 |
| Những tàn tích tìm thấy của bom chùm cho thấy một dải nylon màu trắng, được dùng để ổn định và quay các loại bom con. |
Những bức ảnh được chụp tại miền nam Lebanon và do Guardian thu thập cho thấy dấu vết của bom chùm Israel đã được sử dụng trong cuộc chiến kéo dài 13 tháng vừa qua.
6 chuyên gia vũ khí độc lập đã phân tích và xác nhận các hình ảnh này, cho thấy tàn tích của hai loại bom chùm khác nhau được tìm thấy tại ba địa điểm ở phía nam sông Litani: các thung lũng rừng rậm Wadi Zibqin, Wadi Barghouz và Wadi Deir Siryan.
Đây là bằng chứng đầu tiên cho thấy Israel tái sử dụng bom chùm kể từ chiến tranh Lebanon năm 2006.
Đồng thời, đây cũng là lần đầu tiên ghi nhận Israel sử dụng hai loại bom chùm thế hệ mới: đạn pháo 155mm M999 Barak Eitan và tên lửa dẫn đường 227mm Ra’am Eitan.
Dấu vết được phát hiện
Những hình ảnh tàn tích đầu tiên được xác nhận là của đạn pháo M999 Barak Eitan, loại đạn diệt bộ binh tiên tiến do hãng Elbit Systems sản xuất năm 2019. Mỗi quả đạn M999 chứa 9 bom con, khi nổ sẽ bắn ra 1.200 mảnh tungsten sắc nhọn. Elbit Systems từ chối bình luận.
Loại vũ khí thứ hai được nhận dạng là một dạng bom chùm phóng từ tên lửa. Hai chuyên gia xác định đó là tên lửa dẫn đường 227mm Ra’am Eitan, do Elbit Systems phát triển và sản xuất từ năm 2017, dựa trên mã lô hàng.
Truyền thông Israel mô tả tên lửa này mang 64 bom con, “rải ra trên một bán kính lớn và tiêu diệt mọi mục tiêu bên dưới”. Một thông cáo của IDF tháng 2.2024 cho biết lực lượng Israel ở biên giới phía bắc đã được trang bị loại tên lửa này trong kịch bản giao tranh với Hezbollah.
Tàn tích đều nằm trong những thung lũng rừng rậm - khu vực Israel cáo buộc Hezbollah sử dụng để ẩn náu trước không kích và giám sát từ trên không. Với phạm vi sát thương rộng, bom chùm đặc biệt hữu dụng khi tấn công lực lượng phân tán trong địa hình rừng núi.
Theo truyền thông Israel, cả hai loại bom chùm mới này được phát triển nhằm giảm tỷ lệ bom con không nổ, với tuyên bố Ra’am Eitan có “tỷ lệ bom lép” chỉ 0,01%. Israel phát triển các dòng vũ khí này sau khi bị chỉ trích dữ dội vì sử dụng bom chùm năm 2006 và muốn tiếp tục duy trì khả năng chiến đấu mà vẫn hạn chế phản ứng quốc tế.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo tỷ lệ bom lép trong thực tế thường cao hơn nhiều so với số liệu nhà sản xuất đưa ra. Israel Military Industries từng tuyên bố đạn M85 chỉ có tỷ lệ bom lép 0,06%, nhưng phân tích sau chiến sự cho thấy con số thực tế lên đến 10%.
  |
| Những tàn tích được cho là của một quả bom chùm Barak Eitan, với chữ “bom chùm” viết bằng tiếng Hebrew trên vỏ đạn (ảnh 1) và các mảnh còn lại của loại vũ khí thứ hai nhiều khả năng thuộc về tên lửa dẫn đường Ra’am Eitan (ảnh 2). |
"Tử thần chờ đợi"
Bom chùm là loại vũ khí chứa nhiều bom con cỡ nhỏ, được thả xuống và nổ tung trên một vùng rộng lớn tương đương vài sân bóng đá. Chúng bị cấm rộng rãi bởi tới 40% bom con không kích nổ ngay, tồn tại như “tử thần chờ đợi” và có thể sát thương dân thường trong nhiều năm sau xung đột.
Tính đến nay, 124 quốc gia đã tham gia Công ước Cấm bom chùm, cấm tuyệt đối việc sử dụng, sản xuất hay chuyển giao vũ khí này. Israel không ký kết công ước và không chịu ràng buộc pháp lý từ nó.
“Việc dùng bom chùm luôn đi ngược lại nghĩa vụ tuân thủ luật nhân đạo quốc tế, vì chúng mang tính sát thương bừa bãi cả khi được sử dụng và nhiều năm sau đó”, bà Tamar Gabelnick, Giám đốc Liên minh Bom chùm, nhận định.
“Tác động trên diện rộng khiến chúng không thể phân biệt mục tiêu quân sự hay dân sự, và tàn dư bom chùm tiếp tục gây chết chóc hàng thập kỷ”, bà nói thêm.
Hiện quân đội Israel không xác nhận cũng không phủ nhận cáo buộc sử dụng bom chùm, chỉ tuyên bố rằng họ “chỉ sử dụng vũ khí hợp pháp, tuân thủ luật pháp quốc tế và giảm thiểu tối đa thiệt hại dân sự”.
Cuộc chiến giữa Israel và Hezbollah bùng phát từ tháng 10/2023 đã khiến gần 4.000 người Lebanon và khoảng 120 người Israel thiệt mạng, đẩy Hezbollah vào tình thế suy kiệt. Miền nam Lebanon vẫn chìm trong đổ nát, trong khi Israel vẫn tiến hành không kích gần như hàng ngày bất chấp thỏa thuận ngừng bắn ký từ năm ngoái.
Lebanon có lịch sử đặc biệt đau thương với bom chùm. Cuối cuộc chiến 2006, Israel đã rải 4 triệu bom chùm xuống nước này, với khoảng 1 triệu quả không nổ. Từ đó đến nay, bom chùm chưa nổ đã giết hơn 400 dân thường, và vẫn khiến đời sống người dân miền nam Lebanon đầy hiểm nguy.
 |
| Hàng trăm quốc gia trên thế giới đã cam kết không sử dụng bom chùm vì tác hại hủy diệt khôn lường của nó. Ảnh: CBC. |
Sự tàn phá từ kho bom chùm ấy chính là động lực lớn dẫn tới việc soạn thảo Công ước Cấm bom chùm năm 2008.
Dù không tham gia công ước, Israel từng mạnh mẽ lên án việc Iran sử dụng bom chùm trong cuộc chiến kéo dài 12 ngày vào mùa hè năm nay.
Về mặt pháp lý, việc sử dụng bom chùm ở những quốc gia không ký công ước được đánh giá tùy theo hoàn cảnh và mục đích thực tế của các vụ tấn công. Guardian không có thông tin về thời điểm hay cách thức mà các loại vũ khí này được triển khai, chỉ ghi nhận tàn tích sau khi chúng được sử dụng.
Các tổ chức nhân quyền khẳng định không thể sử dụng bom chùm theo cách “an toàn cho dân thường”.
“Bom chùm bị cấm trên toàn cầu với lý do rõ ràng rằng chúng gây sát thương bừa bãi và không có cách nào sử dụng một cách hợp pháp hay có trách nhiệm. Người dân vô tội luôn là bên chịu hậu quả nặng nề nhất, và những quả bom chưa nổ sẽ tiếp tục giết người trong nhiều thập kỷ”, ông Brian Castner, Trưởng nhóm nghiên cứu khủng hoảng của Amnesty International, nhấn mạnh.
Vấn đề Trung Đông
Mục Thế giới giới thiệu cuốn sách "Châu Phi - Trung Đông: Những vấn đề chính trị và kinh tế nổi bật". Cuốn sách giới thiệu cuộc cải cách thể chế chính trị và kinh tế ở châu Phi và Trung Đông từ sau Chiến tranh Lạnh đến nay. Cuốn sách bao trùm nhiều vấn đề về sắc tộc, khả năng giải quyết mâu thuẫn sắc tộc, tôn giáo, chính sách của các nước lớn, dầu mỏ, khí đốt ở hai khu vực này,...
