|
|
Mọi người làm việc tại một nhà máy điện đốt rác ở Nam Kinh, Giang Tô (Trung Quốc). Ảnh: Alamy. |
Trong nhiều năm qua, doanh nghiệp Trung Quốc đã nổi lên như những tay chơi lớn trên hàng loạt lĩnh vực từ ôtô điện đến tấm pin mặt trời. Giờ đây, họ đang nhanh chóng chiếm lĩnh thêm một “mặt trận” mới: xử lý rác thải.
Sự suy giảm kinh tế cùng tốc độ đô thị hóa chậm lại khiến nhiều nhà máy đốt rác trong nước rơi vào cảnh thiếu rác để vận hành.
Trong bối cảnh đó, các công ty rác - phát điện bắt đầu tìm kiếm cơ hội tăng trưởng ở nước ngoài và nhanh chóng đón nhận những tín hiệu tích cực.
Nếu sáu tháng trước, các doanh nghiệp Trung Quốc mới tham gia 79 dự án đốt rác tại châu Á, châu Âu, châu Phi và châu Mỹ, thì đến cuối tháng 11, con số này đã tăng vọt lên 101, theo một tổ chức phi lợi nhuận được chính phủ Trung Quốc hỗ trợ.
Biến "rác" thành "vàng"
Ông Guo Yungao, Tổng thư ký Ủy ban Năng lượng và Môi trường thuộc Liên đoàn Môi trường Toàn Trung Quốc, nhận định ngành rác - phát điện nước này đang chuyển mình mạnh mẽ: “Từ chỗ chỉ xuất khẩu công nghệ, Trung Quốc nay cung cấp trọn gói cả công nghệ, tiêu chuẩn, quản lý lẫn vốn đầu tư”.
Ngành rác - phát điện vận hành bằng cách đốt rác sinh hoạt ở nhiệt độ cao để sản xuất điện, qua đó thu phí xử lý từ chính quyền địa phương và bán điện thương mại.
Trong những năm 2000 - 2010, Trung Quốc xây ồ ạt các nhà máy đốt rác để đối phó lượng rác đô thị tăng mạnh do tốc độ tăng trưởng kinh tế quá nhanh, đưa nước này trở thành quốc gia có năng lực đốt rác lớn nhất thế giới.
Nhưng vài năm trở lại đây, ngành công nghiệp này lại thiếu trầm trọng nguồn rác đốt vì kinh tế giảm tốc, đô thị hóa chậm lại và nhiều yếu tố khác.
Theo giáo sư Du Huanzheng (Đại học Đồng Tế, Thượng Hải), đây là lý do các doanh nghiệp ồ ạt “xuất ngoại” cùng làn sóng toàn cầu hóa của nhiều ngành kinh tế Trung Quốc.
“Đây rõ ràng là lối thoát tốt cho các doanh nghiệp đốt rác”, ông nhận định.
“Sự bùng nổ kinh tế khiến nhiều nước Đông Nam Á giống Trung Quốc của 20 năm trước. Rác tăng quá nhanh và họ thiếu hệ thống xử lý hiệu quả”, ông Du nói.
Trung Quốc từng phải nhập công nghệ xử lý rác từ châu Âu, nhưng theo thời gian đã cải tiến và làm chủ công nghệ, trở thành nhà cung cấp cạnh tranh mạnh mẽ, nhất là tại châu Á. Công nghệ của Trung Quốc không chỉ rẻ hơn phương Tây mà còn phù hợp hơn với đặc điểm rác “theo khẩu vị phương Đông” - nhiều hữu cơ, độ ẩm cao.
Đà tiến của Trung Quốc thể hiện rõ trong một gói thầu lớn tại Indonesia. Trong 24 nhà thầu được chọn vào vòng trong để xây 7 nhà máy rác - phát điện, có tới 20 là doanh nghiệp Trung Quốc, theo Danantara Indonesia - doanh nghiệp nhà nước của nước này.
Các dự án dự kiến khởi công đầu năm 2026, là giai đoạn đầu trong kế hoạch đầy tham vọng xây nhà máy đốt rác phục vụ 33 thành phố, với tổng vốn đầu tư lên tới 91.000 tỷ rupiah (5,46 tỷ USD). Công ty chứng khoán Soochow đánh giá gói thầu này là “cơ hội thị trường khổng lồ” cho chuỗi công nghiệp rác - phát điện đã rất hoàn thiện của Trung Quốc.
 |
| Một nhà máy điện đốt rác thải đang được xây dựng ở Quý Châu (Trung Quốc), chụp tháng 8/2019. Ảnh: Alamy. |
Thách thức lớn
Tuy nhiên, theo giáo sư Du Huanzheng, “đi ra thế giới” cũng đi kèm thách thức. Các doanh nghiệp phải điều chỉnh công nghệ theo thành phần rác địa phương, thích ứng quy định môi trường và chính sách trợ giá - những yếu tố quyết định thành bại của dự án.
Một ví dụ cảnh báo là nhà máy Reppie tại Addis Ababa (Ethiopia). Dù được phát triển bởi liên danh quốc tế có sự tham gia của Tổng công ty Kỹ thuật Điện quốc gia Trung Quốc, dự án bị cho là không đạt mục tiêu kinh tế và môi trường.
Nhà máy được thiết kế xử lý 1.400 tấn rác/ngày nhưng thực tế chỉ đạt tối đa 650 tấn do công nghệ đốt không tương thích với nguồn rác giàu hữu cơ và độ ẩm cao của châu Phi, theo báo cáo tháng 11 của Liên minh Toàn cầu về Giải pháp Thay thế Đốt rác.
Trong nước, các doanh nghiệp Trung Quốc vẫn tiếp tục chịu áp lực lớn.
“Ngay cả khi thành công, việc ‘xuất ngoại’ cũng chỉ giúp họ cải thiện lợi nhuận, chứ không giải quyết được tình trạng dư thừa công suất trong nước - vốn bị cố định trong những nhà máy đã xây xong”, giáo sư Du lưu ý.
Theo giới chuyên ngành, tỷ lệ vận hành của các nhà máy đốt rác Trung Quốc chỉ khoảng 60% trung bình. Trường hợp điển hình là nhà máy tại thành phố Vị Nam (tỉnh Thiểm Tây) với công suất 219.000 tấn/năm nhưng năm ngoái chỉ xử lý được 53.730 tấn, tức chỉ khoảng 24%.
Những cuốn sách để hiểu về Trung Quốc
Mục Thế giới giới thiệu tới độc giả các cuốn sách nên đọc để hiểu thêm về Trung Quốc - một trong những cường quốc châu Á và đối tác hàng đầu của Việt Nam trên nhiều lĩnh vực.
Độc giả có thể xem thêm tại đây.
