|
|
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, nguyên Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM). Ảnh: Duy Hiệu. |
Theo BS Trương Hữu Khanh, ở nhiều quốc gia phát triển, viêm gan B và lao hầu như không còn là mối lo cộng đồng. Tuy nhiên, tại Việt Nam, tỷ lệ lưu hành của hai bệnh này vẫn ở mức cao và kéo dài qua nhiều thế hệ.
Vì vậy, chiến lược tiêm chủng sơ sinh, đặc biệt với vaccine viêm gan B và lao, không chỉ giúp bảo vệ từng trẻ ngay từ đầu đời mà còn góp phần làm giảm tỷ lệ người mang mầm bệnh, từ đó hạ thấp gánh nặng bệnh truyền nhiễm, cải thiện sức khỏe cộng đồng, hướng tới một thế hệ không còn bệnh tật.
“Chốt chặn” đầu tiên
Trao đổi với Tri Thức - Znews, bác sĩ Trương Hữu Khanh, nguyên Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM), cho biết Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ nhiễm viêm gan siêu vi B lưu hành cao, ước tính từ 10 % đến 16 % tùy vùng.
Đây là thực tế đáng báo động, khi viêm gan siêu vi B được mệnh danh là “sát thủ thầm lặng”, có thể dẫn đến xơ gan và ung thư gan mạn tính. Bác sĩ Khanh nhấn mạnh vai trò quan trọng và tính chiến lược của việc tiêm vaccine viêm gan B trong vòng 24 giờ đầu sau sinh.
Theo bác sĩ Trương Hữu Khanh, thực tế đang tồn tại một thế hệ từng nhiễm viêm gan B và kéo dài tình trạng người mang virus mạn tính trong cộng đồng. Khi đã nhiễm, người bệnh gần như không thể điều trị khỏi hoàn toàn và chỉ được can thiệp khi xuất hiện nguy cơ.
Điều đáng lo ngại là nhóm mang virus mạn tính này vẫn có thể lây cho người khác qua đường máu, dùng chung vật dụng cá nhân hay trong quá trình chăm sóc trẻ nhỏ.
 |
| Tiêm vaccine ngay sau sinh giúp bảo vệ trẻ khỏi lây nhiễm trong giai đoạn từ lúc chào đời đến khi tiêm mũi 5 trong 1 hoặc 6 trong 1. Ảnh: Duy Hiệu. |
Việc tiêm vaccine cho trẻ sơ sinh chính là “chốt chặn” đầu tiên, nhằm phòng ngừa cho đứa trẻ không bị lây nhiễm trong giai đoạn mới sinh cho đến 2 tháng tuổi, thời điểm trẻ bắt đầu tiêm vaccine 5 trong 1 hoặc 6 trong 1.
"Mục tiêu của việc tiêm vaccine viêm gan B sơ sinh là để giảm tỷ lệ nhiễm cho những thế hệ sau xuống dưới 1 % hoặc 2 %", bác sĩ Khanh nói.
Ông chia sẻ ở lứa tuổi được áp dụng tiêm ngừa viêm gan B sơ sinh, tỷ lệ nhiễm viêm gan B đã giảm xuống dưới 5 %, trong khi các lứa tuổi lớn hơn vẫn giữ tỷ lệ cao. Điều này chứng minh tính hiệu quả và cấp thiết của chương trình tiêm chủng mở rộng.
Để lao màng não không còn tấn công trẻ em Việt Nam
Khác với nhiều quốc gia phát triển như Mỹ, nơi cộng đồng hầu như không có bệnh lao, Việt Nam vẫn nằm trong nhóm các nước có tỷ lệ mắc lao hàng năm cao. Đây là lý do khiến vaccine lao sơ sinh trở thành một mũi tiêm bắt buộc trong Chương trình tiêm chủng Quốc gia.
“Ở Việt Nam, nếu không tiêm cho trẻ sơ sinh để ngừa ngay từ đầu, khi lớn lên trẻ sẽ có nguy cơ cao bị lao màng não hoặc các thể lao nặng”, bác sĩ Khanh giải thích.
Bác sĩ Khanh giải thích việc tiêm vaccine lao sẽ giúp trẻ khi tiếp xúc nguồn lây chỉ bị lao nhẹ như lao phổi, lao hạch, các thể dễ chữa trị. Ngược lại, nếu hoàn toàn không có miễn dịch, vi khuẩn sẽ tấn công thẳng lên não, gây lao màng não mà không dừng lại ở lao phổi hay hạch thông thường.
“Nếu không tiêm ngừa lao sơ sinh, các em bé tiếp xúc với nguồn lây lao có khả năng mắc lao màng não lên tới 70%”, bác sĩ Khanh cảnh báo. Lao màng não là thể lao cực kỳ nguy hiểm, có tỷ lệ đe dọa tính mạng và di chứng cao ở trẻ em.
 |
| Trẻ không được tiêm vaccine lao có thể mắc các thể lao nặng nếu tiếp xúc với mầm bệnh. Ảnh: Duy Hiệu. |
Nhiều phụ huynh Việt Nam, đặc biệt là những người có tư tưởng “bài trừ vaccine”, “thuận tự nhiên” hoặc hoài nghi về tính an toàn của chương trình tiêm chủng thường viện dẫn việc các nước phát triển như Mỹ không tiêm vaccine viêm gan B và lao sơ sinh. Tuy nhiên, theo bác sĩ Khanh, suy nghĩ này là không đúng đắn.
Ông cho rằng Chương trình tiêm chủng của Việt Nam và Mỹ có sự khác biệt chủ yếu do yếu tố dịch tễ. Nguyên Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 giải thích việc lựa chọn loại vaccine, độ tuổi tiêm hay khoảng cách giữa các mũi đều phụ thuộc vào mức độ lưu hành bệnh ở từng quốc gia.
Tại Mỹ, tỷ lệ mắc lao và viêm gan B trong cộng đồng chỉ dưới 1-2%, vì vậy họ không cần triển khai tiêm ngay từ lúc sơ sinh, song trẻ vẫn được tiêm khi đủ 2 tháng tuổi.
Theo bác sĩ Khanh, để thay đổi chiến lược tiêm chủng và có thể áp dụng mô hình như Mỹ, Việt Nam cần tối thiểu 20-30 năm duy trì tỷ lệ tiêm vaccine cao, đưa tỷ lệ lây nhiễm trong cộng đồng giảm xuống dưới 1-2%, đồng thời kiểm soát nguồn xâm nhập từ bên ngoài.
Bác sĩ Khanh cũng cho biết tiêm đồng thời 2 vaccine vêm gan B và lao không gây hại cho trẻ, vấn đề chỉ nằm ở công tác tư vấn, hậu cần và phối hợp giữa bệnh viện - hộ sinh - sản khoa. Ngoài ra, thách thức lớn nhất trong việc duy trì tỷ lệ tiêm chủng cao ở Việt Nam chính là việc người dân chưa hiểu được vai trò phòng ngừa quan trọng như thế nào.
 |
| Trẻ đang được điều trị tại khoa Hồi sức tích cực - Chống độc, Bệnh viện Nhi đồng 1. Ảnh: Duy Hiệu. |
Bên cạnh đó, nguồn cung vaccine tại một số cơ sở và quy trình triển khai vẫn chưa đồng bộ, khiến thời gian tiêm bị trễ so với mốc “vàng” khuyến cáo. Với nhiều loại vaccine sơ sinh, nếu chậm quá 7 ngày sẽ mất đi giá trị phòng ngừa. Bác sĩ Khanh khuyến nghị Bộ Y tế, các bệnh viện và hệ thống y tế tuyến đầu cần đóng vai trò chủ động, đảm bảo trẻ được tiêm đúng thời điểm, đảm bảo tính hiệu quả phòng ngừa của vaccine.
Theo bác sĩ Trương Hữu Khanh, phụ huynh nên cân nhắc nguy cơ bệnh trong cộng đồng nơi trẻ sinh sống để quyết định tiêm chủng sớm, bởi dù gia đình cẩn thận đến đâu, trẻ vẫn phải đi học và tiếp xúc xã hội. Vì vậy, quan niệm “nhà tôi không ai mắc bệnh nên không cần tiêm” là thiếu cơ sở. Trong bối cảnh tỷ lệ lưu hành bệnh còn cao như Việt Nam, ông khuyến nghị cha mẹ chủ động bảo vệ con ngay từ đầu.
Tiêm chủng sơ sinh không chỉ là trách nhiệm của Bộ Y tế hay bệnh viện, mà là trách nhiệm của toàn xã hội để đảm bảo một tương lai không còn gánh nặng của bệnh truyền nhiễm cho các thế hệ mai sau.
Thế nào là chế độ ăn kiêng tốt nhất? Làm thế nào để ngừng lo lắng về cân nặng và tập trung vào việc sống lành mạnh? Để giải quyết mối quan tâm về vấn đề này, mục Sức khỏe của Znews giới thiệu bạn cuốn sách Chỉ dẫn để sống khỏe toàn diện của tác giả Shaun Francis. Sách sẽ giúp người đọc tập trung việc ăn uống lành mạnh, rèn luyện thể chất và giữ tinh thần minh mẫn trong thời buổi bận rộn.
