Hiệu ứng của Giải thưởng Sách quốc gia lần thứ tư tiếp tục lan tỏa trong giới làm sách và bạn đọc. Chương trình "Midnight Talk" diễn ra tối 20/11 đã lấy chủ đề “Súng, vi trùng và thép - Lịch sử nhân loại từ góc nhìn của Jared Diamond” nhân dịp sách được trao giải A Giải thưởng Sách quốc gia.
PGS.TS Hoàng Anh Tuấn, nguyên Phó tổng thư ký ASEAN, Phó giám đốc Học viện Ngoại giao, dịch giả Trần Tiễn cao Đăng, ông Nguyễn Cảnh Bình - Chủ tịch HĐQT Công ty sách Alpha Books - cùng thảo luận về cuốn sách.
 |
| Dịch giả Trần Tiễn Cao Đăng (thứ ba từ trái qua), đại diện Nhà xuất bản Thế giới và Công ty Omega Plus nhận giải A Giải thưởng Sách quốc gia. Ảnh: Thạch Thảo. |
14 năm hiện diện ở Việt Nam
Tại chương trình, ông Nguyễn Cảnh Bình kể câu chuyện Súng, vi trùng và thép xuất hiện ở Việt Nam. Khoảng 16 năm trước, ông Bình là thư ký Quỹ Văn hóa Phan Châu Trinh, Quỹ hợp tác với Nhà xuất bản Tri thức để thực hiện “Tủ sách tinh hoa tri thức thế giới”. Tủ sách gồm một số cuốn sách kinh điển từ thời Hy Lạp, La Mã cổ đại, sách lịch sử, khoa học, cơ bản.
Những người làm sách bàn với nhau nên xuất bản thêm các đầu sách cung cấp tri thức mới và họ chọn Súng, vi trùng và thép - sách đoạt giải Pulitzer năm 1998.
“Chúng tôi trao đổi với nhau liệu bạn đọc sẽ đón nhận cuốn sách ra sao, bởi kiến thức bao trùm 13.000 năm lịch sử, trải rộng trên nhiều lĩnh vực. Anh Trần Tiễn Cao Đăng nhận dịch tác phẩm”, ông Nguyễn Cảnh Bình nhớ lại.
Dịch giả Trần Tiễn Cao Đăng hồi tưởng quãng thời gian dịch sách của mình. Ông nói mình chỉ là người dịch bình thường, thậm chí đến với nghề dịch muộn. Quan tâm tới khoa học, lịch sử, triết học, điều đó khiến Trần Tiễn Cao Đăng làm quen với các học giả, nhà nghiên cứu, những người bạn ở Nhà xuất bản Tri thức, nhóm các dịch giả, nhà nghiên cứu, người làm xuất bản…
Do đó, việc dịch Súng, vi trùng và thép đến với ông một cách bình thường, không có gì quá đặc biệt. Nhưng quá trình chuyển ngữ, tác phẩm đã mang tới nhiều nhận thức mới mẻ.
Trần Tiễn Cao Đăng nói: “Khi dịch, tôi choáng ngợp vì lượng kiến thức đồ sộ, đa ngành của nó. Nó khiến tôi khá vất vả để theo kịp. Tôi cũng phải tra tìm rất nhiều tên cây cối, động thực vật; có những loài không thể tìm được tên trong tiếng Việt, đành phải dùng chú thích”.
Cuốn sách được Nhà xuất bản Tri thức phát hành năm 2007. Đến năm 2016, khi Omega Plus được thành lập, với sự đỡ đầu của Nhà xuất bản Thế Giới, cuốn sách có một đời sống mới: Có các phiên bản bìa mới, được hoàn thiện thêm phần biên tập, được xếp vào một bộ với các tác phẩm của Jared Diamond để chuyển tải trọn vẹn tư tưởng của ông một cách có hệ thống.
Bà Trần Hoài Phương, Giám đốc sản xuất Omega Plus (từng làm việc tại Nhà xuất bản Tri thức) nhớ lại: “14 năm, cuốn sách đã chứng kiến nhiều biến chuyển, đổi thay của thời cuộc, [...] các lứa độc giả từ thanh niên trở thành trung niên, lứa độc giả từ vị thành niên trở thành người trưởng thành, các lần in từ 500, 1.000 đến 3.000, 4.000 bản”.
Đến nay, cuốn sách vừa có đợt tái bản mới. Công ty thực hiện đã quyết định đổi bìa, đưa dấu ấn Giải thưởng Sách quốc gia lên bìa như một niềm tự hào khi sách được tôn vinh.
 |
| Ba diễn giả tham gia chương trình, từ trái qua: Ông Trần Tiễn Cao Đăng, ông Nguyễn Cảnh Bình, PGS.TS Hoàng Anh Tuấn. Ảnh: O.P. |
Mỗi lần đọc đều mở ra góc nhìn mới
Bên cạnh hồi tưởng quá trình dịch, xuất bản, các vấn đề mà cuốn sách đặt ra đã được ba diễn giả thảo luận. Cả đại diện công ty sách và dịch giả đều bất ngờ khi Súng, vi trùng và thép đoạt Giải thưởng Sách quốc gia lần thứ tư.
Dịch giả Trần Tiễn Cao Đăng nói: “Cảm xúc của tôi khi được giải là bất ngờ. Súng, vi trùng và thép là dịch phẩm quan trọng của tôi, nhưng nó ra mắt đã khá lâu, hơn 10 năm rồi. Giải thưởng đến một cách bất ngờ”.
Sau đó, dịch giả được biết về các thông số phát hành: Cuốn sách từ lần in đầu tiên đến nay đã được tái bản bao nhiêu lần, bán được bao nhiêu bản, được các lớp độc giả đón đọc ra sao…
 |
| Dấu ấn Giải thưởng Sách quốc gia trên bìa sách Súng, vi trùng và thép vừa tái bản. Ảnh: FB Nguyễn Cảnh Bình. |
“Lúc nhận ra sách đã được công chúng Việt Nam đón nhận như thế nào, nó có tầm quan trọng ra sao với bạn đọc, tôi không còn bất ngờ khi sách đoạt giải nữa. Đây là giải thưởng cao nhất ngành xuất bản trao cho cuốn sách. Tôi vui vì điều đó”, dịch giả Trần Tiễn Cao Đăng nói.
Chia sẻ của dịch giả Trần Tiễn Cao Đăng cho thấy dù bản tiếng Việt đã có 14 năm qua, sách vẫn hấp dẫn bạn đọc. Ông Nguyễn Cảnh Bình chia sẻ ông đã đọc cuốn sách hơn 10 năm trước và gần đây khi sách đoạt giải đã mở ra đọc lại. Mỗi lần đọc, cuốn sách lại mở ra góc nhìn mới.
Các diễn giả tham gia thảo luận đều cho rằng Súng, vi trùng và thép là công trình đặc biệt của Jared Diamond về tiến trình nghiên cứu lịch sử loài người, câu chuyện của các chủng tộc. Sách cũng là dấu mốc mở ra những công trình mới, cách tiếp cận mới của những nhà nghiên cứu lớp sau.
Cuốn sách hấp dẫn bạn đọc bởi tác giả có góc nhìn đặc biệt. Theo PGS.TS Hoàng Anh Tuấn, tác giả Jared Diamond viết về lịch sử 13.000 năm của loài người, lý giải sự định hình thế giới từ các yếu tố địa lý, việc thuần hóa cây trồng, vật nuôi, luồng di cư theo vỹ tuyến, các yếu tố khí hậu, tác động của chữ viết…
Phó giám đốc Học viện Ngoại giao nhận định đây là sách khoa học nhưng gợi mở rất nhiều điều. Sách có cách viết phổ thông để mọi tầng lớp từ chính trị gia, nhà khoa học, tầng lớp tri thức đến bình dân đều tiếp nhận được.
PGS.TS Hoàng Anh Tuấn chúc mừng dịch giả và công ty sách đoạt giải A Giải thưởng Sách quốc gia. Ông đánh giá đây là nỗ lực lớn của công ty xuất bản và hy vọng sẽ có nhiều đầu sách như vậy được phát hành.
