Thời điểm tốt nhất để quan hệ Mỹ và Iran đạt được một đột phá có lẽ là lúc này.
Cả hai chính phủ đều mong muốn quay trở lại thỏa thuận đã đạt được dưới thời ông Barack Obama nhưng bị phá vỡ dưới thời ông Donald Trump. Đồng thời, tại Trung Đông xuất hiện tín hiệu xuống thang căng thẳng chưa từng có giữa Iran và các nước vùng Vịnh, theo The Hill.
Trước khi nối lại các cuộc đàm phán giữa hai nước tại Vienna trong thời gian tới, các quan chức Mỹ và Iran đang thăm dò lẫn nhau. Đồng thời, họ cũng chịu những áp lực phải mau chóng đạt được thỏa thuận trước khi các trở ngại lớn lên.
 |
| Một buổi đàm phán về thỏa thuận hạt nhân Iran tại Vienna. Ảnh: AFP. |
Chạy đua với thời gian
Cả hai phía Mỹ và Iran đều biết rằng họ đang phải gấp rút chuẩn bị cho các vòng đàm phán sắp tới. Nếu để lỡ thời hạn đó, cuộc bầu cử tổng thống Iran vào tháng 6 sẽ tạo ra trở ngại lớn hơn nữa.
Trước thời điểm của cuộc bầu cử tổng thống Iran vào ngày 18/6, đồng thuận về việc quay trở lại JCPOA đối với cả Mỹ và Iran sẽ dễ dàng hơn.
“Chính trị nội bộ tại Iran đang nóng lên từng ngày. Những người có quan điểm cứng rắn ủng hộ các ứng cử viên bảo thủ, phản đối việc khôi phục thỏa thuận và can dự của Mỹ", Suzanne DiMaggio, thành viên cấp cao chuyên nghiên cứu Iran của Carnegie Endowment for International Peace, nhận định. "Ngay cả Quốc hội Mỹ cũng cố gắng tạo ra trở ngại. Cả đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ đều muốn ngăn cản con đường đưa Mỹ trở lại thỏa thuận”.
“Có những lý do rõ ràng để đẩy nhanh tiến độ đàm phán”, bà nhận định.
 |
| Lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei. Ảnh: Reuters. |
Các ứng cử viên cánh hữu, bảo thủ và cứng rắn có khả năng chiếm ưu thế trong lá phiếu trong cuộc tranh cử để kế nhiệm Tổng thống Hassan Rouhani.
Mặc dù lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei toàn quyền quyết định hành động của chính phủ, quan điểm của các quan chức sẽ ảnh hưởng đến quyết định của ông.
Bên cạnh trở ngại là các lực lượng bảo thủ ở cả hai nước, Mỹ và Iran cũng đang chịu áp lực từ các nước khác trên thế giới.
Hòa giải tại Trung Đông
Bà DiMaggio nhận định “sự bùng nổ về ngoại giao” dưới thời Tổng thống Biden báo hiệu việc Mỹ quay trở lại thỏa thuận có thể xảy ra. Trước mắt, đã có sự giảm bớt căng thẳng trong khu vực Trung Đông.
Thái tử Saudi Arabia Mohamed Bin Salman, trong một cuộc phỏng vấn vào ngày 27/4, cho biết vương quốc này đang tìm kiếm "mối quan hệ tốt đẹp với Iran". Phát biểu này đến giữa lúc có thông tin rằng các quan chức Iran và Saudi Arabia đã nhiều lần gặp nhau ở Iraq.
Bộ trưởng Ngoại giao Iran Javad Zarif được cho là sẽ tới Abu Dhabi để gặp các quan chức cấp cao của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE).
 |
| Thái tử Saudi Arabia Mohamed Bin Salman trong một cuộc phỏng vấn. Ảnh: AFP. |
Một phái đoàn gồm các quan chức cấp cao của chính quyền ông Biden cũng đang có cuộc gặp với các nhà lãnh đạo và quan chức cấp cao của UAE, Jordan, Ai Cập và Saudi Arabia.
Barbara Slavin, Giám đốc Sáng kiến Tương lai Iran tại Hội đồng Đại Tây Dương, cho biết một diễn biến quan trọng khác là sự tương đối im lặng từ phía Israel. Điều này xảy ra kể từ khi các quan chức cấp cao của nước này họp với các quan chức của chính quyền Biden ở Washington.
“Chúng tôi đã chứng kiến một kiểu chấp nhận miễn cưỡng từ phía người Israel rằng điều này (thỏa thuận) phải diễn ra. Thật khó hiểu khi tiếp tục chống lại việc khôi phục thỏa thuận. Việc đó chỉ gây mất thiện cảm với chính quyền Biden”, bà nhận xét.
Con tin chính trị
Ngoài ra, việc phóng thích các tù nhân chính trị có thể là một nhân tố thúc đẩy động lực đàm phán.
Bộ Ngoại giao Mỹ và Nhà Trắng ngày 2/5 đã bác bỏ thông tin cho rằng Mỹ và Iran đang đàm phán về việc thả những người Mỹ bị giam giữ. Đổi lại, Tehran sẽ nhận được một khoản tiền lên đến 7 tỷ USD.
Tuy nhiên, đến ngày 5/5, Phó phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Jalina Porter cho biết sẽ không loại trừ vấn đề người Mỹ bị giam giữ tại Iran sẽ là một phần trong các cuộc thảo luận về thỏa thuận tại Vienna.
“Tôi không có quyền đưa ra bất kỳ chi tiết cụ thể nào về vấn đề đó, nhưng một lần nữa, tôi sẽ nhấn mạnh rằng chúng tôi hoan nghênh việc hai bên cùng quay lại tuân thủ JCPOA. Phái đoàn Mỹ sẽ trở lại Vienna vào tuần này, thực sự tiếp tục các cuộc đàm phán về giai đoạn tiếp theo về một loạt các vấn đề”, bà nói.
