Chỉ sau hơn 2 tháng từ khi Mỹ bắt đầu rút quân, Taliban đã chiếm được gần như toàn bộ Afghanistan, bao gồm thủ đô Kabul. Riêng tuần cuối cùng, 14 thành phố lớn liên tiếp thất thủ.
Một tháng trước, Tổng thống Mỹ Joe Biden bảo vệ quyết định rút quân khỏi Afghanistan. Ông Biden khi ấy cho rằng khả năng Taliban chiếm toàn bộ Afghanistan không phải là điều chắc chắn sẽ xảy ra.
“Tôi có tin tưởng Taliban không? Không”, ông Biden nói. “Nhưng tôi tin vào năng lực của quân đội Afghanistan, vì họ được đào tạo và trang bị tốt hơn, đồng thời thiện chiến hơn”, ông Biden nói.
Hôm 11/8, tức giữa tuần trước, khi trả lời Reuters, một quan chức Mỹ đã dẫn lời giới chức tình báo nói rằng họ lo ngại Taliban có thể cô lập thủ đô Kabul trong vòng 30 ngày tới, và chiếm được thủ đô trong 90 ngày. Nhưng chỉ đến cuối tuần, Kabul đã thất thủ. Taliban đã chiếm được thành phố mà hầu như không gặp phải sự chống cự nào.
New York Times đã sử dụng dữ liệu của trang tin chuyên về các cuộc chiến chống khủng bố, FDD's Long War Journal, để vẽ lại bản đồ thất thủ của chính phủ Afghanistan trước Taliban.
 |
Sau khi chiếm được những thành trì cuối cùng của lực lượng an ninh Afghanistan, Taliban đã bao vây và tiến vào thủ đô Kabul, trong lúc chính phủ các nước phương Tây gấp rút sơ tán nhân viên đại sứ quán.
Trong tuần qua, cảm giác hoảng loạn bao trùm Afghanistan khi lần lượt từng thành phố trọng yếu rơi vào tay Taliban. Những người Mỹ từng đào tạo lực lượng Afghanistan để đẩy lùi Taliban, lúc này không còn ở bên quân đội chính phủ nữa.
Chiến dịch tái chiếm Afghanistan của Taliban đạt được một số tiến triển vào đầu năm nay, khi các sĩ quan chính phủ ở tiền đồn nông thôn bắt đầu đầu hàng. Đà tiến công được đẩy mạnh gần như lập tức sau khi binh lính Mỹ triển khai rút quân vào ngày 1/5.
 |
| Đồ họa: New York Times. |
Trong lúc Taliban tổng tiến công, lực lượng an ninh chính phủ bộc lộ rõ tâm lý mệt mỏi, tình trạng vô tổ chức, và năng lực yếu kém khi không được Mỹ hỗ trợ. Nhiều thành phố thất thủ mà không có lấy một viên đạn được bắn khỏi nòng súng.
“Sáng nay thức dậy, chúng tôi thấy lá cờ trắng của Taliban tung bay khắp thành phố. Họ tiến vào mà không cần giao tranh”, Ahmad Wali, một người dân tại Jalalabad, ngày 15/8 nói với Reuters.
Sau khi kiểm soát Jalalabad, Taliban về cơ bản đã chiếm được tất cả thành phố lớn ở Afghanistan, trừ thủ đô Kabul. Chưa đầy nửa ngày sau, Kabul bị chiến binh Taliban bao vây ở mọi hướng, đặt dấu chấm hết cho công cuộc xây dựng đất nước trong 20 năm qua của Mỹ.
Trong một thỏa thuận với Mỹ vào tháng 2/2020, Taliban từng đồng ý sẽ đàm phán với chính phủ Afghanistan về ký hiệp ước ngừng bắn dài hạn và thành lập chính quyền thống nhất.
 |
Lực lượng Taliban khi đó cũng cam kết giảm thiểu bạo lực, ngừng các vụ tấn công gây thương vong lớn vào thành phố, và không tấn công khi quân đội Mỹ rút đi.
Nhưng thỏa thuận trên không đặt ra cơ chế thực tiễn để đảm bảo Taliban sẽ thực hiện các cam kết trên.
Tuy Taliban hạn chế tấn công quân đội Mỹ và giảm đáng kể các vụ tấn công thương vong lớn, đa số cam kết còn lại chưa được thực hiện, Lầu Năm Góc và tình báo Mỹ nhận định.
Taliban tăng cường kiểm soát các cao tốc lớn và áp thuế với lái xe. Họ cũng áp thuế hải quan sau khi chiếm một số cửa khẩu. Đồng thời, Taliban tăng cường chiến dịch ám sát quan chức chính phủ, cảnh sát, và nhà báo.
