Nguy cơ khó lường sau vụ ám sát thủ lĩnh Hamas

Thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh (giữa) bị ám sát hôm 31/7. Ảnh: UPI.

Giống như tất cả lãnh đạo của phong trào Hồi giáo Hamas, thủ lĩnh Ismail Haniyeh luôn sống dưới sự đe dọa thường trực của các cuộc ám sát. Guardian nhận định cái chết của ông tại thủ đô Tehran (Iran) trong vụ tấn công tên lửa ngày 31/7 cho thấy chiến dịch mới nhất của Israel nhắm vào kẻ thù trên toàn thế giới.

Israel vẫn chưa đưa ra bất cứ bình luận nào về vụ ông Haniyeh bị ám sát nhưng trong tuyên bố của mình, Hamas cáo buộc Israel về vụ việc.

Sau cuộc tấn công của nhóm chiến binh Hamas hôm 7/10/2023, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố lãnh đạo Hamas, bao gồm cả những người đang trú ẩn ngoài Dải Gaza, đều "sẽ phải đối mặt với cái chết".

Thời điểm và địa điểm xảy ra vụ ám sát ông Haniyeh có thể là yếu tố gia tăng căng thẳng trong cuộc xung đột vốn đã trên bờ vực leo thang thành điểm nóng khu vực. Sai lầm trong việc điều phối các cuộc không kích và ám sát có thể xảy ra bất cứ lúc nào, và mức độ căng thẳng ngày càng tăng.

Vụ ám sát thủ lĩnh chính trị của Hamas là một cú hích lớn về tinh thần cho Israel, đem lại lợi ích cho Tổng thống Netanyahu, và là một đòn giáng nặng nề đối với nhóm chiến binh từ Palestine.

Đồng minh phản ứng

Sau gần 10 tháng chiến đấu ở Gaza, cho đến trước ngày 31/7, Israel vẫn chưa tiêu diệt được các lãnh đạo hàng đầu của Hamas. Thủ lĩnh Yahya Sinwar, người đứng sau vụ tấn công ngày 7/10/2023, vẫn đang ở Gaza. Không rõ cuộc không kích lớn hồi đầu tháng 7 nhắm vào chỉ huy quân sự của Hamas, Mohammed Deif, có thành công hay không.

Trong khi đó, ông Moussa Abu Marzouk, chỉ huy cấp cao của Hamas, xác nhận thủ lĩnh Haniyeh đã thiệt mạng ở Tehran khi đến tham dự lễ nhậm chức của tân tổng thống Iran. Ông Marzouk gọi vụ ám sát là hành động “leo thang nghiêm trọng” và “không thể bỏ qua”, dù khả năng đáp trả của phong trào Hồi giáo này đã suy giảm nghiêm trọng sau gần một năm xung đột với lực lượng Israel ở Dải Gaza.

Các đồng minh của Hamas cũng có thể đáp trả, khiến Trung Đông tiến gần hơn đến một cuộc chiến khu vực giữa Israel và Iran cùng các lực lượng ủy nhiệm.

Vụ ám sát diễn ra chỉ vài giờ sau khi Israel tuyên bố đã tiêu diệt một chỉ huy hàng đầu của Hezbollah - một trong những nhóm chiến binh Shia có ảnh hưởng nhất ở Lebanon nói riêng và Trung Đông nói chung.

“Quân đội Israel sẽ không dung thứ cho các cuộc tấn công nhằm vào dân thường Israel. Chúng tôi đã phản ứng với các cuộc tấn công này bằng cách thực hiện các cuộc không kích chính xác nhằm vào các chỉ huy Hezbollah và cơ sở hạ tầng quân sự ở Lebanon”, phát ngôn viên quân đội Israel, Chuẩn Đô đốc Daniel Hagari, phát biểu trong cuộc họp báo ngày 31/7.

Lực lượng dân quân Shia hùng mạnh được cho là đang chuẩn bị chiến dịch đáp trả.

Israel và Hezbollah đã đối đầu ở khu vực biên giới giữa Lebanon và Palestine kể từ khi Hezbollah tham gia cuộc chiến vào ngày 8/10/2023. Căng thẳng tiếp tục gia tăng sau cuộc không kích hôm 27/7 khiến 12 trẻ em thiệt mạng tại Cao nguyên Golan do Israel kiểm soát. Hezbollah đã phủ nhận trách nhiệm về vụ tấn công.

Các nhân viên cứu hộ tại hiện trường một cuộc không kích của Israel ở Dahiyeh, ngoại ô Beirut (Lebanon) ngày 31/7. Ảnh: New York Times.

Trong khi đó, Iran sẽ muốn lấy lại thể diện khi không thể bảo vệ một trong những đồng minh quan trọng nhất. Kênh truyền hình Al-Mayadeen của Lebanon đưa tin phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran sáng 31/7 khẳng định những kẻ gây ra vụ tấn công tại Tehran sẽ phải chịu trách nhiệm.

Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei hôm 31/7 cũng tuyên bố đáp trả vụ ám sát thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh là "bổn phận của Tehran" vì vụ việc xảy ra tại thủ đô Tehran.

Kênh truyền hình nhà nước Iran cũng cho biết vụ ám sát sẽ thúc đẩy các hành động “trả đũa” từ trục dân quân Shia trên khắp Trung Đông do Iran hậu thuẫn. Một số trong những lực lượng ủy nhiệm này, bao gồm Houthi của Yemen, vốn đã hỗ trợ nỗ lực chiến đấu của Hamas trong 9 tháng qua, khi phóng tên lửa và máy bay không người lái vào Israel và các tài sản của Mỹ trong khu vực.

Những nạn nhân trực tiếp

Guardian nhận định người dân Gaza và những người Israel bị giam giữ trong các đường hầm của Hamas sẽ là những nạn nhân trực tiếp gánh chịu hậu quả leo thang xung đột, khi các cuộc đàm phán ngừng bắn vốn khó khăn giờ đây còn ít hy vọng hơn.

Ông Haniyeh, thủ lĩnh chính trị của phong trào Hamas, là nhân vật chủ chốt trong các cuộc đàm phán do Ai Cập, Qatar và Mỹ làm trung gian nhằm đạt được thỏa thuận ngừng bắn lâu dài và trao đổi con tin, tù nhân. Truyền hình nhà nước Iran dự đoán cái chết của ông sẽ trì hoãn các cuộc đàm phán “vài tháng”.

Thủ lĩnh Haniyeh là nhân vật chủ chốt của Hamas trong các hoạt động đàm phán. Ảnh: New York Times.

Dù Hamas đã quen với việc thay thế lãnh đạo sau các vụ ám sát của Israel, cái chết của một nhân vật nổi tiếng toàn cầu như ông Haniyeh sẽ có tác động lớn đến hoạt động của nhóm. Thủ lĩnh này chịu trách nhiệm xây dựng quan hệ của Hamas với các đồng minh ở Tehran và khu vực xung quanh, bao gồm Hezbollah.

Ông Haniyeh cũng được coi là người thực tế và sẵn sàng đàm phán với Israel hơn so với những thủ lĩnh cứng rắn như Sinwar, lãnh đạo của nhóm ở Gaza.

Ông Haniyeh là một trong những người đầu tiên thúc đẩy các nỗ lực chính trị và ngoại giao của Hamas và là người thông qua bản hiến chương sửa đổi năm 2017 của lãnh đạo tiền nhiệm, ngầm chấp nhận sự tồn tại của Israel.

Cuộc tấn công ngày 7/10/2023 được thực hiện một phần nhằm đáp trả thái độ cứng rắn hơn đối với người Palestine của Israel khi nước này chuyển sang nền chính trị cánh hữu. Điều này cũng cản trở nỗ lực trước đây của Hamas trong việc theo đuổi giải pháp ngoại giao cho cuộc xung đột. Việc ông Haniyeh bị ám sát sẽ càng khiến Hamas khó chấp nhận lập trường hòa hoãn hơn.