Vào lúc bình minh của năm 2025, trong Thông điệp Ngày Hòa bình Thế giới, cố Giáo hoàng Francis đã gửi đi lời nhắn về hoà bình và đối thoại: “Chiến tranh luôn là sự thất bại… Hòa bình thực sự và lâu dài vượt trên sự tranh cãi về các chi tiết của các thỏa thuận hay ở bàn đàm phán”.
Từ Washington đến Moscow, từ Trung Đông rực lửa tới đường biên giới ở Đông Nam Á, năm 2025 khắc họa một giai đoạn chuyển động dữ dội của địa chính trị toàn cầu. Việc ông Trump trở lại Nhà Trắng đã tái định hình cách Mỹ vận hành chính sách đối nội và đối ngoại, đồng thời để lại những vệt ảnh hưởng trải rộng trên thương mại, an ninh và các điểm nóng xung đột.
Trong bức tranh ấy, năm 2025 vừa chất chứa khủng hoảng, vừa trở thành phép thử đối với năng lực kiềm chế và lựa chọn chiến lược của các quốc gia. Bước sang năm 2026, trọng tâm của thế giới dịch chuyển sang một câu hỏi khác: liệu những nỗ lực đối thoại được manh nha trong một năm đầy sóng gió vừa qua có đủ lực để kết tinh thành một chu kỳ ổn định hơn cho trật tự toàn cầu đang tái định hình hay không.
I
ÔNG TRUMP TRỞ LẠI NHÀ TRẮNG
Ngày 20/1, ông Donald Trump tuyên thệ nhậm chức Tổng thống thứ 47 của Mỹ, mở ra một thời kỳ mới với nhiều thay đổi với nước Mỹ và toàn cầu.
Ngay sau khi trở lại Nhà Trắng, ông nhanh chóng triển khai chương trình nghị sự theo cách quyết liệt và dồn dập.
Sau bài phát biểu nhậm chức tại sảnh Rotunda của Điện Capitol, nơi tổng thống thứ 47 cam kết mở ra một “kỷ nguyên hoàng kim mới cho nước Mỹ”, ông Trump lập tức ký hàng loạt sắc lệnh hành pháp nhằm đảo ngược các chính sách chủ chốt của người tiền nhiệm.
Trong ngày đầu tiên, ông ra lệnh siết chặt kiểm soát nhập cư, rút Mỹ khỏi Hiệp định Khí hậu Paris và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đồng thời ân xá cho khoảng 1.500 người bị truy tố liên quan đến vụ tấn công Điện Capitol ngày 6/1/2021.
Về chính sách đối nội, Nhà Trắng ưu tiên vấn đề nhập cư và an ninh biên giới. Những sĩ quan liên bang xuất hiện dày đặc tại các thành phố lớn như Los Angeles, Chicago, Washington D.C. và New York. Đến cuối tháng 10, Bộ An ninh Nội địa Mỹ thông báo đã có hơn 527.000 người bị trục xuất kể từ khi ông Trump trở lại cầm quyền, theo CNN.
  |
  |
Với tuyên ngôn “đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại”, Tổng thống Trump tiếp tục theo đuổi chiến lược bảo hộ cứng rắn, sử dụng thuế quan là trụ cột của chiến lược tái định hình chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ông Trump tuyên bố, tính đến ngày 9/12, Mỹ đã nhận được các cam kết đầu tư trị giá 18.000 tỷ USD kể từ khi ông nhậm chức. Tuy nhiên, làn sóng thuế quan cũng làm dấy lên lo ngại về lạm phát đồng thời kích hoạt các đòn trả đũa thương mại quyết liệt, đặc biệt là từ Trung Quốc.
Tôi nghĩ rằng Chúa đã cứu tôi thoát chết để đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại
Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Trên bình diện đối ngoại, ông Trump tìm cách xây dựng hình ảnh “người kiến tạo hòa bình”, tận dụng sức mạnh tổng hợp về kinh tế, quân sự và ngoại giao của Mỹ để đưa các bên xung đột ngồi vào bàn đàm phán.
Trong nhiệm kỳ này, ông Trump tuyên bố đã đóng vai trò trung gian trong việc hạ nhiệt căng thẳng 7-8 cuộc xung đột.
Xuyên suốt một năm đầu nhiệm kỳ, ông Trump theo đuổi chính sách “Nước Mỹ trên hết” một cách không che giấu: cắt giảm hỗ trợ cho Ukraine, gây tranh cãi khi đề cập khả năng sáp nhập đảo Greenland của Đan Mạch vì lý do an ninh quốc gia, đồng thời triển khai lực lượng quân sự tại vùng biển quanh Venezuela nhằm chặn dòng chảy ma túy vào Mỹ.
Tổng thống Mỹ cũng nhiều lần cảnh báo có thể rút bảo trợ an ninh dành cho châu Âu, buộc các đồng minh truyền thống ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương phải “chia sẻ gánh nặng” quốc phòng.
Ngoài ra, Washington cũng dịch chuyển trọng tâm chiến lược sang Mỹ Latin, đẩy mạnh các chiến dịch chống ma túy tại Caribe và gia tăng sức ép ngoại giao - kinh tế đối với Venezuela.
 |
II
MỸ ÁP THUẾ ĐỐI ỨNG TOÀN CẦU
Ngày 2/4, cả thế giới chấn động khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố quyết định áp thuế đối ứng từ 10% đến 46% lên hơn 180 nền kinh tế. Theo ông, đây là bước đi nhằm vực dậy ngành sản xuất nội địa và kéo việc làm trở lại Mỹ, đặt lợi ích kinh tế quốc gia của Mỹ lên hàng đầu.
Làn sóng thuế quan lập tức làm thay đổi dòng chảy thương mại toàn cầu. Doanh nghiệp quốc tế buộc phải tính toán lại chuỗi cung ứng, dịch chuyển sản xuất và tìm kiếm các thị trường thay thế Mỹ.
 |
Thuế quan không phải là giải pháp, mà là vấn đề
Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban châu Âu.
Trong khi Canada, Liên minh châu Âu và Trung Quốc tung các biện pháp trả đũa, nhắm vào nông sản và công nghệ Mỹ, nhiều quốc gia khác lại lựa chọn con đường xích lại gần nhau hơn thông qua các hiệp định thương mại mới, nhằm giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ.
Tuy nhiên, trước sức ép thuế quan, không ít lãnh đạo thế giới đã đổ về Washington để tìm kiếm các thỏa thuận giảm thuế song phương. Đổi lại thường là những cam kết đầu tư trị giá hàng tỷ USD vào nền kinh tế Mỹ.
Hàng loạt thỏa thuận khung đã được ký kết với các đối tác thương mại lớn, trong đó có Liên minh châu Âu (EU), Anh, Thụy Sĩ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam.
 |
| Cuộc chiến thuế quan 2025 của ông Trump ảnh hưởng lớn đến dòng chảy thương mại toàn cầu. |
Dẫu vậy, theo nhiều chuyên gia, năm 2025 cho thấy các dự báo bi quan nhất về tác động của thuế quan không hoàn toàn trở thành hiện thực.
Kinh tế Mỹ vẫn duy trì đà tăng trưởng tương đối khả quan, trong khi các nền kinh tế lớn khác buộc phải “sống chung với thuế Mỹ”, chủ động điều chỉnh chiến lược xuất khẩu, đa dạng hóa thị trường và linh hoạt chính sách tiền tệ để giảm thiểu tác động tiêu cực, Reuters cho biết.
Bước sang năm 2026, ẩn số lớn nhất vẫn là tính bền vững của chính sách thuế quan. Một phán quyết bất lợi từ Tòa án Tối cao Mỹ có thể buộc Washington phải đàm phán lại về các thỏa thuận đã ký, hoặc thậm chí mở ra một giai đoạn bất định mới đối với trật tự thương mại toàn cầu.
 |
| Phán quyết của Tòa án Tối cao Mỹ trong năm 2026 sẽ quyết định lại số phận các chính sách thuế quan của ông Trump. |
III
HÒA ĐÀM UKRAINE
Mối quan hệ Mỹ - Nga, với hàng loạt chuyển động theo hướng “tan băng”, là một trong những vấn đề quốc tế được chú ý nhất trong năm 2025.
Ngay sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump trở lại Nhà Trắng đầu năm 2025, những tín hiệu “hạ nhiệt” trong quan hệ giữa hai cường quốc đã sớm lộ diện.
Trước thềm lễ nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai, ông Trump - người nhiều lần nhấn mạnh mối quan hệ cá nhân tương đối tích cực với Tổng thống Nga Vladimir Putin - khẳng định sẽ thúc đẩy các kênh trao đổi và đối thoại song phương, mở đường cho khả năng tái định hình quan hệ Mỹ - Nga.
Sự điều chỉnh này thể hiện rõ nét nhất trong cách tiếp cận của Washington đối với xung đột Ukraine. Từ chỗ ưu tiên hỗ trợ quân sự mạnh mẽ cho Kyiv, Mỹ dần chuyển trọng tâm sang thúc đẩy đối thoại và đàm phán, nhằm sớm đạt được một thỏa thuận hòa bình, khép lại cuộc chiến đã kéo dài gần 4 năm.
Đáng chú ý, cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Nga tại Alaska vào tháng 8 được xem là một nước đi chiến lược quan trọng, phản ánh toan tính của cả hai bên trên bàn cờ địa chính trị.
Hội nghị không chỉ đánh dấu bước phá vỡ thế cô lập ngoại giao mà Nga phải đối mặt trong suốt 4 năm qua, mà còn thiết lập lại kênh liên lạc ở cấp cao nhất giữa Washington và Moscow. Điều này được xem là “van an toàn” chiến lược giúp giảm thiểu nguy cơ tính toán sai lầm và ngăn chặn khả năng xảy ra đối đầu trực tiếp giữa hai cường quốc hạt nhân.
Tháng 11, Mỹ công bố dự thảo Kế hoạch hòa bình 28 điểm nhằm chấm dứt xung đột ở Ukraine, song văn kiện này nhanh chóng bộc lộ những khác biệt căn bản giữa các bên liên quan.
Dù lập trường giữa các bên vẫn còn nhiều bất đồng sâu sắc, vai trò trung gian của chính quyền Tổng thống Donald Trump đã mang lại những tín hiệu tích cực trong giai đoạn cuối năm.
Sau hàng loạt cuộc tiếp xúc và thảo luận liên tục với cả Moscow lẫn Kyiv, ngày 15/12, ông Trump tuyên bố các bên “đang tiến gần tới một thỏa thuận hơn bao giờ hết”.
Mọi cuộc đối thoại trực tiếp giữa các cường quốc đều là tín hiệu tích cực cho hòa bình, đặc biệt trong bối cảnh xung đột kéo dài ở Ukraine
António Guterres, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc
 |
IV
TRUNG ĐÔNG
Năm 2025 khởi đầu bằng những tia hy vọng hiếm hoi tại Trung Đông, khi Hamas và Israel đạt được thỏa thuận ngừng bắn đã được chờ đợi từ lâu vào tháng 1.
Thỏa thuận này mang lại khoảng lặng đầu tiên cho người dân Gaza sau hơn một năm chìm trong bom đạn. Tuy nhiên, đến tháng 3, thỏa thuận sụp đổ khi Israel tiến hành một loạt cuộc không kích vào Gaza, khiến hơn 400 người thiệt mạng, theo giới chức Palestine.
Trong suốt 11 tuần tiếp theo, Israel phong tỏa hoàn toàn Gaza, ngăn mọi dòng viện trợ nhân đạo với lý do gây sức ép buộc Hamas thả con tin. Dù lệnh phong tỏa toàn diện được dỡ bỏ vào cuối tháng 5, tình trạng đói kém nghiêm trọng vẫn lan rộng khắp vùng đất này.
Cuộc sống của tôi xoay vần giữa công việc, gia đình và cuộc vật lộn mỗi ngày để có bữa ăn. Trên tất cả sự kiệt quệ ấy, những cảnh tượng chúng tôi ghi lại chỉ càng khoét sâu thêm thất bại về tinh thần và nỗi đau khổ của con người.
Nhiếp ảnh gia người Palestine Eyad Baba.
  |
Đáng chú ý, từ đầu năm 2025, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã tuyên bố đây là “năm chiến đấu”, đánh dấu bước ngoặt trong chiến lược quân sự của quốc gia này. Cuộc chiến không chỉ diễn ra ở Gaza mà còn trải dài tới Lebanon, Syria, Iraq, Yemen, Bờ Tây bị chiếm đóng và Iran, theo Times of Israel.
Căng thẳng ở Trung Đông tiếp tục leo thang vào tháng 6, khi Israel mở các cuộc không kích nhằm vào Iran, nhắm tới chương trình hạt nhân và các lãnh đạo quân sự của nước này. Mỹ cũng tham gia tấn công 3 cơ sở hạt nhân bên trong lãnh thổ Iran. Washington và Tel Aviv cho biết mục tiêu là ngăn chặn khả năng Tehran phát triển vũ khí hạt nhân.
Iran, quốc gia khẳng định chương trình hạt nhân của mình mang mục đích hòa bình, đã đáp trả bằng các đợt tấn công nhằm vào Israel và một căn cứ quân sự của Mỹ tại Qatar. Hai bên liên tục không kích qua lại trong gần hai tuần trước khi đạt được thỏa thuận ngừng bắn.
Tháng 10, niềm vui vỡ òa trên đường phố Gaza lẫn Israel khi một kế hoạch đột phá được công bố, mở ra khả năng chấm dứt hai năm đẫm máu. Giai đoạn đầu của kế hoạch - do Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất - bao gồm việc thả toàn bộ con tin Israel, Israel rút quân khỏi Gaza về ranh giới đã thỏa thuận, đồng thời phóng thích một số tù nhân và người Palestine bị giam giữ.
Ngày 13/10, 20 con tin bị giam giữ còn sống cuối cùng tại Gaza được trả tự do, mang lại cảm giác vỡ òa và nhẹ nhõm trên khắp Israel.
Cùng lúc, tại Gaza, đám đông đổ ra đường ăn mừng việc hơn 1.700 người Palestine được trả tự do. Dù vẫn còn những nút thắt lớn như vấn đề giải giáp Hamas và mô hình quản trị Gaza trong tương lai, lệnh ngừng bắn nhìn chung vẫn được duy trì.
  |
  |
V
XUNG ĐỘT THÁI LAN - CAMPUCHIA
Xung đột biên giới Thái Lan - Campuchia "nóng" lên sau cuộc giao tranh giữa quân đội hai nước sáng 28/5, ảnh hưởng nghiêm trọng tới quan hệ song phương và ổn định khu vực, theo TTXVN.
ASEAN và cộng đồng quốc tế đã thúc đẩy các giải pháp ngoại giao, dẫn đến việc hai nước ký thỏa thuận hòa bình, thiết lập cơ chế tuần tra chung, phối hợp an ninh biên giới và cam kết tăng cường đối thoại song phương.
Ngày 28/7, Campuchia và Thái Lan tiếp tục đạt được đồng thuận về một lệnh ngừng bắn “ngay lập tức và vô điều kiện” tại cuộc hòa đàm tổ chức ở Malaysia. Tiến trình này được thúc đẩy bởi Tổng thống Mỹ Donald Trump và có sự hỗ trợ, làm trung gian của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim.
 |
| Thủ tướng Campuchia Hun Manet (trái), Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim (giữa) và quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai (phải) tại buổi họp báo sau cuộc hòa đàm Thái Lan - Campuchia chiều 28/7. Ảnh: Reuters |
Khi lệnh ngừng bắn sụp đổ vào ngày 7/12, ASEAN cùng Liên Hợp Quốc đóng vai trò trung gian thúc đẩy Thái Lan và Campuchia chấm dứt xung đột và trở lại bàn đàm phán.
Tại Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN đặc biệt tổ chức ngày 22/12 ở Kuala Lumpur, trọng tâm là tìm giải pháp ổn định khu vực biên giới. Tuyên bố của ASEAN cùng ngày kêu gọi hai bên khôi phục lòng tin, nối lại đối thoại thông qua cơ chế song phương, với vai trò trung gian của Chủ tịch ASEAN.
VI
MỸ - TRUNG ĐÌNH CHIẾN
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thiết lập một chính sách thuế quan đối ứng mang tính toàn cầu, trong đó Trung Quốc là mục tiêu trọng tâm. Có thời điểm, Washington nâng thuế lên tới 145% đối với hàng hóa Trung Quốc. Bắc Kinh lập tức đáp trả bằng mức thuế lên tới 125%, đẩy cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới lên một nấc thang căng thẳng mới.
Song song với thuế quan, năm 2025 còn chứng kiến sự đối đầu quyết liệt trên mặt trận công nghệ cao và tài nguyên chiến lược. Mỹ siết chặt xuất khẩu chip hiệu năng cao, phần mềm và thiết bị thiết kế bán dẫn sang Trung Quốc. Đáp lại, Bắc Kinh tăng cường kiểm soát xuất khẩu đất hiếm - “lá bài” mà Trung Quốc đang nắm ưu thế tuyệt đối trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Căng thẳng đạt đỉnh vào tháng 10, khi Bắc Kinh thắt chặt xuất khẩu đất hiếm, còn Washington tuyên bố áp thuế 100% đối với hàng hóa Trung Quốc. Bắc Kinh lập tức cảnh báo sẵn sàng “đấu thuế quan đến cùng”.
Chỉ đến khi Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình gặp nhau bên lề Hội nghị thượng đỉnh APEC tại Busan (Hàn Quốc) ngày 30/10, căng thẳng mới tạm thời hạ nhiệt. Hai bên thống nhất một lệnh “đình chiến thương mại”, giảm thuế trả đũa và đạt thỏa thuận bước đầu về nông sản, công nghệ cùng phí cảng biển.
Điểm đáng chú ý tại cuộc gặp ở Busan là việc ông Trump đề cập tới mô hình “G2”, theo đó Mỹ và Trung Quốc cùng chia sẻ trách nhiệm quản trị toàn cầu. Một số học giả Trung Quốc coi đây là dấu hiệu Washington ngầm thừa nhận vị thế cường quốc mới của Bắc Kinh.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia phương Tây cho rằng đây chỉ là một “cái bắt tay chiến thuật”: Mỹ cần khoảng lặng để ổn định chính trị trước thềm bầu cử giữa kỳ, còn Trung Quốc cần thời gian để vực dậy nền kinh tế đang suy giảm.
Và thực tế cho thấy, một thỏa thuận toàn diện Mỹ - Trung vẫn chưa thành hình, dù hai bên đã trải qua nhiều vòng đàm phán và cả cuộc gặp trực tiếp giữa hai nhà lãnh đạo, theo CNA.
Chính vì vậy, tiến trình hoàn tất một thỏa thuận Mỹ - Trung thực chất sẽ tiếp tục là tâm điểm theo dõi trong năm 2026. Lệnh “đình chiến” mong manh đạt được trong các cuộc đàm phán năm nay dự kiến hết hiệu lực vào nửa cuối năm sau, trong khi ông Trump và ông Tập được cho là sẽ có ít nhất hai cuộc gặp trực tiếp - những cột mốc có thể định hình tương lai của mối quan hệ cạnh tranh chiến lược quan trọng nhất thế giới.
Nhiều biện pháp được gia hạn thêm một năm, cho thấy mong muốn của cả hai bên trong việc cố định mối quan hệ không chỉ cho hiện tại mà còn cho năm tới. Khoảng thời gian này được tận dụng để tránh leo thang và tạo dư địa cho ngoại giao phát huy tác dụng
Ông Sun Chenghao, Đại học Thanh Hoa.
Sau một năm 2025 đầy thử thách, thế giới dường như đã hiểu rõ hơn giới hạn của sức mạnh đơn phương. Con đường phía trước không hứa hẹn yên ả, nhưng những tín hiệu kiềm chế và phối hợp đang dần trở thành lựa chọn thực dụng hơn. Năm 2026, vì thế, mở ra như một khoảng thời gian để các quốc gia tìm kiếm những điểm cân bằng mới, nơi đối thoại và hợp tác dần được đặt lên trước đối đầu.
Trong thông điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2026, tân Giáo hoàng Leo XIV đặt trọng tâm vào chủ đề “Hướng tới một nền hòa bình ‘không vũ trang và giải trừ’”, như một lời kêu gọi nhân loại “từ bỏ logic của bạo lực và chiến tranh, để đón nhận một nền hòa bình đích thực, được xây dựng trên tình yêu và công lý”.
ZNEWS
