 |
Khi Tổng thống Mỹ Joe Biden gặp Thái tử Mohammed bin Salman ở Arab Saudi, ông sẽ tiếp bước các đời tổng thống khác như Jimmy Carter - người đã bay đến Tehran vào năm 1977 để nâng ly chúc mừng cùng nhà vua Iran trong đêm giao thừa.
Ông Carter khi đó phải ăn mừng với nhà vua Iran bởi một lý do mà người dân Mỹ đặc biệt quan tâm: Giá xăng rẻ và nguồn cung dầu an toàn.
Tuy nhiên, cũng như nhiều tổng thống khác, ông Biden có rất ít công cụ quý giá để giảm giá xăng dầu, đặc biệt là khi Nga - một trong những nhà sản xuất năng lượng lớn nhất thế giới - bắt đầu “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine. Vào thời của cựu Tổng thống Carter, nguồn cung cấp dầu mỏ mà các nước phương Tây cần đã bị đe dọa bởi những cuộc cách mạng ở Trung Đông.
Trong chiến dịch tranh cử năm 2020, ông Biden cam kết biến Saudi Arabia thành “bên bị ruồng bỏ” sau cái chết của nhà báo Jamal Khashoggi. Tuy nhiên, các quan chức tuần trước cho biết tổng thống dự định có chuyến công du tới quốc gia này trong mùa hè tới.
New York Times nhận định đây là dấu hiệu mới nhất cho thấy dầu mỏ một lần nữa lấy lại vị trí trung tâm trong vấn đề địa chính trị.
Nắm quyền nhưng không thể kiểm soát giá xăng dầu
Chỉ vài năm trước, nhiều nhà lập pháp ở Washington và các giám đốc điều hành dầu khí ở Texas tự hào vì sự bùng nổ năng lượng đã biến Mỹ thành nước xuất khẩu ròng dầu và các sản phẩm dầu mỏ. Nhờ đó, Washington trở nên độc lập hơn về năng lượng.
Hiện nay, tình hình giá cả tăng cao khiến thành tích đó có vẻ “viển vông”.
Mỹ là nhà sản xuất dầu mỏ và khí đốt tự nhiên lớn nhất thế giới, nhưng nước này chỉ chiếm khoảng 12% nguồn cung xăng dầu toàn cầu. Giá dầu tăng hoặc giảm tùy thuộc vào các sự kiện cách Mỹ nửa vòng Trái Đất. Và không một tổng thống Mỹ nào, dù quyền lực hay có năng lực đến đâu, có thể làm được nhiều điều để kiểm soát con số này.
Những sự thật đó vừa là niềm an ủi, vừa là "gáo nước lạnh" với người Mỹ, những người chỉ cần dừng chân tại trạm xăng cũng tiêu tốn cả trăm USD - chi tiêu lớn hơn rất nhiều so với chỉ một năm trước đó.
Khi giá nhiên liệu tăng, người tiêu dùng yêu cầu chính phủ hành động và có thể quay lưng lại với các tổng thống - những người không thể khiến các con số quay đầu.
Nhiều tổng thống - người luôn hướng tới kỳ bầu cử tiếp theo khi "ghế ngồi" hoặc quyền lực đảng bấp bênh - buộc phải cố gắng thuyết phục, hoặc nài nỉ, các nhà sản xuất dầu trong nước và quốc tế khoan và bơm nhiều dầu hơn, với tốc độ nhanh hơn.
“Tổng thống cần phải cố gắng”, Bill Richardson - cựu Bộ trưởng Năng lượng dưới thời chính quyền ông Clinton - nói. “Thật không may, họ không có nhiều lựa chọn tốt”.
 |
| Nhu cầu xăng tại Mỹ tăng mạnh khi người Mỹ ra khỏi nhà để du lịch, mua sắm và trở lại văn phòng. Ảnh: Los Angeles Times. |
Tuy nhiên, các chuyên gia năng lượng cho rằng một mình Saudi Arabia - quốc gia có năng lực sản xuất dự phòng tốt nhất - không thể hạ giá dầu một cách nhanh chóng. Đó là do sản lượng của Nga đang giảm, và có thể giảm hơn nữa khi các nước châu Âu từ chối mua hàng từ nước này.
“Tổng thống có thể là nhân vật quyền lực nhất trong chính phủ Mỹ, nhưng họ không thể kiểm soát giá dầu”, Chase Untermeyer - cựu Đại sứ Mỹ tại Qatar trong chính quyền ông George W. Bush - cho biết. “Ngay cả khi giá giảm vì những lý do ngoài tầm kiểm soát của ông ấy, Tổng thống Biden có lẽ cũng sẽ không nhận được nhiều tín nhiệm vì điều đó”.
Một số nhà lập pháp của đảng Cộng hòa và giám đốc điều hành dầu mỏ lập luận rằng ông Biden có thể làm nhiều hơn nữa để tăng sản lượng dầu khí trong nước, bằng cách mở thêm các vùng đất và vùng biển liên bang để khoan dầu ở những nơi như Alaska và Vịnh Mexico.
Họ gợi ý ông cũng có thể nới lỏng các quy định về xây dựng đường ống để các nhà sản xuất Canada có thể chuyển thêm nhiều dầu hơn về phía nam.
Tìm kiếm giải pháp từ trong đến ngoài nước
Những sáng kiến đó vấp phải sự phản đối của giới bảo vệ môi trường và thành viên đảng Dân chủ vì chúng cản trở nỗ lực chống biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, những giải pháp này cũng có ít tác động ngay lập tức bởi phải mất vài tháng, các giếng dầu mới bắt đầu sản xuất, trong khi đường ống dẫn mất nhiều năm để xây dựng.
“Việc chính quyền (ông Biden) giải quyết mọi khía cạnh trong danh sách mong muốn của ngành sẽ có tác động khiêm tốn tới giá cả hiện tại bởi biện pháp này chủ yếu liên quan tới sản xuất trong tương lai”, Jason Bordoff - Giám đốc Trung tâm Năng lượng Toàn cầu của Đại học Columbia - cho hay. “Và chúng cũng đi kèm với những mặt trái về chính trị, xã hội và môi trường”.
Chính quyền ông Biden thuyết phục các công ty bơm thêm dầu, nhưng kết quả thì không mấy khả quan. Hầu hết công ty dầu mỏ Mỹ đều miễn cưỡng mở rộng sản xuất, vì họ sợ khai thác nhiều hơn sẽ dẫn đến tình trạng dư thừa, khiến giá cả giảm xuống.
Họ nhớ lại thời điểm giá dầu giảm xuống dưới 0 vào thời điểm bắt đầu đại dịch. Các công ty lớn như Exxon Mobil, Chevron, BP và Shell phần lớn đã mắc kẹt trong ngân sách đầu tư mà họ đặt ra hồi năm ngoái.
Chính quyền tổng thống tiếp tục nỗ lực giải phóng một triệu thùng dầu mỗi ngày từ Cục Dự trữ Dầu mỏ Chiến lược Mỹ. Tuy nhiên, nỗ lực đó cũng không thành công và giới phân tích chưa đánh giá được tác động từ biện pháp này.
 |
| Nhiều công ty dầu mỏ lớn của Mỹ miễn cưỡng mở rộng sản xuất vì lo sợ dư thừa. Ảnh: AFP. |
Hai quốc gia sản xuất dầu khác có thể tăng sản lượng là Iran và Venezuela. Hiện Mỹ cũng đã đàm phán với Venezuela và Iran, nhưng tiến độ đang bị đình trệ.
Với Iran, ông Biden đang tìm cách hồi sinh hiệp định hạt nhân năm 2015 mà cựu Tổng thống Donald Trump rút khỏi. Thỏa thuận có thể cho phép Iran xuất khẩu hơn 500.000 thùng dầu mỗi ngày, giảm bớt sức ép lên nguồn cung toàn cầu và bù đắp phần nào vào chỗ trống của Nga.
Tuy nhiên, các cuộc đàm phán dường như đang sa lầy vào những bất đồng và dự kiến không sớm có kết quả.
Ngoài ra, bất kỳ thỏa thuận nào với Iran đều có thể đem lại hệ quả chính trị đối với ông Biden vì hầu hết thành viên đảng Cộng hòa, thậm chí một số thành viên Dân chủ, phản đối thỏa hiệp với quốc gia này.
“Không tổng thống Mỹ nào muốn loại Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran khỏi danh sách khủng bố”, Ben Cahill - chuyên gia về năng lượng tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington - nói về một trong những điểm mấu chốt trong đàm phán với Iran. "Các tổng thống cảnh giác với bất kỳ động thái nào khiến họ trông như đang chấp nhận hy sinh về mặt chính trị và trao chiến thắng cho đối thủ của Mỹ".
Các chuyên gia về chính sách đối ngoại cho rằng khủng hoảng năng lượng khi có chiến sự là không thể tránh khỏi, nhưng điều này luôn gây bất ngờ cho các đời tổng thống Mỹ, vốn thường không chuẩn bị cho cuộc khủng hoảng tiếp theo.
Ông Bordoff gợi ý Mỹ nên đầu tư nhiều hơn vào ôtô điện, đồng thời khuyến khích tiết kiệm và sử dụng hiệu quả để giảm nhu cầu năng lượng.
“Lịch sử khủng hoảng dầu mỏ cho thấy khi có khủng hoảng, các chính trị gia lúng túng, cố gắng tìm ra những gì họ có thể làm để hỗ trợ người tiêu dùng ngay lập tức", ông nói. Ông nói thêm giới lãnh đạo Mỹ cần chuẩn bị tốt hơn cho lần tới, "khi có một cuộc khủng hoảng dầu mỏ không thể tránh khỏi”.
