Giải Nobel Vật lý 2025 tôn vinh đột phá về lượng tử

Ba nhà khoa học John Clarke, Michel H. Devoret và John M. Martinis được Nobel vinh danh. Ảnh: Nobel Prize

11h45 ngày 7/10, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển công bố các nhà khoa học giành giải Nobel năm nay. Theo đó, giải thưởng vinh danh công trình về phát hiện hiện tượng “đường hầm lượng tử ở quy mô vĩ mô và sự lượng tử hóa năng lượng trong mạch điện" của 3 nhà khoa học John Clarke, Michel H. Devoret và John M. Martinis.

Các thí nghiệm của họ, thực hiện trên một con chip nhỏ, đã cho thấy vật lý lượng tử vận hành cụ thể ra sao trong thực tế.

Nhóm ba nhà khoa học đoạt giải năm nay đã trả lời một trong những câu hỏi lớn nhất của vật lý hiện đại là: “Một hệ thống có thể lớn đến mức nào mà vẫn thể hiện được các hiệu ứng cơ học lượng tử?” bằng cách tạo ra một mạch điện có thể cầm nắm được, trong đó họ chứng minh được hiện tượng đường hầm lượng tử và sự lượng tử hóa năng lượng - hai nguyên lý nền tảng của thế giới lượng tử.

Giải Nobel Vật lý 2025 mở ra cánh cửa mới cho thế hệ công nghệ lượng tử tiếp theo, đặt nền móng cho những tiến bộ vượt bậc trong mật mã lượng tử, máy tính lượng tử và cảm biến lượng tử - các lĩnh vực được xem là tương lai của khoa học và công nghệ toàn cầu.

Quá trình lựa chọn chủ nhân giải thưởng danh giá này diễn ra trong bí mật tuyệt đối. Chỉ các thành viên của Hội đồng Nobel Vật lý và Ban Vật lý thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển mới biết chính xác ai là người được vinh danh. Tuy nhiên, trước giờ công bố, giới chuyên gia và cộng đồng khoa học thế giới vẫn sôi nổi đưa ra nhiều dự đoán về những gương mặt sáng giá năm nay.

Các nhà khoa học đoạt giải Nobel Vật lý 2025. Ảnh: Nobel Prize

Trước đó, ngày 6/10, mùa Nobel 2025 chính thức khởi động khi giải Y sinh học được trao cho ba nhà khoa học đến từ Mỹ và Nhật Bản, ghi nhận những phát hiện mang tính nền tảng về cơ chế kiểm soát của hệ miễn dịch – bước tiến quan trọng trong y học hiện đại.

Năm ngoái, giải Nobel Vật lý 2024 đã gọi tên giáo sư John J. Hopfield (Đại học Princeton, Mỹ) và giáo sư Geoffrey E. Hinton (Đại học Toronto, Canada) vì những khám phá mang tính đột phá đặt nền móng cho lĩnh vực học máy và mạng thần kinh nhân tạo - công nghệ đang định hình tương lai của trí tuệ nhân tạo toàn cầu.

Sau giải Nobel Y sinh và Nobel Vật lý, giải Nobel Hóa học sẽ trao vào ngày 8/10, tiếp đó là Nobel Văn chương vào 9/10, Nobel Hòa bình (10/10) và cuối cùng là Nobel Kinh tế (13/10).

Giải Nobel là giải thưởng quốc tế danh giá do Quỹ Nobel tại Stockholm sáng lập từ năm 1901, dựa trên di sản của nhà phát minh và doanh nhân Thụy Điển Alfred Nobel. Giải được trao hàng năm cho những cá nhân và tổ chức có đóng góp nổi bật trong các lĩnh vực: Y sinh học, Hóa học, Vật lý, Văn học và Hòa bình.

Đến năm 1968, Ngân hàng Trung ương Thụy Điển (Sveriges Riksbank) đã lập thêm Giải thưởng Khoa học Kinh tế tưởng niệm Alfred Nobel, thường được gọi là giải Nobel Kinh tế, nhằm tôn vinh những công trình có đóng góp sâu rộng cho lĩnh vực kinh tế học.