Ai sẽ kế nhiệm thủ lĩnh Hamas mới bị ám sát ở Iran?

Ông Haniyeh (ở giữa, đeo huy hiệu màu vàng) bị ám sát hôm 30/7 khi đang ở Iran. Ảnh: New York Times.

Phong trào Hồi giáo Hamas ngày 31/7 thông báo thủ lĩnh nhóm này - ông Ismail Haniyeh - đã thiệt mạng tại thủ đô Tehran (Iran), mô tả vụ ám sát là hành động leo thang nghiêm trọng và tuyên bố sẽ không để yên.

Suốt hai thập kỷ qua, ông Haniyeh là một trong những lãnh đạo chính trị cấp cao nhất của Hamas và được coi là một nhân vật ôn hòa trong phong trào này. Ông đảm nhận vai trò quan trọng trong các nỗ lực ngoại giao bền vững để đạt được thỏa thuận ngừng bắn, theo Guardian.

Các lãnh đạo của Hamas, đặc biệt những người ở Dải Gaza, đã nhiều lần trở thành mục tiêu của Israel. Dẫu vậy, phong trào này luôn nhanh chóng tìm được những người mới thế chỗ các thành viên bị ám sát.

Theo New York Times, cấu trúc lãnh đạo của Hamas thường không rõ ràng. Sau khi ông Haniyeh thiệt mạng, nhiều người đặt câu hỏi ai sẽ là người kế nhiệm vị thủ lĩnh này.

Yahya Sinwar, người đứng đầu Hamas tại Gaza

Ông Sinwar đã giúp thành lập Hamas vào cuối những năm 1980, thời điểm diễn ra cuộc nổi dậy chống Israel của người Palestine. Chính quyền Israel đã nhiều lần bắt giữ ông. Ông Sinwar ngồi tù tại Israel trong hơn 20 năm cho đến khi được thả trong một cuộc trao đổi tù nhân vào năm 2011.

Sau khi thăng tiến trong hàng ngũ Hamas, ông được bầu làm lãnh đạo của tổ chức này tại Gaza vào năm 2017. Theo các quan chức Israel, ông là một trong những thủ lĩnh chủ mưu vụ tấn công ngày 7/10/2023 vào nước này, cùng với Mohammed Deif - chỉ huy cánh quân sự Hamas tại Gaza, và Phó chỉ huy Marwan Issa - người thiệt mạng sau một cuộc không kích của Israel hồi tháng 3 vừa qua.

Ông Sinwar được cho là đang ẩn náu bên trong mạng lưới đường hầm của Hamas tại Gaza.

Một số thủ lĩnh của Hamas tại Gaza, bao gồm cả ông Sinwar, được coi là có chủ trương cực đoan hơn ông Haniyeh.

Cái chết của ông Haniyeh - người có quan điểm tương đối thực tế - "khiến việc đạt được lệnh ngừng bắn trở nên khó khăn hơn nhiều”, Hugh Lovatt - thành viên chính sách cấp cao tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu - nhận định.

Khaled Meshal, cựu lãnh đạo chính trị của Hamas

Sinh ra gần thành phố Ramallah ở Bờ Tây, ông Meshal trở thành lãnh đạo chính trị của Hamas vào năm 1996 và chỉ đạo hoạt động của tổ chức này từ xa.

Năm 1998, ông từng bị các điệp viên Israel tiêm thuốc độc tại Jordan. Người đàn ông này rơi vào hôn mê, sau đó được cứu sống bằng thuốc giải do chính Israel cung cấp theo một thỏa thuận ngoại giao với Jordan.

Suốt cuộc đời, ông Meshal di chuyển từ quốc gia Arab này sang quốc gia Arab khác, gồm Kuwait, Jordan, Qatar và Syria. Ông Haniyeh là người kế nhiệm ông Meshal sau khi ông từ chức lãnh đạo chính trị. Dẫu vậy, ông Meshal là người vẫn có ảnh hưởng và là một quan chức cấp cao trong tổ chức.

Yahya Sinwar, người đứng đầu văn phòng chính trị Hamas, phát biểu tại Gaza năm 2023. Ảnh: New York Times.

Mohammed Deif, chỉ huy quân sự của Hamas

Ông Deif gia nhập Hamas khi còn là một thanh niên ngay sau khi phong trào này được thành lập. Năm 2002, ông trở thành thủ lĩnh của cánh quân sự Hamas, Lữ đoàn Qassam. Kể từ đó, ông Deif đã chỉ huy nhiều đợt tấn công vào Israel, bao gồm loạt vụ đánh bom tự sát hồi năm 1996.

Ông Deif được cho là một trong những người đứng đầu các cuộc tấn công ngày 7/10/2023 vào Israel. Đầu tháng 7, lực lượng Israel đã ném bom một khu vực ven biển đông đúc của Dải Gaza bằng đạn dược hạng nặng nhằm tiêu diệt ông Deif. Hàng chục dân thường Gaza đã thiệt mạng sau vụ tấn công. Israel cho rằng ông Deif đã chết, nhưng tới nay số phận của vị chỉ huy vẫn chưa rõ ràng.

Theo tình báo Israel, ông Deif đứng đầu danh sách khủng bố bị truy nã gắt gao nhất của Israel trong nhiều thập kỷ, và trước đó từng thoát khỏi 8 lần bị ám sát. Năm 2014, một cuộc không kích của Israel đã giết chết một trong những người vợ và đứa con trai sơ sinh của ông.

Các quan chức Israel tin rằng ông Deif - người đã dành nhiều năm không xuất hiện trước công chúng - đã dành phần lớn thời gian trong những thập kỷ qua trong các đường hầm ngầm của Hamas.

Khalil al-Hayya, phó lãnh đạo Hamas tại Gaza

Ông al-Hayya - một người sống lưu vong - là quan chức Hamas trong nhiều thập niên và hiện là cấp phó của ông Yahya Sinwar. Năm 2007, một cuộc không kích của Israel vào nhà ông al-Hayya tại Gaza đã khiến gia đình ông thiệt mạng, nhưng lúc đó ông không ở nhà và thoát chết.

Chuyên gia Hugh Lovatt nhận định ông al-Hayya được cho là ứng viên kế nhiệm ông Haniyeh trong các cuộc bầu cử nội bộ của Hamas trong tương lai.

Mousa Abu Marzouk, thành viên cấp cao thuộc văn phòng chính trị Hamas

Ông Abu Marzouk - một trong những người sáng lập Hamas - bắt đầu sự nghiệp chính trị tại Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE). Sau đó, ông chuyển tới Mỹ, nơi ông hỗ trợ thành lập các tổ chức Hồi giáo, bao gồm cả những tổ chức tập trung vào vấn đề Palestine.

Năm 1996, khi đứng đầu văn phòng chính trị Hamas, ông Marzouk đối mặt với các cáo buộc tài trợ và giúp tổ chức các cuộc tấn công khủng bố của Israel.

Sau 22 tháng bị giam giữ tại nhà tù Manhattan (Mỹ) vì nghi ngờ khủng bố, ông đồng ý từ bỏ tư cách thường trú nhân tại Mỹ và khẳng định sẽ không phản đối các cáo buộc khủng bố dẫn tới việc ông bị giam giữ. Sau đó, Mỹ trục xuất ông về Jordan.

Hiện ông là thành viên cấp cao của văn phòng chính trị Hamas và luân phiên sinh sống tại Gaza, Ai Cập chia thời gian của mình giữa Gaza, Ai Cập và Qatar.

Chuyên gia Lovatt nhận định ông Marzouk cũng là một trong những thành viên Hamas có khả năng kế nhiệm ông Haniyeh.