Bùng nổ xe bay và drone ở Trung Quốc

Tại Trung tâm Hội nghị Quốc tế Yanzi Lake ở Thâm Quyến, công ty khởi nghiệp Hope Loong đã giới thiệu mẫu “xe bay”. Phương tiện này ba bánh, có cánh quạt và có thể bay vút lên không trung chỉ trong vài phút.

Hope Loong là một trong những công ty đang đóng góp vào “nền kinh tế tầm thấp” của Trung Quốc. Bắc Kinh đang chạy đua xây dựng và phát triển chính sách để biến máy bay không người lái, taxi bay và các phương tiện lướt trên bầu trời thành hoạt động kinh doanh hàng ngày.

Lĩnh vực này đem lại nhiều tiềm năng như giảm bớt tắc đường, rút ngắn thời gian giao hàng và cung cấp dịch vụ mới trong mọi lĩnh vực, từ du lịch đến chăm sóc sức khỏe.

Tuy nhiên, dù tham vọng to lớn, Bắc Kinh vẫn thận trọng và đặt an toàn lên trên tốc độ. Gần 2 năm sau khi triển khai, kết quả không đồng đều. Mặc dù hàng chục khu vực thí điểm đã hoạt động, rất ít nơi đạt hiệu quả thương mại thực sự.

Giới phân tích cho rằng nỗ lực phát triển nền kinh tế tầm thấp của Trung Quốc đang mắc kẹt giữa tham vọng và thận trọng, một bài kiểm tra xem nền kinh tế lớn thứ hai thế giới có thể biến tầm nhìn thành các ngành công nghiệp khả thi nhanh tới mức nào.

“Phương Tây đã có khởi đầu thuận lợi kéo dài cả thế kỷ: Học hỏi, thất bại rồi cải thiện. Trong khi đó, Trung Quốc đang tìm cách rút ngắn quá trình học hỏi đó trong vài năm. Tuy nhiên, với quyết tâm quốc gia và cải tiến kỹ thuật, tôi tin rằng Trung Quốc sẽ bắt kịp, thậm chí vượt qua, khi áp dụng những bài học toàn cầu đó”, Emerson Xu - CEO của công ty tư vấn NexAvian - nhận định với Channel NewsAsia.

Khi lời nói biến thành hành động

Nền kinh tế tầm thấp được định nghĩa là chuỗi hoạt động thương mại diễn ra dưới độ cao 1.000 m, có thể mở rộng tới 3.000 m, tận dụng công nghệ bay không người lái, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, Internet vạn vật để giám sát, vận hành và phục vụ.

Trung Quốc đã đưa nền kinh tế tầm thấp, gọi là dikong jingji, trở thành ưu tiên quốc gia, lần đầu đề cập trong Báo cáo công tác chính phủ tháng 3/2024. Trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 vừa thông qua trong một cuộc họp chính trị quan trọng, nền kinh tế tầm thấp được coi là ngành công nghiệp chiến lược, cùng với các lĩnh vực khác như hàng không vũ trụ và năng lượng tái tạo, năng lượng sạch.

Cục Hàng không Dân dụng Trung Quốc (CAAC) dự đoán nền kinh tế tầm thấp sẽ đạt 210 tỷ USD vào cuối năm 2025 và 492 tỷ USD vào năm 2035.

Các phương tiện trong nền kinh tế tầm thấp của Trung Quốc, dựa trên độ cao. Thấp nhất là máy bay không người lái thông thường, dùng cho mục đích giải trí, quay phim, chụp ảnh,... Sau đó tới máy bay không người lái công nghiệp, máy bay không người lái chở hàng và eVTOL. Đồ họa: CNA.

Tỉnh Quảng Đông nổi lên như điểm sáng quan trọng nhờ nền tảng công nghiệp vững chắc, sự phối hợp trong khu vực và triển khai chính sách sớm. Cả tỉnh có hơn 15.000 doanh nghiệp liên quan tới nền kinh tế tầm thấp, chiếm gần 1/3 tổng số doanh nghiệp cả nước.

Thành phố Quảng Châu - quê hương của công ty nội địa hàng đầu EHang - là nơi có máy bay eVTOL (cất cánh và hạ cánh thẳng đứng bằng điện) chở khách đầu tiên của Trung Quốc được chứng nhận cho mục đích thương mại. Phương tiện này đã thực hiện các chuyến bay tham quan ngắn dưới sự giám sát của cơ quan quản lý.

Tại trung tâm công nghệ Thâm Quyến, giới chức dự kiến ​​mở hơn 1.000 đường bay và 1.200 điểm cất cánh vào năm 2026. Thái độ cởi mở này biến Thâm Quyến thành khu vực thí điểm năng động nhất Trung Quốc, vượt qua Thượng Hải và Thành Đô, với các hành lang bay ngang qua khu công nghiệp, khu du lịch và tuyến đường ven biển.

Đầu tháng 11, Thâm Quyến triển khai một trong những chính sách hào phóng nhất từ ​​trước đến nay tại Trung Quốc, theo đó thưởng 15 triệu NDT cho mỗi eVTOL được cấp phép chở khách, đồng thời thưởng cho các nhà điều hành drone dựa trên khối lượng chuyến bay và tuyến bay mới.

Thành phố cũng tự hào có các cơ sở vật chất như Phòng thí nghiệm Shensi. Phòng thí nghiệm Shensi cho phép các công ty thử nghiệm máy bay trong điều kiện gió và đảo nhiệt mô phỏng để củng cố dữ liệu an toàn cho đợt phê duyệt tương lai.

Chu Hải thử nghiệm các tuyến bay trực thăng - taxi kết nối các thành phố khắp cụm kinh tế phía nam gồm Hong Kong, Ma Cao và chín thành phố ở Quảng Đông. Tuyến bay này rút ngắn thời gian di chuyển liên thành phố từ 3 giờ đường bộ xuống còn khoảng 30 phút.

Trong khi đó, máy bay không người lái nông nghiệp và công nghiệp là lĩnh vực phát triển nhất. Tại Tần Hoàng Đảo (tỉnh Hà Bắc), máy bay không người lái vận chuyển nông sản xuống các sườn núi thay vì đi đường bộ như trước đây. Ở Tân Cương, máy phun thuốc diệt cỏ cánh thép dài 21 m giúp tăng gấp đôi hiệu quả so với máy móc truyền thống.

DJI - công ty đổi mới máy bay không người lái sớm nhất của Trung Quốc - chia sẻ động lực chính sách cuối cùng cũng bắt kịp với những gì khu vực tư nhân xây dựng trong nhiều năm qua.

“Chúng tôi đã dành hơn một thập niên thử nghiệm độ tin cậy và an toàn trong tình huống thực tế, từ phun thuốc trừ sâu, tuần tra lưới điện đến chữa cháy và cứu hộ khẩn cấp. Ở các thành phố, việc phê duyệt còn nghiêm ngặt. Song ở vùng nông thôn và khu công nghiệp, việc ứng dụng đang mở rộng nhanh chóng”, phát ngôn viên DJI cho biết.

Trung Quốc cũng chú trọng đào tạo nhân tài. Hồi tháng 8, Bộ Giáo dục Giáo dục nhận được đơn đăng ký từ 120 trường đại học cho chương trình "công nghệ và kỹ thuật tầm thấp", sau khi chấp thuận 23 trường vào năm 2024.

An toàn là điều kiện tiên quyết

Tuy nhiên, nỗ lực của Trung Quốc vẫn gặp nhiều khó khăn.

Giới phân tích cho biết rào cản lớn nhất là quy định, khi luật vẫn chậm hơn tốc độ đổi mới. Các quy định hiện hành chỉ gồm máy bay không người lái sử dụng trong hậu cần, quay phim và kiểm tra. Ngược lại, eVTOL chở khách và hàng hóa nặng phải tuân theo CAAC. Quy trình cấp chứng nhận bay và người vận hành có thể mất tới nhiều năm.

“Khung pháp lý vẫn đang trong quá trình hoàn thiện”, Helen Wong - luật sư chuyên về đầu tư và doanh nghiệp Trung Quốc - chia sẻ.

Bà lưu ý quân đội, hàng không dân dụng và chính quyền địa phương cùng nhau giám sát. Việc phê duyệt chuyến bay tạm thời có thể mất tới hai tuần, trong khi việc thực thi không nhất quán dẫn tới tình trạng “mỗi tỉnh một chính sách”.

Trung Quốc đang sửa đổi Luật Hàng không Dân dụng lần đầu tiên sau 30 năm, bổ sung các quy định mới để hỗ trợ nền kinh tế tầm thấp. Dự thảo hồi tháng 6 kêu gọi giám sát thống nhất, quản lý không phận thông minh hơn và các tiêu chuẩn an toàn nghiêm ngặt hơn.

“Không chỉ có phương tiện bay hay quy định bay, cần cân nhắc cả cách chúng tích hợp với giao thông mặt đất, hệ thống đường sắt và thậm chí cả người đi bộ”, ông He đến từ Ehang chia sẻ.

EH216-S của EHang là eVTOL tự hành đầu tiên trên thế giới được chứng nhận cho hoạt động thương mại chở khách. Ảnh: EHang.

Bên cạnh đó, an toàn vẫn là vấn đề đặt lên hàng đầu. Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc đã vạch ra nguyên tắc “ba trước”: hàng hóa trước hành khách, độc lập trước kết hợp, ngoại ô trước thành thị.

An toàn cũng song hành với niềm tin của công chúng, đặc biệt khi các công ty chú trọng hoạt động chở khách trên bầu trời thành phố đông đúc.

“Ngay cả khi công nghệ và chính sách đã sẵn sàng, dư luận vẫn cần thời gian tin tưởng vào phương thức bay mới. Nếu không minh bạch về an toàn bay hoặc bảo hiểm, một ngành công nghiệp non trẻ như vậy khó giành được sự ủng hộ thực sự”, ông He nói.

Trong bối cảnh con đường dẫn tới thành công thương mại còn gập ghềnh, một số công ty non trẻ chưa đạt được lợi nhuận.

ZD Space X - công ty khởi nghiệp có trụ sở tại Quảng Châu - đã đầu tư khoảng 30 triệu NDY và đang trong giai đoạn thử nghiệm chờ chứng nhận. “Hầu hết công ty trong lĩnh vực này chưa có lãi ở giai đoạn này”, CEO Ma Xiao chia sẻ.

Ông nhấn mạnh du lịch và vận chuyển hàng hóa là kịch bản khả thi nhất hiện nay, song tin tưởng hoạt động vận chuyển hành khách sau cùng mới thực sự thúc đẩy kinh tế.

Do đó, một số doanh nghiệp từng tập trung vào chuyến bay chở khách đã chuyển hướng sang tuyến bay tham quan và vận chuyển hàng hóa. Các chuyến bay chở hàng được cấp phép hoạt động chỉ trong một ngày, so với nhiều năm cấp phép cho chở khách.

Movector X có trụ sở Bắc Kinh đang tập trung vào máy bay không người lái ở độ cao thấp với tải trọng khoảng 150 kg, với hầu hết đơn đặt hàng đến từ hoạt động hậu cần và cứu hộ khẩn cấp. Công ty cũng triển khai chương trình đào tạo phi công để tạo doanh thu trong khi chờ phê duyệt.

“Đào tạo mang lại cho chúng tôi cả dòng tiền lẫn nhân tài”, CEO Mao Xiao nói.