

Chắc hẳn phải có điều gì đó đặc biệt khiến nữ giới rụng trứng kín, dù họ thông minh và biết nhận thức. Những gì chúng ta cùng khám phá sau đây sẽ chứng minh rằng rất khó để các nhà khoa học trong việc xác định xem điều đặc biệt đó là gì.

Có một lý do giản đơn giải thích cho việc phần lớn các loài động vật khác rất khắt khe và nhạy cảm đối với nỗ lực để được giao phối: quan hệ tình dục tiêu tốn nhiều thời gian, năng lượng và cả sự mạo hiểm về sức khỏe cũng như tính mạng. Hãy thử để tôi thống kê lại những nguyên do khiến bạn không nên làm tình nếu không thực sự cần thiết:

1. Quá trình sản sinh tinh trùng là cực kỳ hao tổn đối với đàn ông, những người mang gen đột biến làm giảm khả năng xuất tinh sẽ có tuổi thọ cao hơn người đàn ông bình thường.

2. Quan hệ tình dục cũng lấy đi khoảng thời gian mà người ta có thể sử dụng vào việc tìm kiếm thức ăn.

3. Những cặp đang ân ái cũng vướng vào hiểm họa của việc bất ngờ bị tấn công bởi thú dữ hay kẻ thù nào đó.

4. Cổ nhân xưa nay từng có nhiều người đã bỏ mạng trong tình huống đang quan hệ tình dục: Hoàng đế Napoleon đệ Tam của Pháp đã bị đột quỵ trong khi đang hành sự hay Nelson Rockefeller đã đột tử ngay lúc ái ân.

5. Các cuộc chiến giữa những con đực để giành lấy một con cái đang độ động dục đều gây ra những tổn thương nghiêm trọng đối với bản thân con cái đó cũng như những con đực tham chiến.

6. Sẽ là rất nguy hiểm cho phần lớn các loài động vật (hiển nhiên nhất là đối với loài người) nếu bị bắt quả tang khi đang quan hệ ngoại tình.

Bởi vậy, chúng ta có lẽ sẽ đạt được một bước tiến lớn nếu có được sự hiệu quả trong quan hệ tình dục như ở các loài động vật khác. Thế nhưng, con người thu được ích lợi so sánh nào từ đặc điểm rõ ràng là kém hiệu quả đến vậy ở loài người?

Suy luận mang tính khoa học có khuynh hướng tập trung vào một đặc điểm khác thường khác của con người: trạng thái yếu ớt của những đứa trẻ khiến bố mẹ chúng tiêu tốn rất nhiều thời gian để chăm sóc con cái của họ.

Con non của phần lớn các loài động vật khác bắt đầu có thể tự tìm kiếm thức ăn cho bản thân ngay khi chúng cai sữa, và rất mau chóng sau đó, chúng hoàn toàn tự lập trong cuộc sống. Do đó, phần lớn động vật có vú cái có thể và thực sự chăm sóc được lũ con non mà không cần nhờ tới sự trợ giúp từ phía con đực làm cha, con đực này chỉ tham gia vào việc thụ tinh cho con cái mà thôi.

Còn đối với loài người, phần lớn thức ăn đòi hỏi phải có những kĩ thuật phức tạp vượt xa sự khéo léo và khả năng suy nghĩ của một đứa bé còn chập chững. Kết quả là con cái chúng ta cần phải được cung cấp thức ăn ít nhất là khoảng 10 năm sau khi cai sữa và việc cung cấp thức ăn đó sẽ dễ dàng hơn nhiều nếu có cả cha và mẹ cùng tham gia thay vì chỉ một người.

Thậm chí ngay ở thời hiện đại, một người mẹ đơn thân nuôi con nếu không nhận được nguồn hỗ trợ nào khác cũng gặp rất nhiều bất lợi, việc này từng khó khăn hơn nhiều vào thời tiền sử khi loài người vẫn còn săn bắt hái lượm.

Giờ thì hãy cùng quan tâm tới tình thế tiến thoái lưỡng nan mà một phụ nữ tiền sử đang rụng trứng và giao phối xong. Ở bất kì loài động vật có vú nào khác, con đực vừa thụ tinh cho con cái liền lẳng lặng bỏ đi để kiếm tìm một con cái khác đang rụng trứng để thụ tinh tiếp.

Còn đối với trường hợp người phụ nữ tiền sử, nếu như thế thì sự ra đi của người đàn ông có thể dẫn đến kết cục khiến cho đứa trẻ do người phụ nữ đó sinh ra phải chịu cảnh đói khát hay đối mặt với cái chết. Vậy cô ta có thể làm gì đề níu giữ người đàn ông đó lại? Giải pháp cực kì thông minh của người phụ nữ đó là: duy trì sự chấp nhận quan hệ tình dục thậm chí là cả khi đã rụng trứng! Khiến cho người đàn ông đó luôn thỏa mãn bằng cách quan hệ vào bất cứ khi nào anh ta mong muốn! Theo cách đó, người đàn ông sẽ luôn ở bên cạnh cô ta và không còn tha thiết gì việc tìm kiếm bạn tình mới và thậm chí anh ta còn chia sẻ cả phần thịt hàng ngày anh ta săn được.

Từ đó, tình dục tiêu khiển được coi là có chức năng như chất keo, tạo ra sự gắn kết giữa những cặp trong thế giới loài người trong khi họ cùng hợp tác để chăm sóc cho đứa trẻ sơ sinh yếu ớt. Điều này về cốt lõi chính là nguyên lý đã được các nhà nhân chủng học chấp nhận và nguyên lý này dường như có rất nhiều điểm cần phải xem xét lại.

Tuy nhiên, khi tìm hiểu sâu hơn về tập tính của các loài động vật, chúng ta sẽ nhận ra rằng học thuyết tình dục thúc đẩy giá trị gia đình này còn rất nhiều vấn đề cần giải đáp. Loài tinh tinh và đặc biệt là loài tinh tinh lùn còn có tần suất quan hệ tình dục nhiều hơn cả con người (vài lần trong một ngày), nhưng chúng lại có đời sống tình dục lộn xộn và không duy trì sự kết đôi giao phối.

Ngược lại, bất cứ ai cũng có thể chỉ ra con đực của vô số các loài động vật có vú không đòi hỏi phần thưởng tình dục nhiều đến vậy để giữ chân chúng tiếp tục duy trì mối quan hệ với con cái và con non. Loài vượn, vốn thường sống thành cặp, trải qua nhiều năm mà không cần quan hệ tình dục.

Bạn cũng có thể ngắm nhìn qua cửa sổ cách mà những chú chim đực cần mẫn chia sẻ trách nhiệm với bạn đời của chúng trong việc bón thức ăn cho lũ chim non dù chúng cũng chấm dứt việc giao phối ngay sau khi thụ thai thành công. Ngay cả loài khỉ đột, một con đực với một hậu cung nhiều con cái một năm cũng chỉ có vài cơ hội được quan hệ tình dục bởi những con cái bạn đời đó thường đang trong giai đoạn cho con bú hay không ở thời kỳ động dục.

Tại sao phụ nữ loài người lại sử dụng đặc điểm quan hệ tình dục liên tục như mồi nhử đàn ông, trong khi con cái ở các loài khác không làm như vậy?

Một sự khác biệt căn bản đã tồn tại giữa những cặp vợ chồng loài người và những cặp có quan hệ tình dục khắt khe ở các loài động vật khác. Loài vượn, phần lớn các loài chim biết hót và khỉ đột sống rải rác trong một khu vực rộng lớn nơi mà mỗi cặp (hay một hậu cung của một con đực nào đó) chiếm cứ phần lãnh thổ riêng. Mô hình này ít tạo ra xung đột với những người có khuynh hướng muốn đi tìm quan hệ ngoài hôn nhân.

Có lẽ đặc điểm khác biệt nhất ở trong xã hội truyền thống của loài người là những cặp vợ chồng sống cùng các nhóm gồm những cặp khác mà ở đó những đôi vợ chồng này có quan hệ hợp tác về kinh tế.

Nếu muốn tìm kiếm một loài vật có sự sắp đặt đời sống tương tự, chúng ta phải vượt ra khỏi những loài họ hàng gần gũi với con người để tìm đến với những cộng đồng đông đúc của các loài chim biển có hình thức xây tổ tập trung. Ngay cả đối với những cặp vợ chồng chim biển như thế cũng không thể có được sự tương trợ mang tính kinh tế như ở loài người.

Sự tương phản về đời sống tình dục của loài người nằm ở chỗ người cha và người mẹ phải làm việc cùng nhau trong nhiều năm để cùng nuôi dưỡng đứa con non nớt, dù họ thường bị cám dỗ ngoại tình. Nỗi ám ảnh về sự đổ vỡ hôn nhân do ngoại tình cùng với những hậu quả tiềm tàng nặng nề cho sự hợp tác của người cha người mẹ trong việc nuôi dưỡng con cái là phổ biến trong các xã hội loài người.

Theo cách nào đó, chúng ta tiến hóa nên quá trình rụng trứng kín và việc chấp nhận quan hệ tình dục liên tục nhằm đảm bảo cho sự kết hợp đơn nhất trong hôn nhân, cùng thực hiện trách nhiệm làm cha mẹ và cả cám dỗ ngoại tình.

Jared Diamond / NXB Tri Thức & Omega+

SÁCH HAY