Con số nghiệt ngã ở siêu nhà tù lớn nhất châu Mỹ

Trên vùng đồng bằng xa xôi của núi lửa Las Chiches, nhà lãnh đạo El Salvador đã cho xây dựng một siêu nhà tù. Nó được cho là sẽ trở thành nhà tù lớn nhất thế giới tính theo số tù nhân - và là nhà tù có mật độ đông đúc nhất dựa theo thiết kế.

Tổng thống Nayib Bukele tự hào đã mở “ngôi nhà” mới cho 40.000 tù nhân vào tháng trước. Tại nhà tù này, các thành viên băng đảng sẽ bị giam giữ trong nhiều thập kỷ để trả giá cho các tội ác "được cho là của họ".

Nếu đạt đến toàn bộ công suất, siêu nhà tù này sẽ không có đối thủ nếu tính theo quy mô giam giữ. Cơ sở này thậm chí có thể chứa tới 2/3 tù nhân của cả nước Đức.

Tuy nhiên, nhà tù này cũng có thể lập kỷ lục với mật độ quá tải có chủ ý ở khâu thiết kế, theo một phân tích của Financial Times.

Con số đáng báo động

Nếu nó đạt tới 40.000 tù nhân theo tuyên bố của chính phủ, mỗi tù nhân sẽ chỉ có 0,6 m2 trong các phòng giam chung, theo tính toán Financial Times.

Con số đó chỉ chiếm một phần so với những gì được mong đợi dành cho việc giam giữ nhân đạo và ít hơn một nửa mức tối thiểu theo yêu cầu theo luật EU để vận chuyển gia súc cỡ trung bằng đường bộ.

Theo ông Martin Horn, người từng điều hành các nhà tù ở thành phố New York, việc 40.000 người bị giam giữ ở cùng một nơi và cùng một thời điểm là quá khó để quản lý.

Những con số đáng báo động đó đã đặt ra câu hỏi liệu các kế hoạch của ông Bukele có thể chỉ là về mặt hình thức nhiều hơn là việc áp dụng thực sự.

Các thành viên băng đảng chờ được đưa đến phòng giam tại Trung tâm Giam giữ Khủng bố. Ảnh: Reuters.

Khi khánh thành nhà tù, ông Bukele đã chia sẻ một đoạn video dài 35 phút trên sóng truyền hình và Twitter về quá trình tham quan cơ sở hạ tầng.

Đoạn phim cho thấy nhà tù được trang bị máy soi X quang, tháp giám sát và vành đai an ninh dày đặc nhân viên. Tại khu biệt giam, tù nhân sẽ bị giam giữ hoàn toàn trong bóng tối, hành vi vốn bị lên án kịch liệt.

Hình ảnh về những tù nhân đầu tiên được chuyển đến cho thấy một nhóm lớn gồm 2.000 người - xăm mình và đi chân trần - bị cùm chân khi đến cơ sở giam giữ này. Các phạm nhân cạo trọc đầu phải ngồi sát vào nhau trên sàn trước khi được đưa đến phòng giam, BBC mô tả.

Trong cuộc đàn áp kéo dài một năm đối với các thành viên băng đảng, lực lượng an ninh El Salvador đã bắt giữ 60.000 người.

Ngay cả trước đó, đất nước này đã có tỷ lệ giam giữ cao nhất thế giới. Các chuyên gia hiện ước tính rằng hơn 2% người trưởng thành ở quốc gia Trung Mỹ - với dân số 6,3 triệu - có khả năng đang ngồi sau song sắt.

Cuộc chiến của ông Bukele gây tranh cãi vì hạn chế một số quyền hiến định, chẳng hạn cho phép lực lượng an ninh bắt giữ nghi phạm mà không cần lệnh, theo BBC.

Hình ảnh vệ tinh của nhà tù, được gọi là Trung tâm Giam giữ Khủng bố, cho thấy diện tích của cơ sở này khoảng 23 ha. Nó nhỏ hơn nhiều so với nhà tù Rikers Island hoặc nhà tù Marmara ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Cả hai nhà tù này đều có diện tích lớn hơn 100 ha, trong khi có số tù nhân nhỏ hơn.

Nguy cơ trở thành "thành phố tội phạm"

Trong nhà tù này, 8 tòa nhà chỉ rộng 4,3 ha, tương đương với 6 sân bóng đá. Phân tích các cảnh quay cho thấy hai trong số đó là không gian làm việc, khiến không gian cho tù nhân chỉ còn lại 6 tòa.

Nhà tù này có một tòa riêng biệt cho lực lượng canh gác, với các cơ sở giải trí, bao gồm một phòng tập thể dục và bóng bàn.

Không tính hàng lang giữa các phòng giam, các tù nhân chỉ còn lại chưa đến 2,4 ha, hoặc chỉ 0,6 m2 mỗi tù nhân nếu nhà tù giam giữ 40.000.

Giường tầng giúp tạo thêm không gian nhưng tổng số sẽ khó có thể vượt sải tay của một người trưởng thành. Nhiều tù nhân sẽ bị giam tại cơ sở trong nhiều thập kỷ.

Ngay cả với tỷ lệ lấp đầy thấp hơn nhiều, siêu nhà tù của El Salvador sẽ không đạt được các tiêu chuẩn được thiết lập với việc đối xử nhân đạo. Hội đồng châu Âu đã khuyến nghị tối thiểu 4 m2 cho mỗi tù nhân trong các phòng giam chung.

Các chuyên gia nhà tù cho biết mức độ đông đúc đó sẽ có thể thúc đẩy một nền văn hóa tội phạm trong số những người sau này sẽ được thả ra.

“Những gì chúng ta sẽ có là một nhà tù khổng lồ, nơi sẽ trở thành một thành phố nhỏ của tội phạm”, ông Gustavo Fondevila, thuộc Đại học CIDE của Mexico, cho biết.

Kavan Applegate, một kiến trúc sư chủ trì ủy ban thiết kế cho Hiệp hội Cải chính và Trại giam Quốc tế, cho biết cơ sở này chỉ thuần là kho lưu trữ con người.

Hình ảnh vệ tinh của nhà tù. Ảnh: Planet Labs PBC.

Trong khi các kế hoạch cho nhà tù này có thể gây ra tình trạng quá tải nghiêm trọng, chính quyền ông Bukele lại chỉ cung cấp sự giám sát tối thiểu để duy trì trật tự.

Bộ trưởng An ninh Gustavo Villatoro cho biết sẽ có hơn 1.000 nhân viên canh giữ và 600 nhân viên quân sự để bảo vệ quanh nhà tù. Trong khi đó, 250 cảnh sát sẽ điều hành các tòa tháp.

Theo công suất đó, nếu có 1.000 nhân viên canh giữ, điều đó đồng nghĩa tỷ lệ tù nhân trên các sĩ quan nhà tù là khoảng 40:1 trước khi chia họ thành ca. Trong khi đó, con số này tại các nhà tù ở Anh là khoảng 4:1 và ở Mỹ là khoảng 8:1.

El Salvador đã ghi nhận số tù nhân gia tăng khi ông Bukele cố gắng ngăn chặn tình trạng bạo lực băng đảng.

Vào năm 2015, tỷ lệ giết người của El Salvador đã đạt mức cao nhất thế giới. Điều này được thúc đẩy bởi các băng đảng đã khủng bố công chúng, kiểm soát những khu phố, tống tiền và giết người. Tỷ lệ giết người ở nước này đã đạt đỉnh ở mức 100 trên 100.000 dân.

Kể từ đó, các vụ giết người đã giảm, và xu hướng này vẫn tiếp diễn sau khi ông Bukele lên nắm quyền. Tỷ lệ giết người ở nước này là 7,8 trên 100.000 dân vào năm 2022, tương đối thấp đối với Mỹ Latin.

Trong khi đó, đường lối tiếp cận cứng rắn với tội phạm băng đảng của ông Bukele đã nhận được nhiều sự ủng hộ trong nước.

Tỷ lệ ủng hộ ông cũng ở mức cao so với những nhà lãnh đạo thế giới khác. Một số người ủng hộ dân chủ đã bày tỏ quan ngại, vì sợ rằng nó có thể thúc đẩy đường lối cứng rắn của nhà lãnh đạo quốc gia Trung Mỹ.