 |
Trong khi nhiều nước trên thế giới lo ngại về sự xuất hiện của biến chủng mới và liên tục áp đặt các lệnh hạn chế nhập cảnh, các nhà khoa học đang chạy đua với thời gian để giải mã Omicron.
Khả năng lây nhiễm và quan trọng nhất là hiệu quả của vaccine trong việc chống lại biến chủng mới là câu hỏi được đặt ra hàng đầu.
Những phát hiện gần đây mới chỉ cho thấy một bức tranh không toàn cảnh. Trong các cuộc phỏng vấn, một số chuyên gia nhận định biến chủng mới có thể dễ lây lan hơn và có khả năng né tránh các phản ứng miễn dịch của cơ thể, kể cả với người đã tiêm chủng hay đạt được miễn dịch tự nhiên sau khi mắc bệnh.
Tuy nhiên, các loại vaccine hiện nay có thể vẫn tiếp tục ngăn ngừa bệnh trở nặng và tử vong, mặc dù con người cần mũi tiêm nhắc lại để bảo vệ nhóm dễ tổn thương, theo New York Times.
“Chúng ta cần phải cảnh giác với biến chủng mới này và chuẩn bị trước nó”, Jesse Bloom, nhà sinh học tại Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson ở Seattle, cho biết. “Có thể trong vài tuần nữa, chúng tôi sẽ hiểu rõ hơn về mức độ lan truyền của biến chủng này, cũng như mức độ cần thiết của việc thúc đẩy điều chỉnh vaccine”.
Vaccine có thể kém hiệu quả hơn
Hôm 28/11, Tổng thống Cyril Ramaphosa thông báo Omicron chiếm phần lớn trong số 2.300 trường hợp mới được ghi nhận hàng ngày ở tỉnh Gauteng, Nam Phi. Trên toàn quốc, các ca nhiễm mới đã tăng hơn gấp ba lần trong tuần qua và tỷ lệ xét nghiệm dương tính tăng từ 2% lên 9%.
Theo New York Times, các nhà khoa học đã phản ứng với sự xuất hiện Omicron nhanh hơn bất kỳ biến chủng nào khác.
Tulio de Oliveira, nhà di truyền học tại Trường Y Nelson R. Mandela ở Durban, cho biết chỉ trong 36 giờ kể từ khi có dấu hiệu đầu tiên ở Nam Phi vào hôm 23/11, các nhà nghiên cứu đã phân tích mẫu từ 100 bệnh nhân bị nhiễm bệnh, đối chiếu dữ liệu và cảnh báo cho thế giới.
 |
| Một phụ nữ được tiêm vaccine ngừa Covid-19 ở Katlehong, phía đông Johannesburg, Nam Phi. Ảnh: AP. |
Trong vòng một giờ kể từ khi có báo động đầu tiên, các nhà khoa học ở Nam Phi cũng gấp rút thử nghiệm vaccine chống lại biến chủng mới. Giờ đây, hàng chục đội nhóm nghiên cứu trên toàn thế giới - bao gồm cả các nhà sản xuất vaccine hàng đầu hiện nay là Pfizer/BioNTech và Moderna - đã tham gia cuộc đua.
Kết quả sẽ có sớm nhất sau hai tuần, nhưng những đột biến trên chủng Omicron cho thấy so với các biến chủng khác, vaccine có thể kém hiệu quả hơn, ở một mức độ nào đó chưa xác định.
“Dựa trên dữ liệu phân tích trước đó từ các biến chủng khác, chúng tôi tin rằng những đột biến mới (ở Omicron) sẽ gây ra sự sụt giảm đáng kể của kháng thể trung hòa”, tiến sĩ Bloom nói.
Trong khi đó, tiến sĩ Richard Lessells tại Đại học KwaZulu-Natal cho biết Nam Phi đang chứng kiến sự gia tăng các ca tái nhiễm ở những người từng mắc Covid-19. Điều này cho thấy biến chủng mới có thể vượt qua hàng rào của khả năng miễn dịch tự nhiên.
Omicron có khoảng 50 đột biến, trong đó 32 đột biến trên protein gai, giúp virus có thể xâm nhập dễ dàng hơn vào tế bào hoặc né tránh được hệ miễn dịch.
Nhiều đột biến đã được nhìn thấy trước đây. Một số được cho là đã hỗ trợ khả năng né tránh vaccine của chủng Beta, trong khi một số khác rất có thể làm tăng khả năng lây lan của Delta.
“Có cả những đột biến chúng tôi chưa từng nghiên cứu, nhưng chỉ cần nhìn vào vị trí trên gai, chúng nằm ở những vùng mà chúng tôi biết là tạo ra ưu thế miễn dịch cho virus”, Penny Moore, một nhà virus học tại Viện Quốc gia về Các bệnh truyền nhiễm ở Nam Phi, nói.
 |
| Hình ảnh so sánh các đột biến trên biến chủng Omicron và Delta. Ảnh: RT. |
Để có được bức tranh đầy đủ về hiệu quả vaccine chống lại Omicron, các nhà khoa học sẽ không chỉ xem xét mức độ kháng thể mà còn phải cân nhắc khả năng tế bào miễn dịch có thể nhận ra và tiêu diệt tế bào bị nhiễm bệnh. Tế bào miễn dịch được gọi là tế bào T, đóng vai trò quan trọng để ngăn ngừa các ca mắc tiến triển thành bệnh nặng và tử vong.
Một số đột biến của Omicron xảy ra ở các bộ phận trên virus mà tế bào T nhắm đến, có nghĩa là biến chủng này có thể khó nhận biết hơn đối với tế bào T.
Phiên bản vaccine mới
Nếu vaccine được chứng minh là kém hiệu quả hơn đối với Omicron, các nhà sản xuất sẽ xem xét điều chỉnh để nâng cao hiệu quả của chúng.
Moderna, Pfizer/BioNTech và Johnson & Johnson đã có kế hoạch phát triển một phiên bản vaccine ngừa Covid-19 nhằm vào biến chủng Omicron và sẵn sàng việc thử nghiệm trong vài tuần tới.
Theo đó, các vaccine ứng dụng công nghệ mRNA của Moderna và Pfizer/BioNTech có thể nhanh chóng cập nhật phiên bản mới.
“Pfizer và BioNTech đã chuẩn bị để có thể điều chỉnh vaccine mRNA trong 6 tuần, sau đó xuất xưởng các lô đầu tiên trong vòng 100 ngày nếu biến chủng mới nào đó trốn tránh hệ miễn dịch", Phát ngôn viên của Pfizer Jerica Pitts cho biết.
 |
| Một cơ sở nghiên cứu và phát triển vaccine của Pfizer ở thành phố Chesterfield, Missouri, Mỹ. Ảnh: New York Times. |
Trong khi đó, tiến sĩ Stephen Hoge, Chủ tịch của Moderna, chia sẻ hãng này đã bắt tay ngay vào việc khi cảnh báo biến chủng mới được đưa ra.
Moderna có thể điều chỉnh vaccine hiện tại của mình trong khoảng hai tháng và có kết quả lâm sàng trong khoảng ba tháng nếu cần, ông Stephen Hoge nói.
Cả hai nhà sản xuất vaccine cũng có kế hoạch kiểm tra xem liệu các mũi tiêm tăng cường có hỗ trợ hệ thống miễn dịch đủ để chống lại biến chủng mới hay không. Mũi tiêm thứ ba của Pfizer/BioNTech và Moderna đã được chứng minh là giúp tăng đáng kể mức độ kháng thể trong cơ thể người.
Nhưng các kháng thể đó có thể không đủ để vô hiệu hóa hoàn toàn Omicron, Michel Nussenzweig, nhà miễn dịch học tại Đại học Rockefeller ở New York, cho biết.
Ông cũng chia sẻ thêm những người hồi phục sau khi mắc Covid-19 và sau đó tiêm vaccine, dù chỉ một mũi, có xu hướng tạo ra nhiều loại kháng thể hơn, chống lại nhiều phiên bản của virus hơn những người chỉ tiêm hai mũi vaccine
“Khả năng miễn dịch lai ở những người vừa từng nhiễm bệnh vừa tiêm chủng ưu việt hơn. Điều đó rất có khả năng giúp giải quyết vấn đề của Omicron”, tiến sĩ Nussenzweig nói.
Một phiên bản vaccine nhằm vào biến chủng Omicron được tạo ra chỉ trong vài tuần sẽ là kỳ tích. Nhưng triển vọng sản xuất và phân phối chúng đặt ra những câu hỏi khó khăn.
Theo tiến sĩ de Oliveira, phiên bản vaccine mới nên được cung cấp cho các quốc gia châu Phi cần chúng nhất. Tuy nhiên, đây cũng là những nước ít có khả năng chi trả nhất.
“Các nước nghèo hơn như Sudan, Mozambique, Eswatini và Lesotho sẽ cần các lựa chọn chi phí thấp”, ông cho biết.
Hiện Pfizer vẫn chưa đưa ra thông báo về vaccine giá rẻ cho các quốc gia châu Phi. Trong khi đó, Moderna cho biết công ty đã có thỏa thuận với Liên minh châu Phi để cung cấp 110 triệu liều với giá 7 USD/liều.
