Vào ngày 5/5, Hội đồng giám sát của Facebook (Facebook Oversight Board) đã đưa ra phán quyết về việc phải làm gì với cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Đây là một trong những vấn đề khó khăn nhất của Facebook trong việc kiểm duyệt nội dung.
Tuy nhiên, phán quyết đã khiến Mark Zuckerberg phải thất vọng, theo New York Times.
Hội đồng đã bỏ phiếu ủng hộ việc duy trì lệnh cấm ông Trump tham gia Facebook sau khi tài khoản của ông bị tạm khóa cách đây 4 tháng. Cựu tổng thống Mỹ bị cáo buộc đã kích động bạo lực dẫn đến cuộc bạo loạn chết người ở Điện Capitol hôm 6/1.
Tuy nhiên, hội đồng giám sát cũng phê phán Facebook về cách thức họ đưa ra quyết định. Facebook tìm cách né tránh trách nhiệm của họ bằng cách áp dụng "một hình phạt mơ hồ, không theo tiêu chuẩn nào" thay vì một quyết định rõ ràng. Việc Facebook áp dụng hình thức khóa “vô thời hạn” là không phù hợp.
“Việc Facebook chặn một tài khoản người dùng không giới hạn thời gian mà không có tiêu chuẩn nào cho việc tài khoản có được khôi phục hay không và khôi phục khi nào là không chấp nhận được”, Hội đồng giám sát của Facebook khẳng định.
Hội đồng giám sát đã quyết định đẩy lại trách nhiệm cho Giám đốc điều hành Facebook Mark Zuckerberg. Hội đồng sẽ cho Facebook 6 tháng để đưa ra phán quyết cuối cùng đối với "hình phạt tùy tiện" đã áp đặt lên tài khoản ông Trump sau ngày 6/1.
 |
| Mark Zuckerberg, giám đốc điều hành của Facebook. Ảnh: New York Times. |
Né tránh trách nhiệm
Hội đồng yêu cầu hình phạt mới phải "rõ ràng, cần thiết và tương xứng" và phù hợp với các quy tắc của Facebook đối với các trường hợp vi phạm nghiêm trọng. Nếu Facebook quyết định khôi phục tài khoản của ông Trump, công ty phải có khả năng xử lý kịp thời các vi phạm tiếp theo.
Đối với nhiều người làm việc tại Facebook, việc hội đồng giám sát đồng ý đình chỉ tài khoản của ông Trump là một sự nhẹ nhõm. Họ lo sợ rằng sẽ sớm phải đối mặt với áp lực phải cho phép ông Trump hoạt động trên nền tẳng Facebook một lần nữa.
Sau khi có kết quả bỏ phiếu của hội đồng, Facebook cho biết họ “rất vui vì hội đồng giám sát đã nhận ra rằng những biện pháp đặc biệt mà Facebook đã thực hiện phù hợp với những tình huống chưa từng có tiền lệ”.
Tuy nhiên, việc hội đồng giám sát từ chối giải quyết vấn đề liệu có nên cấm vĩnh viễn tài khoản của ông Trump là một bước lùi đối với Mark Zuckerberg. Giám đốc điều hành của Facebook muốn tách mình ra khỏi trung tâm của cuộc tranh luận về quyền tự do ngôn luận.
Mark Zuckerberg cũng muốn giao trách nhiệm quyết định 2,7 tỷ người dùng có thể đăng gì lên nền tảng Facebook cho một nhóm trọng tài sẵn sàng hơn. Nhóm trọng tài đó chính là Hội đồng giám sát.
 |
| Các phát ngôn thù ghét và tuyên truyền thông tin sai lệch của Tổng thống Donald Trump đã dẫn đến vụ bạo động ở Điện Capitol hồi tháng 1. Ảnh: Reuters. |
Bảo vệ Mark Zuckerberg
Ý tưởng về “tòa án tối cao Facebook” đã được đưa ra vài năm trước. Zuckerberg muốn làm việc kiểm duyệt nội dung trở nên công bằng hơn bằng cách thành lập một cơ quan độc lập gồm các chuyên gia. Những người này sẽ được trao quyền xem xét và quyết định các kháng cáo từ người dùng.
Ý tưởng này được thực hiện hóa khi hội đồng giám sát nội dung độc lập của Facebook được thành lập năm 2020. Hội đồng này có chức năng tương đương như một tòa án để xử lý các vụ việc liên quan đến Facebook và người dùng mạng xã hội này.
Quyết định của hội đồng được đưa ra theo quy tắc đa số tối thiểu. Thậm chí, hội đồng có thể sẽ đảo ngược các quyết định của công ty và Mark Zuckerberg. Đây sẽ là nơi đưa ra quyết định công khai về các trường hợp gây tranh cãi khi người dùng đã sử dụng hết quy trình kháng cáo thông thường của Facebook.
Hội đồng giám sát cũng phục vụ một mục đích khác. Trong nhiều năm trước khi hội đồng được thành lập, Zuckerberg đã được mời làm tham vấn chính sách cho Facebook. Năm 2018, ông đã tham gia vào quyết định ngăn chặn Alex Jones, nhà lý thuyết âm mưu của Infowars.
 |
| Một cuộc biểu tình phản đối Facebook. Ảnh: AFP. |
Các quyết định kiểm duyệt ở cấp cao như vậy thường vấp phải những phản đối vô cùng khốc liệt.
Năm 2016, khi nhậm chức, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã sử dụng Facebook làm một trong những công cụ phát ngôn chính thức của mình. Ông gây khó dễ công ty bằng cách liên tục lách và vi phạm các quy tắc. Ông cũng thách thức các giám đốc điều hành trừng phạt hành động đó.
Khi Facebook khóa tạm thời tài khoản của ông Trump, đảng Cộng hòa đã vô cùng giận dữ với Zuckerberg và các cộng sự, tố cáo Facebook kiểm duyệt với mục đích chính trị.
Facebook cũng phải đối mặt với rất nhiều áp lực từ nhiều hướng khác. Các áp lực này đến từ cả đảng Dân chủ và nhân viên nội bộ. Nhiều người coi sự hiện diện của ông Trump trên Facebook về cơ bản là không phù hợp với mục tiêu giảm thông tin sai lệch có hại và phát ngôn thù ghét.
Vì vậy, khi hoạt động, hội đồng giám sát sẽ chịu trách nhiệm về việc đưa ra các quyết định đối với các nội dung gây tranh cãi nhất trên Facebook. Đồng thời, hội đồng sẽ bảo vệ Zuckerberg và nhóm chính sách của Facebook khỏi những chỉ trích.
Không quyền lực pháp lý
Trước quyết định hôm 5/5, ông Zuckerberg và các giám đốc điều hành khác của Facebook đã làm mọi thứ có thể để thuyết phục công chúng rằng hội đồng giám sát có quyền lực độc lập. Facebook đã tài trợ cho hội đồng thông qua một quỹ tín thác độc lập về mặt pháp lý với hàng loạt các chuyên gia cao cấp. Facebook cam kết tuân thủ phán quyết của hội đồng.
Mặc cho những tuyên bố khẳng định tính hợp pháp của hội đồng này, nhiều người vẫn nghi ngờ hội đồng được dựng lên nhằm duy nhất mục đích đánh lừa công chúng. Các thành viên hội đồng được lựa chọn bởi Facebook, được trả lương bởi Facebook. Đồng thời, không có phán quyết nào của hội đồng này mang tính ràng buộc.
Nếu Zuckerberg quyết định phớt lờ lời khuyên và quyết định của hội đồng và khôi phục tài khoản của ông Trump, không có gì có thể ngăn cản Zuckerberg làm thế.
Hội đồng giám sát không có quyền pháp lý này đã tạo ra căng thẳng ngay từ trước phán quyết ngày 5/5. Hội đồng đã đảo ngược quyết định của Facebook trong phần lớn các trường hợp được đệ trình. Tuy nhiên, Facebook đã không tuân thủ một vài lần.
Vào tháng 2, công ty đã từ chối lời khuyên của hội đồng nhằm khoan hồng hơn đối với những người dùng đăng các phương pháp điều trị Covid-19 mâu thuẫn với lời khuyên của cơ quan y tế. Ví dụ như một người dùng ủng hộ việc sử dụng hydroxychloroquine (thuốc trị sốt rét) và azithromycin (thuốc kháng các loại vi khuẩn, không kháng được virus) để điều trị virus.
Facebook đã trả lời rằng họ sẽ không mở lại tài khoản những người dùng này. Facebook không đồng ý với đánh giá của hội đồng giám sát rằng những bài đăng như vậy không gây ra tổn hại nào.
Về mặt kỹ thuật, Facebook được phép bỏ qua vì đây là một khuyến nghị không ràng buộc chứ không phải là một quyết định chính thức. Tuy nhiên, điều này cũng không có nhiều sự khác biệt.
New York Times nhận định các nền tảng truyền thông xã hội khác chưa chắc sẽ tốt hơn Facebook trong việc tự quản lý một cách minh bạch và nhất quán. Tuy nhiên, Facebook là sản phẩm của Mark Zuckerberg và ông có quyền lực đối với nền tảng của mình. Sẽ không có phán quyết nào có thể thay đổi điều đó.
