Nhà Trắng được báo động không lâu sau 14h ngày 7/1. Đó là một tin nhắn nhanh từ các cơ quan tình báo Mỹ mà các quan chức đôi khi gọi là "tiếng chim". Họ cảnh báo trong vài giờ tới, Iran gần như chắc chắn sẽ tấn công quân đội Mỹ.
Hàng loạt mối đe dọa trước đó đã được đề cập - tấn công bằng tên lửa, khủng bố nhằm vào người Mỹ ở khắp nơi tại Trung Đông, thậm chí cả cảnh báo rằng hàng trăm chiến binh dân quân được Iran hậu thuẫn có thể cố tấn công căn cứ không quân Al Asad, khu phức hợp rộng lớn nằm ở sa mạc phía tây Iraq.
Song sự đặc biệt của cảnh báo mới nhất vào buổi chiều đã khiến Phó tổng thống Mike Pence và Robert C. O'Brien, Cố vấn an ninh quốc gia, nhanh chóng đi đến tầng hầm ở Cánh Tây Nhà Trắng, nơi các trợ lý đang tập trung tại Phòng Tình huống. Tổng thống Trump đến ngay sau khi kết thúc cuộc gặp với thủ tướng Hy Lạp.
Ba giờ sau, một loạt tên lửa đạn đạo phóng từ Iran đã trút xuống hai căn cứ ở Iraq, bao gồm Al Asad, nơi có khoảng 1.000 lính Mỹ đang đóng quân. Các cuộc tấn công tạo nên một ngày điên cuồng với sự nhầm lẫn và thông tin sai lệch, trong đó có lúc dường như sự leo thang quân sự nguy hiểm có thể dẫn đến một cuộc chiến rộng lớn hơn.
Ông Trump đã dành hàng giờ với các cấp dưới để theo dõi các mối đe dọa mới nhất. Các nhà hoạch định quân sự đã cân nhắc các phương án để trả đũa nếu Iran làm thiệt mạng lính Mỹ.
Báo động sớm của lực lượng tình báo giúp giải thích một phần lý do tại sao tên lửa của Iran không gây thiệt hại đáng kể, chỉ phá hủy các nhà chứa máy bay sơ tán khi chúng lao xuống cát sa mạc trong khu căn cứ hoang vu. Không có người Mỹ hay người Iraq nào thiệt mạng hoặc bị thương, và ông Trump, người nói với các cố vấn rằng ông không muốn mọi chuyện đi xa hơn nữa, cảm thấy nhẹ nhõm.
Sau đó, tổng thống và phó tổng thống đã nói chuyện với các lãnh đạo của hai đảng Dân chủ và Cộng hòa ở quốc hội, và một số hối thúc ông Trump cố gắng xoa dịu khủng hoảng.
 |
| Tổng thống Trump phát biểu hôm 8/1 sau vụ tấn công tên lửa của Iran. Ảnh: NYT. |
Câu chuyện về những giờ căng thẳng xoay quanh vụ tấn công của Iran hôm 7/1 được viết dựa trên phỏng vấn của New York Times với các quan chức và quân nhân Mỹ hiện tại và trước đây ở cả Washington và Iraq.
Như diễn biến mới nhất, vụ tấn công tên lửa có thể đã giúp khép lại chương mới nhất trong cuộc xung đột kéo dài bốn thập kỷ giữa Mỹ với Iran, mà không có giọt máu nào phải đổ.
Ông Trump hôm 8/1 tuyên bố rằng Iran "dường như đã lùi bước" sau những ngày căng thẳng gia tăng kể từ khi thiếu tướng Qassem Soleimani bị giết, dù không nhiều người theo dõi mối quan hệ Washington - Tehran nhìn thấy tương lai hòa bình phía trước.
"Nếu đây thực sự là toàn bộ kế hoạch đáp trả của Iran, đây là dấu hiệu lớn về sự xuống thang mà chúng ta nên đón nhận một cách biết ơn", bà Kirsten Fontenrose, người từng xử lý các vấn đề Trung Đông trong Hội đồng An ninh Quốc gia chính quyền Trump, nói.
Sẵn sàng đón nhận sự trả đũa
Nhiều giờ trước khi các quan chức tại Nhà Trắng và Lầu Năm Góc đi làm hôm 7/1, quân đội Mỹ ở Iraq đã chuẩn bị cho sự trả đũa của Iran sau cái chết của tướng Soleimani.
Vệ tinh do thám đã theo dõi hoạt động của kho vũ khí tên lửa Iran, và liên lạc giữa các lãnh đạo quân sự Iran bị Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ phát hiện đã chỉ ra rằng việc trả đũa của Iran có thể diễn ra vào ngày hôm đó.
 |
| Một tấm biển lớn có hình tướng Soleimani ở Tehran. Ảnh: NYT. |
Căn cứ Al Asad ở tỉnh Anbar của Iraq là trọng tâm của nhiều báo cáo về mối đe dọa không rõ ràng, bao gồm một cảnh báo rằng hàng trăm chiến binh từ Kataib Hezbollah, nhóm dân quân Iraq được Iran huấn luyện và vũ trang, có thể tiến hành cuộc tấn công trực diện vào căn cứ.
Căn cứ này tương đối dễ tổn thương; không có hệ thống chống tên lửa Patriot nào bảo vệ nó. Chúng đã được triển khai tới các quốc gia khác ở Trung Đông được cho là dễ bị tấn công bởi tên lửa của Iran hơn.
Vì vậy, các chỉ huy Mỹ đã chuẩn bị sơ tán một phần căn cứ và phân chia hầu hết lực lượng còn lại đến các nơi trú ẩn kiên cố để bám trụ trước bất kỳ cuộc tấn công nào sẽ đến.
Đến sáng tại Washington, giới chức tình báo vẫn còn mơ hồ đến mức các quan chức Nhà Trắng quyết định vẫn tiếp tục kế hoạch đã định của ông Trump, bao gồm cuộc gặp với Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis.
Các quan chức chính quyền tiếp tục biện hộ cho việc giết chết tướng Soleimani giữa lúc ngày càng có nhiều chỉ trích về việc họ thiếu, hoặc không muốn chia sẻ, thông tin tình báo mà họ nói đã thúc đẩy cuộc tấn công. Tại Bộ Ngoại giao Mỹ, Ngoại trưởng Mike Pompeo nói với các phóng viên trong một cuộc họp báo ken đặc người rằng giết chết tướng Soleimani là "quyết định đúng đắn".
Trước đó, ông đã nói rằng giết tướng Iran là cần thiết để ngăn chặn các cuộc tấn công "sắp xảy ra". Tới sáng 7/1, ông đưa ra thông điệp khác, nói cái chết của một nhân viên hợp đồng với quân đội người Mỹ hồi cuối tháng 12 khi các chiến binh Shiite được Iran hậu thuẫn bắn tên lửa vào một căn cứ quân sự ở Iraq.
"Nếu bạn đang tìm kiếm những gì sắp xảy ra, bạn cần phải nhìn xa hơn những ngày trước vụ tấn công Soleimani", ông Pompeo nói.
Vài giờ sau, khi ông Trump gặp ông Mitsotakis, Nhà Trắng đã nhận được thông báo về vụ tấn công tên lửa có thể xảy ra. Ông Pence và ông O'Brien chủ trì cuộc thảo luận ban đầu trong Phòng Tình huống về cách đối phó với mối đe dọa, đánh giá thông tin tình báo về các mục tiêu có thể bị Iran tấn công.
Trên lầu, bên trong Phòng Bầu dục, ông Trump ngồi cạnh ông Mitsotakis khi các phóng viên đặt câu hỏi về cuộc khủng hoảng Iran. Tổng thống đã tránh đề cập đến lời đe dọa mà ông đưa ra trước đó rằng Mỹ có thể xem xét việc tấn công các địa điểm văn hóa của Iran - nhưng ông vẫn nói với giọng đe dọa.
"Nếu Iran làm bất cứ điều gì họ không nên làm, họ sẽ phải gánh chịu hậu quả, rất nặng nề", ông Trump nói. "Chúng tôi đã hoàn toàn sẵn sàng.
Báo động sai
Khi cuộc họp báo kết thúc, ông Trump đã đi bộ vài vòng cầu thang để xuống Phòng Tình huống.
Với bánh sandwich được chất đống trên chiếc tủ trong phòng, nhóm cố vấn tổng thống trong Phòng Tình huống vào những thời điểm khác nhau trong ngày có rất nhiều quan chức an ninh quốc gia dày dạn, bao gồm Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân, tướng Mark A. Milley, một quân nhân đã có gần 40 năm trong quân ngũ; Keith Kellogg, trung tướng lục quân đã nghỉ hưu, hiện là cố vấn an ninh quốc gia cho ông Pence; và Joseph Maguire, quyền Giám đốc tình báo quốc gia.
Nhóm còn có ông Pompeo, người có tiếng nói quan trọng trong chính sách của ông Trump đối với Iran, và là người ủng hộ những gì ông thường gọi là "khôi phục răn đe" trước sự gây hấn của Tehran ở Trung Đông.
Là người đề xướng mạnh mẽ cuộc tấn công ngày 3/1 giết chết tướng Soleimani, ông Pompeo đóng vai trò chủ đạo trong việc đưa ông Trump đến khủng hoảng.
 |
| Ngoại trưởng Pompeo trở thành tiếng nói quan trọng trong chính sách Iran của ông Trump. Ảnh: NYT. |
Song những người khác xung quanh chiếc bàn hình chữ nhật dài trong Phòng Tình huống có kinh nghiệm chính sách đối ngoại khá khiêm tốn - bao gồm Mick Mulvaney, quyền Chánh văn phòng Nhà Trắng và là cựu nghị sĩ bang Nam Carolina; và ông O'Brien, từng là luật sư ở Los Angeles trước khi dành hai năm rưỡi làm lãnh đạo nhóm đàm phán con tin của ông Trump, và đảm nhiệm vai trò cố vấn an ninh quốc gia từ tháng 9.
Xuất hiện trên màn hình video là Gina Haspel, Giám đốc CIA, người đang theo dõi cuộc khủng hoảng từ trụ sở của cơ quan ở phía bắc bang Virginia. Trong những ngày trước khi tướng Soleimani bị giết, bà Haspel đã khuyên ông Trump rằng mối đe dọa từ vị tướng này còn lớn hơn mối đe dọa từ phản ứng Iran nếu ông bị giết, theo các quan chức hiện tại và trước đây của Mỹ.
Thực tế, bà Haspel đã dự đoán rằng phản ứng dễ xảy ra nhất sẽ là một cuộc tấn công bằng tên lửa từ Iran đến các căn cứ nơi quân đội Mỹ được triển khai.
Mặc dù bà Haspel không đưa ra quan điểm chính thức nào về việc có nên giết tướng Soleimani hay không, nhưng các quan chức lắng nghe phân tích của bà đã rời đi với quan điểm rõ ràng rằng CIA tin việc tiêu diệt nhân vật này sẽ giúp cải thiện - chứ không phải làm suy yếu - tình hình an ninh ở Trung Đông
Song tại thời điểm đó sau cái chết của vị tướng, tổng thống Mỹ và các trợ lý của ông đang phải đối mặt với một loạt thông tin mâu thuẫn với nhau. Khoảng 16h, các báo cáo cho biết một trại huấn luyện ở phía bắc Baghdad có thể đã bị tấn công.
Các quan chức tại Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao hồi hộp chờ đợi Lầu Năm Góc cung cấp báo cáo về thiệt hại tại doanh trại, căn cứ không quân Taji, nơi có lính Mỹ đồn trú. Đó là báo động sai, dù các quan chức Mỹ cho biết hôm 8/1 rằng họ tin một số tên lửa bắn vào hàng rào phòng thủ một ngày trước đó chính là để bắn vào căn cứ.
Khi các báo cáo về Taji xuất hiện, loa phóng thanh tại Đại sứ quán Mỹ ở Baghdad loan tin một cuộc tấn công có thể sắp xảy ra. Đội ngũ người Mỹ và người Iraq bên trong sứ quán chạy về phía các hầm tránh bom, như họ từng làm trong những ngày trước.
Khoảng một giờ sau, những quả tên lửa đầu tiên hướng về Al Asad bay qua đầu họ.
Mưa tên lửa
Vào khoảng 17h30 tại Washington, Lầu Năm Góc đã phát hiện quả đầu tiên trong số 16 tên lửa Fateh 110 và Shahab tầm ngắn và tầm trung, được bắn từ ba địa điểm bên trong Iran.
Một số cú lao xuống Al Asad nhưng chỉ gây thiệt hại rất nhỏ. Chúng rơi trúng một máy bay trực thăng Black Hawk và một máy bay trinh sát không người lái, cùng với một phần tháp kiểm soát không lưu, theo một quan chức quân sự.
Cuộc tấn công cũng phá hủy một số căn lều.
 |
| Căn cứ Al Asad ở phía tây Iraq. Ảnh: AP. |
Vài phút sau, một loạt tên lửa tấn công căn cứ không quân ở Erbil, miền Bắc Iraq, nơi từng là trung tâm Chiến dịch Đặc biệt của hàng trăm lính Mỹ và đồng minh, nhân viên hậu cần và chuyên gia tình báo trong suốt cuộc chiến chống Nhà nước Hồi giáo (IS). Thiệt hại tại căn cứ này chưa rõ, dù không có ai thiệt mạng hoặc bị thương.
Tại sao các cuộc tấn công của Iran gây thiệt hại nhỏ như vậy? Ông Trump cho rằng đó là nhờ "các biện pháp phòng ngừa được thực hiện, việc phân tán lực lượng và hệ thống cảnh báo sớm hoạt động rất tốt".
Một quan chức quân sự cấp cao của Mỹ đã bác bỏ ý kiến cho rằng Iran đã cố tình tránh gây thiệt hại về người bằng cách nhắm vào các khu vực không có người ở hai căn cứ.
Tuy nhiên, các quan chức Mỹ thừa nhận rằng các nhà lãnh đạo Iran đã thể hiện sự kiềm chế trong việc lên kế hoạch cho các cuộc tấn công tên lửa, đặc biệt là sau những tuyên bố nảy lửa từ Tehran.
"Chúng tôi nhận được một số thông tin đáng khích lệ rằng Iran đang gửi thông điệp đến chính những dân quân đó, rằng họ không được có hành động nhằm vào các mục tiêu hay thường dân Mỹ. Và chúng tôi hy vọng rằng thông điệp đó sẽ tiếp tục được duy trì", ông Pence nói trong một cuộc phỏng vấn vào tối thứ 8/1 với CBS News.
Sau khi các cuộc tấn công lắng xuống, ông Trump và ông Pence đã thực hiện một loạt cuộc gọi tới các lãnh đạo quốc hội, và thậm chí một số đồng minh "diều hâu" của tổng thống nói rằng ông Trump nên thận trọng trong phản ứng sau vụ tấn công của Iran.
Kể lại cuộc nói chuyện của ông với ông Trump, Thượng nghị sĩ Cộng hòa Lindsey Graham, bang Nam Carolina, cho biết ông nói với tổng thống "hãy thư giãn và xem điều gì sẽ xảy ra trong vài ngày tới".
Các cố vấn cũng thảo luận về việc liệu ông Trump có nên phát biểu trước quốc dân hay không, và một số trợ lý, bao gồm Jared Kushner và Stephen Miller, cũng như ông Pence, đã soạn thảo phát biểu vào sáng 8/1 trước khi ông Trump xuất hiện trên truyền hình quốc gia.
Gần một chục bản nháp và ông Trump còn chỉnh sửa ngay trước khi bước lên bục tại sảnh của Nhà Trắng vào cuối buổi sáng hôm đó.
