Khi lực lượng Taliban chiếm quyền kiểm soát hàng loạt thủ phủ lớn ở Afghanistan và cả thủ đô Kabul, nhiều người lo sợ một cuộc sống u ám trở lại dưới sự cai trị của lực lượng này. Đặc biệt, mọi ảnh hưởng văn hóa từ phương Tây được cho là thứ sẽ bị xóa bỏ triệt để đầu tiên sau khi Taliban nắm quyền trở lại.
Một trong những nhân vật văn hóa có thể bị Taliban đưa vào tầm ngắm là Zari, con búp bê có tầm ảnh hưởng rộng rãi với thiếu nhi Afghanistan trong 5 năm qua, theo CNN.
Khi Zari đến thăm một trại mồ côi ở ngoại ô thủ đô Kabul hồi năm 2016, những đứa trẻ nơi đây đã rất hào hứng, vui đùa cùng cô, theo CNN.
Bé Tahira Sreen, 3 tuổi, liên tục đứng dậy và hôn mà cặp má màu tím của Zari. Trong khi đó, bé Sadaf, 5 tuổi, nói rằng sẽ cho Zari chơi búp bê của mình. "Chúng cháu sẽ nấu ăn cho Zari", bé Tahira hồ hở nói.
Hai diễn viên múa rối thay phiên của Zari cho biết rằng phản ứng này của các bé là bình thường. "Các bé đều thấy thích thú mỗi khi gặp Zari", theo cô Sima Sultani, diễn viên múa rối 18 tuổi.
"Hầu hết bọn trẻ đều muốn ôm, hôn và chạm vào Zari", cô Mansoora Shirzad, 23 tuổi, nói thêm.
 |
| Cô Sima Sultani, một trong hai diễn viên múa rối điều khiển Zari. Ảnh: AFP |
Tầm ảnh hưởng của Zari
Sesame Street là một chương trình truyền hình nổi tiếng bắt nguồn ở Mỹ, được trẻ em trên toàn thế giới yêu thích và đón xem. Phiên bản Afghanistan của chương trình này, mang tên Bahgch-e-Simsim, được khởi chiếu vào tháng 12/2011. Trong bốn mùa đầu, Baghch-e-Simsim lồng tiếng các tập phim Sesame Street của các quốc gia khác.
Đến mùa thứ 5, phát sóng vào năm 2016, chương trình cho ra mắt Zari, một cô bé 6 tuổi người Afghanistan.
 |
| Sesame Street là chương trình truyền hình được nhiều trẻ yêu thích và đón xem trên toàn thế giới. Ảnh: AP. |
Zari có cơ thể màu tím, một chiếc mũi vàng và diện một chiếc váy nhiều màu sắc sặc sỡ. Tóc của cô bé được đan từ len màu nâu, lẫn trong đó là những sợi màu hồng, xanh dương và cam.
Cô Shirzad và cô Sultani đã đến Ấn Độ để tập huấn tại xưởng sản xuất Sesame Street của nước này.
Cô Sultani nói hoàn toàn nhập vai khi điều khiển Zari. Trong khi đó, cô Shirzad, người trở về Afghanistan cùng gia đình sau nhiều năm tị nạn ở Iran, cho biết việc điều khiển Zari là "trải nghiệm tuyệt vời nhất".
"Tôi không muốn mất Zari vì tôi rất yêu cô bé. Zari khiến tôi rất hạnh phúc", cô Shirzad cho biết. "Tôi có thể thấy tuổi thơ của mình qua Zari".
Đấu tranh vì bình đẳng giới
Cô Shirzad cho rằng giới tính của Zari rất quan trọng, vì Afghanistan có rất nhiều luật lệ hà khắc đối với nữ giới. "Chúng tôi muốn mọi người thấy rằng các bé gái có thể làm bất cứ điều gì mình muốn", cô nói.
Tại Afghanistan, phụ nữ bị chèn ép nặng nề sau khi nước này chìm trong chiến tranh suốt hơn bốn thập kỷ. Lực lượng Taliban cấm các bé gái đến trường và bắt buộc phụ nữ phải trùm kín cơ thể, che kín đầu tóc khi ra đường.
 |
| Taliban đã bắt buộc phụ nữ mặc burqa khi ra đường. Ảnh: Getty Images. |
"Các bé gái ở Afghanistan phải chịu thiệt thòi nhiều nhất", ông Massood Sanjer, giám đốc tại Tập đoàn Truyền thông Moby, giải thích. "Một nhân vật nữ có thể giúp phụ huynh hiểu rằng nam nữ bình đẳng, và các bé gái cũng có thể trở thành người tài giỏi".
Nỗ lực mang lại không gian giáo dục lành mạnh
Trong chương trình Bahgch-e-Simsim, Zari hướng dẫn các bạn nhỏ đếm số và đánh vần bảng chữ. Bên cạnh đó, cô bé còn ca hát và giới thiệu các chủ đề như hội họa và nấu ăn.
Phân đoạn của Zari được phát sóng cùng các nhân vật nổi tiếng toàn cầu của Sesame Street như Big Bird, Elmo. Anh Zubair Ahmad, 26 tuổi, đảm nhận lồng tiếng cho các nhân vật Muppet như Cookie Monster, Grover và Bert.
Theo Kakarr, Bahgch-e-Simsim được sản xuất vì hai mục đích: giáo dục và giải trí. Đối với Afghanistan, một trong những quốc gia có tỷ lệ người biết chữ thấp nhất thế giới, giáo dục rất quan trọng
Một đề tài mà Bahgch-e-Simsim không bao giờ nhắc đến là chiến tranh. Các nhà sản xuất cho biết họ muốn tạo nên một không gian lành mạnh cho trẻ, xa rời các mâu thuẫn đang tàn phá Afghanistan.
"Chúng tôi muốn các bé biết rằng Afghanistan không chỉ có chiến tranh", cô Shirzad giải thích. "Chúng tôi muốn các bé cười và sống vui vẻ".
 |
| Zari tạo nên một không gian học tập lành mạnh cho trẻ Afghanistan. Ảnh: AP |
Tuy nhiên, đội ngũ sản xuất đã gặp nhiều vấn đề trong việc tạo nên thế giới viễn tưởng Bahgch-e-Simsim giữa thực tại khắc nghiệt.
Vào tháng 1/2016, một kẻ đánh bom liều chết của Taliban đã tấn công xe đưa đón nhân viên đài truyền hình. Ít nhất 7 phát thanh viên và phóng viên tử vong. "Cảm giác như mất đi người thân vậy", ông Jawed Taiman, giám đốc sản xuất của Bahgch-e-Simsim cho biết.
"Quên đi mọi thứ đang diễn ra với bạn và đất nước của bạn thật không dễ dàng", cô Shirzad giải thích. "Tôi phải tập trung vào Zari, vào nụ cười của các bé, và vào việc khiến Zari trở nên chân thực", cô nói.
Giờ đây, khi viễn cảnh Taliban nắm quyền trở lại ở Afghanistan, mọi nỗ lực mang đến một thế giới văn hóa sáng tạo, nhiều màu sắc và chịu ảnh hưởng từ phương Tây như Bahgch-e-Simsim nói chung và búp bê Zari nói riêng chắc chắn sẽ bị xóa bỏ.
