Con đập tại một hồ chứa nhỏ ở Quảng Tây, Trung Quốc đã vỡ vào tháng trước sau những ngày mưa lớn. Đây có thể là dấu hiệu về các thách thức lớn hơn cho 94.000 con đập cũ của Trung Quốc khi thời tiết ngày càng khắc nghiệt.
Nằm ở huyện Dương Sóc nổi tiếng các núi đá vôi, con đập đã vỡ vào khoảng giữa trưa ngày 7/6 làm ngập đường sá và ruộng vườn ở làng Shazixi, người dân địa phương nói với Reuters.
 |
| Huyện Dương Sóc bị nước sông Li tràn qua sau khi một con đập ở Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây, Trung Quốc, vỡ vào ngày 7/6. Ảnh: Reuters. |
“Tôi chưa bao giờ thấy lũ lụt như vậy”, ông Luo Qiyuan, 81 tuổi, người đã giúp xây dựng con đập từ nhiều thập kỷ trước, cho biết.
“Những năm trước, mực nước chưa bao giờ cao như vậy và con đập chưa bao giờ vỡ”, ông Luo nói thêm.
Con đập ở huyện Dương Sóc hoàn thành vào năm 1965 và làm bằng đất nện. Con đập này được thiết kế để chứa 195.000 m3 nước, lượng nước đủ để lấp đầy 78 bể bơi Olympic và đáp ứng nhu cầu tưới tiêu của nông dân Shazixi.
Khi đến hồ chứa vào giữa tháng 7, phóng viên Reuters thấy phần lớn con đập dài khoảng 100 m đã biến mất. Con đập này từng được gia cố 25 năm trước.
Nước tràn qua đập và sau đó con đập sụp đổ, một thành viên của nhóm khảo sát tại hồ chứa nói với Reuters. Người này không cho biết danh tính vì ông không được ủy quyền trao đổi với truyền thông. Cư dân Shazixi nói rằng không có người nào tử vong trong vụ vỡ đập.
Tuy nhiên, Reuters nhận định vụ vỡ đập này - không được truyền thông trong nước đưa tin - cho thấy những cơn bão lớn có thể gây nguy hiểm cho các hồ chứa, đặc biệt là nếu hồ chứa có thiết kế kém và không được bảo trì thường xuyên.
Điều này làm gia tăng khả năng thảm họa xảy ra tại các lưu vực sông và bãi bồi có mật độ dân số đông hơn nhiều so với khi đập được xây dựng.
Các nhóm môi trường cho biết biến đổi khí hậu khiến mưa lớn hơn và thường xuyên hơn. Lũ lớn có thể dẫn đến “các sự kiện thiên nga đen” (sự kiện bất ngờ có hậu quả lớn) với những hậu quả cực kỳ nghiêm trọng, chính phủ Trung Quốc cho biết.
Hiện tượng thời tiết cực đoan
Hàng nghìn con đập đã được ông Mao Trạch Đông chỉ đạo xây dựng vào những năm 1950 và 1960 để chống lại hạn hán ở Trung Quốc, một quốc gia nông nghiệp.
Năm 2006, Bộ Thủy lợi Trung Quốc cho biết từ năm 1954-2005, đê đã bị sập tại 3.486 hồ chứa do kém chất lượng và quản lý yếu kém.
Vẫn không rõ liệu mưa dữ dội hay đập tràn khẩn cấp bị chặn lại bởi phù sa hoặc vấn đề thiết kế là nguyên nhân làm vỡ đập Shazixi.
 |
| Đoạn đập bị vỡ tại hồ chứa Shazixi sau khi mưa lớn tại huyện Dương Sóc. Ảnh: Reuters. |
Cơ quan thủy lợi và chính quyền huyện không trả lời câu hỏi về vấn đề này.
Các sự kiện thời tiết cực đoan là thứ khiến các con đập gặp nguy hiểm, David Shankman, nhà địa lý học tại Đại học Alabama, người nghiên cứu về lũ lụt Trung Quốc, nói.
“Tuy nhiên, một con đập phải có khả năng chịu được các sự kiện cực đoan ngay cả khi các sự kiện này trở nên thường xuyên. Khi trận lụt kết thúc, nó phải có kết cấu và chất lượng tương tự trước sự kiện nếu con đập được thiết kế và xây dựng đúng cách”, ông Shankman nói.
Theo một thông báo tại trạm quan trắc hồ chứa Shazixi, con đập cao 151,2 m này được xây dựng để có thể chống chịu lại những sự kiện thời tiết tồi tệ mà mức nước có thể đạt đến 149,48 m và chỉ xảy ra một lần trong 2 thế kỷ. Tháng trước, nước đã tràn khỏi đập.
Tại Quảng tây, dữ liệu chính thức cho thấy lượng mưa và nhiệt độ trung bình cao hơn đáng kể trong giai đoạn 1990-2018 so với 29 năm trước đó.
 |
| Người dân giặt quần áo tại sông Yulong, một nhánh của sông Li, tại huyện Dương Sóc ngày 17/7. Ảnh: Reuters. |
Vào tháng 6 ở Dương Sóc, lượng mưa trong ba giờ còn nhiều hơn so với lượng mưa thường thấy trong 2 tháng.
Reuters nhận định rằng dấu hiệu của rắc rối sắp tới có thể thấy vào ngày 19/7, khi nước trong con đập trên một nhánh của sông Trường Giang dâng cao đến nỗi các nhà chức trách đã buộc phải cho nổ một phần của con đê để hạ thấp mức nước.
Dấu hiệu cho "sự kiện thiên nga đen"
Vụ vỡ đập Bản Kiều trên sông Hoàng Hà là vụ vỡ đập tồi tệ nhất của Trung Quốc. Con đập xây năm 1952 đã vỡ vào năm 1975 khiến hàng chục nghìn người chết, theo ước tính chính thức được công bố hai thập kỷ sau đó.
Ông Ye Jianchun, Thứ trưởng Bộ Thủy lợi Trung Quốc, nói trong một họp báo gần đây rằng ông tin dự án kiểm soát lũ trên các con sông lớn có khả năng chịu được ngay cả trận lũ lớn nhất kể từ khi thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.
Nhưng ông Ye không nói rõ về đập trên những con sông khác. Ông nói rằng lũ lớn có thể vượt quá khả năng chịu đựng của cấu trúc kỹ thuật và dẫn đến một “sự kiện thiên nga đen”.
 |
| Người dân chạy xe trên một con đập bị vỡ do mưa lớn tại huyện Dương Sóc ngày 16/7. Ảnh: Reuters. |
Nhận thức được rủi ro, chính quyền đã gia cố và nâng cao những con đập cũ, đồng thời đẩy mạnh việc kiểm tra. Còn những con đập mới được thiết kế để tăng khả năng chứa nước.
Con đập lớn nhất trong khu vực nằm ở Qingshitan, phía bắc của Dương Sóc. Bờ sông mà con đập chặn lại đã được chống đỡ vào tháng trước, một công nhân đổ đá và đất bằng máy xúc lật cho biết.
Nhưng biến đổi khí hậu khiến các hiện tượng thời tiết cực đoan trở thành tình hình bình thường mới và các chính sách rủi ro lũ lụt từ một hoặc hai thập kỷ trước không còn phù hợp, ông Benjamin Horton, giám đốc Đài quan sát Trái đất Singapore cho biết.
“Điều chúng ta thực sự cần làm là hòa hợp với các hệ sinh thái bằng cách mở rộng vùng đất ngập nước và bãi bồi để nước chảy vào môi trường một cách tự nhiên chứ không phải chống lại chúng bằng cách xây đập”, ông nói.
