| |
| Cỏ ích mẫu là một cây thuốc dễ tìm, mọc hoang ở nhiều vùng. Ảnh: V.R. |
Phụ nữ đã sinh con chắc hẳn không còn xa lạ với cỏ ích mẫu. Để cải thiện tình trạng ra sản dịch sau sinh, bác sĩ sẽ kê cho bạn uống ích mẫu. Từ tên của dược liệu này, chúng ta có thể thấy nó tốt cho phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ sau sinh.
Được ví như “bạn của phái đẹp”, cỏ ích mẫu chuyên trị các bệnh liên quan đến tử cung và kinh nguyệt không đều. Cuốn Bản thảo cương mục ghi: “Rễ, thân, hoa, lá và quả của ích mẫu đều được dùng làm thuốc và có thể dùng chung với nhau.”
Chỉ có điều đối với các bệnh khác nhau thì sử dụng các bộ phận khác nhau mà thôi. Ích mẫu đi vào tim và gan, vị hơi đắng, tính hàn, hoạt huyết dưỡng huyết, sinh tân, điều hòa kinh nguyệt và giải độc.
Dưới góc độ nghiên cứu dược lý của y học hiện đại, cỏ ích mẫu có tác dụng kích thích tử cung mạnh và kéo dài, do đó làm tăng thời gian và sức co bóp tử cung, giúp đẩy máu kinh hoặc sản dịch.
Đối với những chị em bị đau bụng kinh do huyết ứ hay lạnh tử cung hoặc lượng kinh nguyệt ít, có thể ăn các món sử dụng ích mẫu. Ai bị ra nhiều máu trong kỳ kinh thì tuyệt đối không nên ăn. Dưới đây là một số công thức nấu ăn sử dụng ích mẫu.
Công thức đầu tiên rất đơn giản, đó là canh trứng ích mẫu - một món ăn giúp bổ huyết, điều hòa kinh nguyệt. Bạn chỉ cần 30 g ích mẫu và một quả trứng gà. Rửa sạch ích mẫu, cắt thành từng đoạn. Cho nước vào nồi đun sôi rồi luộc ích mẫu trước, sau đó đập trứng, chờ nước sôi thì thêm muối vừa miệng.
Bạn cũng có thể nấu món gà hầm với ích mẫu, nên chọn gà đen để mang lại hiệu quả tốt nhất. Cần 50 g ích mẫu và một con gà. Rửa sạch ích mẫu, nhồi vào bụng gà rồi hầm như bình thường. Có thể ăn cả cái lẫn nước. Món ăn này giúp hoạt huyết hóa ứ, bổ khí, dưỡng sinh.
Chúng ta cũng có thể nấu canh nguyên hồ ích mẫu thảo, cần dùng tới 30 g ích mẫu, 15 g táo tàu khô, 10 g diên hồ sách và 200 g trứng gà. Sơ chế sạch các nguyên liệu cho vào nồi, thêm nước, rửa sạch trứng gà rồi cho vào đun 7-8 phút, đợi trứng gà chín thì bóc vỏ, sau đó cho lại vào nồi luộc thêm 5 phút nữa. Vớt bỏ bã, ăn trứng và uống nước canh.
Diên hồ sách quy kinh của gan, dạ dày, tim, tỳ, phổi, có tác dụng hoạt huyết, tán ứ, lý khí, giảm đau. Khi dùng diên hồ sách cùng ích mẫu sẽ tăng hiệu quả tuần hoàn máu, loại bỏ huyết ứ. Bài thuốc này phù hợp cho các bạn nữ kinh nguyệt ra ít, đau bụng kinh do huyết ứ hoặc cơ thể thường có vết thâm tím.
Lưu ý, tuy ích mẫu là một vị thuốc quan trọng giúp dưỡng huyết và điều hòa kinh nguyệt, nhưng bạn không được sử dụng tùy tiện. Dùng thuốc phải đúng bệnh, cỏ ích mẫu chỉ phù hợp cho hiện tượng kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh hoặc đau bụng sau sinh do huyết ứ gây ra.
Nếu các hiện tượng của bạn không phải do huyết ứ thì nên tránh sử dụng. Muốn biết mình đau bụng kinh vì nguyên do gì, bạn có thể quan sát, nếu thường xuyên xuất hiện những cục máu lớn và trước kỳ kinh thường đau bụng, lưỡi xuất hiện vết bầm máu… thì đó chính là biểu hiện của huyết ứ.
Nếu bạn đang bị thiếu máu gan, cần dưỡng huyết nhưng lại sử dụng cỏ ích mẫu, thì chẳng những không cải thiện được triệu chứng mà còn làm tổn hại đến chính khí, thậm chí khiến bệnh tình thêm nặng.
Ngay cả bệnh nhân huyết ứ cũng nên chú ý khi dùng ích mẫu, vị thuốc hoạt huyết này sẽ dễ làm tổn thương chính khí, nên sau khi tình trạng bệnh được cải thiện không nên tiếp tục dùng thuốc.
Hơn nữa, tất cả các loại thuốc hoạt huyết hóa ứ đều bị cấm cho phụ nữ mang thai, cỏ ích mẫu cũng không ngoại lệ. Vì chúng có tác dụng kích thích tử cung co bóp, ảnh hưởng đến sự ổn định của thai nhi, thậm chí dẫn đến sảy thai.
Ngoài ra, ích mẫu thảo mang tính hàn, dùng lâu dễ tổn thương tỳ dương, phụ nữ có thể trạng thiên hàn, ví dụ như ăn lạnh xong sẽ bị tiêu chảy, thì cần thận trọng khi dùng loại dược liệu này. Nếu bắt buộc phải sử dụng, bạn có thể kết hợp với thực phẩm nóng như đường phèn hoặc gừng tươi để giảm tính hàn trong cỏ ích mẫu.
