Ukraine gồng mình chống bom lượn, mỗi thành phố là mục tiêu sống còn

Bom FAB-500 tích hợp bộ phận dẫn đường được lắp đặt dưới cánh máy bay Su-34. Ảnh: militarnyi.com

Tần suất sử dụng bom lượn của Nga đạt đỉnh điểm vào tháng 10/2025. Thời điểm đó lực lượng Nga thả 5.328 quả bom lượn dẫn đường chính xác chỉ trong, mức cao nhất kể từ đầu năm đến nay. Được phóng từ máy bay ở khoảng cách hơn 100 km, các loại vũ khí này hiện thường xuyên đánh trúng các thành phố và cơ sở hạ tầng trọng yếu nằm sâu trong nội địa, vượt xa khu vực giao tranh trực tiếp.

Kể từ tháng 1/2025, Nga được cho là đã triển khai hơn 44.000 quả bom lượn tấn công Ukraine, gây áp lực ngày càng lớn lên hệ thống phòng không cũng như các cơ sở quân sự của nước này.

Nga tăng cường hoạt động sản xuất bom lượn

Nga đang liên tục cải tiến bom lượn theo hướng mở rộng tầm bắn và nâng cao tính linh hoạt trong tác chiến. Các phiên bản mới của bom lượn có thể được thả từ khoảng cách hơn 100 km, cho phép máy bay Nga bay cách xa khu vực phòng không của Ukraine trong khi vẫn có thể thực hiện các cuộc tấn công sâu vào lãnh thổ đối phương. Trong khi đó, các hệ thống phòng không hiện có của Ukraine không đủ khả năng bảo đảm an toàn cho toàn bộ các đô thị nằm trong tầm tấn công của những vũ khí tầm xa này.

Bên cạnh đó, các nhà hoạch định quân sự Nga được cho là đang nghiên cứu một biến thể bom lượn có tầm bắn xa hơn đáng kể, lên tới khoảng 400 km. Nếu được triển khai ở quy mô lớn, loại vũ khí này có thể đặt phần lớn khu vực trung tâm Ukraine vào tình thế dễ bị tấn công, đồng thời làm gia tăng đáng kể thách thức đối với Kyiv trong việc xây dựng một hệ thống phòng thủ trên không.

Song song với việc nâng cấp công nghệ, Moscow cũng đang đẩy mạnh năng lực sản xuất bom lượn. Nga được cho là đang hướng tới mục tiêu sản xuất tới 120.000 quả bom lượn trong năm 2025. Đà mở rộng lĩnh vực công nghiệp này được xem là nền tảng cho chiến lược của Nga nhằm gây quá tải hệ thống phòng không Ukraine thông qua các đợt tấn công với số lượng lớn, làm suy giảm dần khả năng đánh chặn của đối phương.

Ukraine chịu sức ép ngày càng lớn

Hệ thống phòng không của Ukraine đang chịu sức ép ngày càng lớn từ bài toán chi phí trong hoạt động đánh chặn. So với các tên lửa đất đối không mà Ukraine thường được sử dụng để đối phó, bom lượn của Nga có giá thành tương đối thấp.

Theo các quan chức và nhà phân tích Ukraine, việc đánh chặn các quả bom lượn bằng các hệ thống phòng không tân tiến như Patriot hay IRIS-T không chỉ thiếu tính bền vững mà còn có nguy cơ nhanh chóng làm cạn kiệt kho tên lửa cũng như ngân sách quốc phòng của nước này.

Chỉ tính riêng trong tháng 10/2025, nỗ lực đánh chặn một phần trong số 5.328 quả bom lượn bằng các loại tên lửa đắt tiền nói trên cũng có nguy cơ đẩy nguồn dự trữ hiện có của Ukraine đến ngưỡng cạn kiệt. Sự mất cân đối ngày càng rõ rệt giữa chi phí tấn công và chi phí phòng thủ đã buộc Ukraine cùng các đối tác phải tìm kiếm những giải pháp phòng không có giá thành thấp hơn.

Ukraine hiện đang ưu tiên bảo vệ những mục tiêu trọng yếu như các nhà máy điện, cơ sở cấp nước, vị trí quân sự then chốt và các trung tâm đô thị lớn còn nhiều khu vực khác buộc phải chấp nhận rủi ro cao hơn. Điều này dẫn đến một quá trình phân loại và điều chỉnh ưu tiên liên tục, phản ánh thực tế rằng việc bảo vệ toàn diện mọi mục tiêu trước các đợt tấn công bằng bom lượn hiện nay là điều không khả thi.

Công nghệ mới và sự hỗ trợ của NATO

Trước áp lực ngày càng lớn từ các đợt tấn công bằng bom lượn, Ukraine cùng các quốc gia thành viên NATO đang thúc đẩy phát triển và triển khai những mô hình phòng không mới, được thiết kế chuyên biệt nhằm đối phó hiệu quả hơn với loại vũ khí này.

Một trong những sáng kiến đang thu hút sự quan tâm đặc biệt là khái niệm máy bay không người lái “chống bom lượn”. Đây là thiết bị bay cỡ nhỏ có nhiệm vụ đánh chặn hoặc gây nhiễu bom lượn ngay trên không.

Tại châu Âu, công ty Atreyd của Pháp đã phát triển hệ thống máy bay không người lái DWS-1 phục vụ mục tiêu nói trên và Ukraine được kỳ vọng sẽ trở thành quốc gia đầu tiên thử nghiệm các công nghệ tương tự trong điều kiện tác chiến thực tế.

Nếu chứng minh được hiệu quả, những hệ thống này có thể mang lại một giải pháp tiết kiệm chi phí hơn đáng kể so với việc sử dụng tên lửa đất đối không để đánh chặn từng quả bom lượn, đồng thời giúp giảm áp lực đối với kho dự trữ tên lửa phòng không.

Bên cạnh lợi ích về kinh tế, các thử nghiệm này cũng hứa hẹn cung cấp cho NATO nguồn dữ liệu thực tế quan trọng về chiến thuật tác chiến của Nga, cũng như hiệu quả của các công nghệ phòng thủ mới trong môi trường xung đột hiện đại.

Song song đó, Ukraine đang kết hợp các hệ thống phòng không do phương Tây cung cấp với những chiến thuật do chính nước này phát triển. Các tổ hợp phòng không tiên tiến của NATO được Kyiv vận hành cùng các giải pháp nội địa, trong đó có cả UAV tiên tiến.

Một số chuyên gia cho rằng giải pháp lâu dài và hiệu quả nhất nhằm đối phó với mối đe dọa từ bom lượn là làm suy yếu ngay từ gốc khả năng triển khai các loại vũ khí này của Nga, thông qua việc tấn công vào các dây chuyền sản xuất, căn cứ không quân và các máy bay mang bom. Tuy nhiên, với nguồn lực quân sự và tài chính còn hạn chế, Ukraine khó có khả năng tiến hành các chiến dịch tấn công kéo dài, có chiều sâu và quy mô lớn như vậy.

Trong bối cảnh Nga tiếp tục đẩy mạnh sản xuất bom lượn để hướng tới các mục tiêu đặt ra cho năm 2025, Ukraine vừa phải phải chạy đua triển khai những biện pháp phòng thủ có chi phí thấp hơn lại vừa tìm cách áp dụng các biện pháp đó trên diện rộng.

Trước tương quan đó, cuộc đối đầu trên không nhiều khả năng vẫn sẽ là một yếu tố then chốt, không chỉ quyết định cục diện xung đột nói chung, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến tương lai của Ukraine.