Những màn đấu tay đôi giữa các robot từng chỉ xuất hiện trong phim Hollywood giờ không còn là chuyện viễn tưởng. Từ “Real Steel” cho đến “Kẻ Hủy Diệt”, khán giả từng nghĩ các cỗ máy chiến đấu ấy chỉ là sản phẩm trí tưởng tượng. Nhưng tại Trung Quốc, viễn cảnh đó đang dần thành hiện thực.
Tại Hội nghị Robot Thế giới 2025 ở Bắc Kinh, hãng công nghệ EngineAI đã ra mắt T800 - robot hình người đầu tiên được thiết kế riêng cho mục đích chiến đấu. Sự xuất hiện của T800 lập tức tạo tiếng vang quốc tế.
Sức nóng của robot không chỉ dừng lại ở hội nghị. Tại Thâm Quyến, du khách quốc tế liên tục bày tỏ sự kinh ngạc trước những trải nghiệm “tương lai hóa” của đời sống thường nhật: robot pha cà phê tạo hình nghệ thuật, taxi tự lái chạy trong đô thị, drone giao kem gelato trong vài phút. Tất cả cho thấy một Trung Quốc đang thầm lặng thử nghiệm những thành phố mà robot trở thành một phần tự nhiên của sinh hoạt.
Từ Bắc Kinh đến Thâm Quyến, ngành robot đang được Trung Quốc nâng lên tầm quốc sách, với tham vọng biến đây thành công nghệ đột phá ngang hàng với trí tuệ nhân tạo và xe điện.
Trong tầm nhìn của Bắc Kinh, robot hình người thậm chí được ví như “máy móc phổ dụng” có khả năng thay đổi cấu trúc lao động giống như máy tính cá nhân những năm 1980.
 |
| Robot được ví như "chiến binh thép" của Trung Quốc. Ảnh: Humanoids Daily. |
Tham vọng quốc gia: Robot trở thành trụ cột chiến lược
Theo kế hoạch của Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin Trung Quốc (MIIT), từ nay đến 2025 robot sẽ được đưa vào các lĩnh vực thiết yếu, và đến năm 2027 sẽ đạt “đột phá mang tính đột ngột”.
Le Monde dự báo thị trường robot của Trung Quốc có thể đạt tới 5.000 tỷ USD vào năm 2050. Riêng năm 2024, nước này đã nắm giữ 2/3 số bằng sáng chế robot toàn cầu, phản ánh rõ tham vọng thống trị công nghệ mang tính nền tảng của thế kỷ 21.
Năm 2025 đang được nhiều chuyên gia gọi là “năm mở màn của kỷ nguyên robot hình người”. Các báo cáo thị trường dự đoán quy mô ngành AI của Trung Quốc trong năm nay có thể đạt 5.295 tỷ NDT (750 triệu USD), tương đương 27% thị phần toàn cầu.
Riêng thị trường robot hình người được ước tính chạm mốc 8.239 tỷ NDT (1.170 tỷ USD), chiếm tới một nửa quy mô thế giới, QQ News cho biết.
Những “Olympic Robot” tổ chức tại Bắc Kinh, nơi hàng trăm robot hình người thi chạy, đá bóng, múa hip-hop hay thi kỹ năng AI, đang phô bày năng lực tích hợp phần mềm phần cứng của các doanh nghiệp Trung Quốc.
 |
| Nổi lên từ robot nhảy múa của Unitree Robotics biểu diễn trong Gala Tết 2025, robot hình người nay đã hình thành cơn sốt đầu tư. Ảnh: Sohu. |
Những màn trình diễn này không chỉ là khoa trương công nghệ mà còn là dấu hiệu cho thấy hệ sinh thái robot nội địa đã bắt đầu bước vào giai đoạn sản xuất quy mô.
Nhờ được Nhà nước hậu thuẫn mạnh mẽ, hệ sinh thái robot nội địa của Trung Quốc đang bứt tốc chưa từng thấy. Bên cạnh UBTech - cái tên đi đầu trong lĩnh vực này - hàng loạt doanh nghiệp như Fourier Intelligence, Agibot hay những “người chơi” mới đến từ các tập đoàn công nghệ lớn như Xiaomi cũng đang bước vào cuộc đua đưa robot hình người ra thị trường.
Theo Reuters, UBTech đã trình diễn mẫu robot có thể di chuyển vững vàng, cầm nắm chính xác các công cụ, thực hiện những khâu lắp ráp nhẹ và kiểm tra vận hành trong môi trường nhà máy. Đây đều là những kỹ năng cốt lõi để robot đủ khả năng đảm nhiệm phần việc của lao động phổ thông trong tương lai gần.
Trong khi đó, ở Mỹ, Tesla (với Optimus) hay Figure AI (Figure 02) vẫn gây sốt truyền thông với những video gấp quần áo hay mang hàng hóa. Nhưng giới phân tích nhận định: “Điểm quyết định không phải là trình diễn, mà là khả năng sản xuất hàng loạt và tích hợp sâu AI vào hành vi”. Đây chính là lợi thế lớn nhất của doanh nghiệp Trung Quốc.
“Ngôi sao” mới trên thị trường vốn
Cuối năm nay, UBTECH bước vào giai đoạn bận rộn nhất khi liên tiếp nhận các đơn hàng robot hình người quy mô lớn. Ngày 28/11, công ty trúng thầu Trung tâm thu thập dữ liệu và huấn luyện robot tại Cửu Giang (Giang Tây) với giá trị 143 triệu NDT (20,2 triệu USD).
Chỉ trong vòng một tháng, UBTECH đã gom ba hợp đồng lớn trị giá 566 triệu NDT (80 triệu USD). Trước đó, hãng cũng ký hai đơn hàng đáng chú ý: 17,8 triệu USD vào tháng 10 và 35,4 triệu USD vào tháng 9. Tổng giá trị đơn hàng năm 2025 của UBTECH đã vượt 180 triệu USD.
UBTECH cho biết trong năm 2025, hãng sẽ bàn giao hơn 500 robot, với công suất thiết kế đạt 1.000 robot/năm và năng lực sản xuất hiện tại khoảng 300 robot/tháng. Mục tiêu của công ty là nâng sản lượng lên 5.000 robot vào năm 2026 và 10.000 robot vào năm 2027, đưa robot hình người bước sang giai đoạn sản xuất hàng loạt.
Giữa cơn “bão” đơn hàng, UBTECH trở thành “cổ phiếu robot hình người đầu tiên” khi niêm yết tại Hong Kong, hiện đạt 53,3 tỷ HKD vốn hóa và ngày 24/11 được bổ sung vào chỉ số MSCI China.
Dù vậy, thị trường vốn lại đặc biệt chú ý đến thế hệ doanh nghiệp mới, nổi bật nhất là Unitree Robotics, nổi danh sau màn trình diễn robot nhảy tại Gala Tết 2024. Ngày 10/11, Unitree hoàn tất tư vấn IPO chỉ trong 132 ngày, nhanh vượt xa quy trình thông thường, và dự kiến nộp bản cáo bạch ngay trong năm nay để tiến tới niêm yết A-share.
Cùng xu hướng tăng tốc IPO, Lojoi Robotics đã hoàn tất vòng Pre-IPO trị giá 210 triệu USD và nộp hồ sơ tư vấn niêm yết hồi tháng 10. AgiBot, công ty do “thiên tài trẻ Huawei” Bành Chí Huy sáng lập, cũng đang chuẩn bị IPO sau khi mua lại 60% cổ phần Swancor Advanced Materials và đầu tư vào startup ZsiBot.
 |
| Robot Walkers tham gia vào dây chuyền sản xuất xe hơi. Ảnh: QQnews. |
Sức nóng của ngành robot lan rộng trên toàn thị trường. Theo IT Juzi, vốn đầu tư vào lĩnh vực robot tại Trung Quốc tính đến tháng 8 đã đạt 5,5 tỷ USD, gấp 1,8 lần tổng mức vốn của cả năm ngoái.
Những doanh nghiệp lớn đã niêm yết cũng chạy đua tham gia thị trường robot hình người: Luxshare Precision cho biết sẽ xuất xưởng 3.000 robot trong năm nay; trong khi Xpeng Motors đã giới thiệu mẫu robot IRON, dự kiến sản xuất hàng loạt vào cuối năm 2026.
Đầu tư quá nóng, nguy cơ “vỡ bong bóng”
Tuy nhiên, Ủy ban Cải cách & Phát triển Quốc gia Trung Quốc (NDRC) cũng đưa ra cảnh báo mạnh mẽ về tình trạng phát triển “quá nóng” của ngành này.
Theo bà Lý Siêu, Phó chủ nhiệm Văn phòng Nghiên cứu Chính sách của NDRC, công nghệ, mô hình kinh doanh lẫn các kịch bản ứng dụng của robot hình người “vẫn còn rất xa mới đạt độ chín”, theo Sohu.
Bà cho biết hiện Trung Quốc đã có hơn 150 doanh nghiệp nhảy vào lĩnh vực này, phần lớn là startup hoặc các công ty công nghệ chuyển hướng từ mảng khác.
Sự bùng nổ này mang lại lợi ích nhất định cho đổi mới sáng tạo, nhưng cũng kéo theo nhiều rủi ro: các sản phẩm na ná nhau xuất hiện hàng loạt, thị trường bị lấp đầy bởi những bản sao lặp lại, và không gian dành cho R&D cốt lõi ngày càng bị thu hẹp.
Dù vậy, bà Lý Siêu không dùng cụm từ “dư thừa công suất” bởi xét theo sản lượng toàn cầu năm 2024 mới chỉ đạt vài nghìn chiếc, ngành vẫn ở giai đoạn thử nghiệm. Nhưng cơn sốt đầu tư thì đã vượt xa quy mô thực tế: tổng vốn rót vào lĩnh vực này năm 2025 đã vượt 10 tỷ nhân dân tệ, phản ánh tình trạng “nóng” bất thường.
Song song đó, làn sóng AI khiến nhu cầu GPU - công nghệ lõi trong robot - tăng vọt. Trung Quốc dự kiến cần tới 3 triệu GPU vào năm 2025, nhưng số trung tâm dữ liệu đủ khả năng huấn luyện mô hình lớn lại cực kỳ khan hiếm.
Nhưng đằng sau những màn trình diễn bắt mắt ấy, các “công nghệ lõi” như bộ giảm tốc, cảm biến, module khớp nối vẫn nằm trong tay các nhà sản xuất nước ngoài và chiếm tới 50-60% chi phí mỗi robot.
Câu chuyện khó nhất của ngành như đưa giá thành từ mức 50.000 USD xuống 20.000 USD/chiếc hay tự chủ hóa các bộ phận chiến lược, lại là thứ ít doanh nghiệp mặn mà theo đuổi.
Hệ quả là hơn 150 doanh nghiệp lao vào phát triển các sản phẩm gần như giống nhau, cùng chờ đợi một thị trường chưa hình thành rõ rệt. Trong khi đó, những bài toán cốt lõi mang tính quyết định tương lai ngành vẫn bị bỏ ngỏ. Một kịch bản “bong bóng GPU” dường như đang tái diễn trong lĩnh vực robot hình người.
Những cuốn sách để hiểu về Trung Quốc
Mục Thế giới giới thiệu tới độc giả các cuốn sách nên đọc để hiểu thêm về Trung Quốc - một trong những cường quốc châu Á và đối tác hàng đầu của Việt Nam trên nhiều lĩnh vực.
Độc giả có thể xem thêm tại đây.
