Tiến sĩ Fauci, Giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Mỹ, người có tiếng nói mạnh mẽ nhất kêu gọi gia tăng các biện pháp giãn cách xã hội để chống dịch, là một trong số ít quan chức dám đính chính Tổng thống Trump.
Vị chuyên gia tóc bạc 79 tuổi xuất hiện thường xuyên với chất giọng khàn, tới mức ở một buổi chất vấn tại Quốc hội, một nghị sĩ hỏi đùa liệu ông có anh em sinh đôi không, vì ở đâu cũng thấy ông xuất hiện.
Một nghị sĩ khác đề nghị ông dùng chanh, mật ong, và rượu bourbon vì giọng của ông đã trở nên khàn sau nhiều tuần phát biểu trước Quốc hội, giới khoa học, quan chức y tế, và phóng viên, theo New York Times.
Đại dịch Covid-19 không phải đối thủ đầu tiên của ông. Ông từng dẫn dắt nỗ lực liên bang chống lại nhiều dịch bệnh khác như HIV, SARS, dịch cúm năm 2009, MERS hay Ebola.
 |
| Tiến sĩ Fauci (phải), giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Mỹ. Ảnh: AFP. |
Chuyên gia chống dịch được săn đón
Các mối lo ngại hiện nay bao gồm cả lời đe dọa nhắm vào tiến sĩ Fauci lẫn những người hâm mộ ông quá mức, Washington Post dẫn nguồn một số quan chức Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh và Bộ Tư pháp Mỹ.
Các quan chức không nói rõ chính xác về các đe dọa nhắm vào người từng cố vấn 6 đời tổng thống của cả hai đảng, nhưng chắc chắn việc hiện diện thường xuyên trước ống kính đã khiến các rủi ro tăng lên.
Ông Fauci đã trở thành mục tiêu công kích của những cây viết cánh hữu, vốn có ảnh hưởng lớn tới khối cử tri bảo thủ ở Mỹ là những người ủng hộ tổng thống. Những cây viết này kêu gọi ông Trump nới lỏng các giới hạn để phục hồi kinh tế, dù dịch bệnh vẫn đang hoành hành, và vì vậy họ muốn bôi nhọ ông Fauci.
Washington Post dẫn lời một số quan chức giấu tên cho biết Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ Alex Azar gần đây trở nên lo ngại trước những lời miệt thị ác ý nhắm vào tiến sĩ Fauci. Đồng thời, những người ủng hộ ông thường bước tới xin ông ký vào bóng chày, cũng như thể hiện sự hâm mộ theo các cách khác.
Do vậy, bộ trưởng Azar và các quan chức khác trong chính phủ đã sắp xếp để có nhóm cận vệ riêng cho ông Fauci.
 |
| Ông Fauci phát biểu tại một buổi họp báo tại Vườn Hồng của Nhà Trắng. Ảnh: Reuters. |
“Phóng viên nào gọi điện, ông đều gọi lại”
Tại các cuộc họp báo ở Nhà Trắng về dịch Covid-19, ông Fauci là tiếng nói có trọng lượng nhất về tình hình lây lan của dịch bệnh, cũng như về những hy sinh bắt buộc để kiềm chế dịch.
Từ đầu tháng 3, giữa lúc nhiều nhà khoa học khác của chính quyền tránh báo giới hoặc bị tổng thống yêu cầu không trầm trọng hóa nguy cơ, thì ông Fauci trở thành bách khoa toàn thư về dịch bệnh cho công chúng Mỹ. Phóng viên nào gọi cho ông Fauci, ông đều gọi lại, theo New York Times.
Nhiều lần ông đã đính chính tổng thống, ngay trước các phóng viên. Chẳng hạn khi ông Trump nói vắcxin phòng Covid-19 sẽ có trong vài tháng, ông Fauci sửa lại là sẽ cần ít nhất 12-18 tháng, trong trường hợp khả quan nhất.
Nhiều người đã coi ông như anh hùng. Khi ông vắng mặt trong một buổi họp báo tháng 3, những người ủng hộ, vốn đã quen với cách đánh giá tình hình thẳng thắn của ông, còn lo sợ ông đã bị tổng thống trừng phạt về sự thẳng thắn đó. Nhiều người lên Twitter và hỏi “tiến sĩ Fauci đâu rồi?”, khiến câu hỏi đó trở thành xu hướng trên Twitter.
Một bức ảnh ông đưa tay lên mặt, tỏ ý hoài nghi, đã lan truyền rộng rãi, vì ông đứng ngay sau Tổng thống Trump khi ông Trump đang chỉ trích Bộ Ngoại giao Mỹ là “một bộ thuộc chính quyền ngầm” - lặp lại những lời lên án thiếu căn cứ mà ông Trump thường đưa ra về đối thủ.
 |
| Ông Fauci nổi tiếng là người thân thiện với báo giới. Ảnh: New York Times. |
Ông Fauci cũng xuất hiện trong các video có độ phủ sóng lớn để trao đổi về dịch bệnh, với các nhân vật nổi tiếng từ CEO Facebook Mark Zuckerberg đến danh hài Trevor Noah.
Trả lời phỏng vấn báo giới, ông thường thể hiện sự khéo léo, vừa khen nhẹ ông Trump, vừa bày tỏ những nghi ngờ rõ ràng về các đánh giá thiếu căn cứ của tổng thống. Làm việc với một người sếp như vậy, tiến sĩ Fauci luôn phải cố gắng định hướng các phát ngôn của tổng thống, nhưng không thể “nhảy ra trước mic và ngắt lời ông ấy”, ông Fauci nói với tạp chí Science.
Có lẽ nhờ vậy, nhiều quan chức cao cấp nói với Washington Post rằng Tổng thống Trump tôn trọng ông Fauci và hai người có quan hệ làm việc tốt. Ông Trump nghe lời khuyên của ông Fauci khi gia hạn thời gian giãn cách xã hội thêm 30 ngày.
 |
| Ông Fauci thường phải đính chính những bình luận sai lệch của Tổng thống Trump. Ảnh: Reuters. |
Từng chống nhiều dịch bệnh
Tiến sĩ Fauci tốt nghiệp top đầu trong khóa của ông ở trường y Đại học Cornell, và trở thành giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia từ năm 1984. Từ năm 1983-2002, ông là nhà khoa học được trích dẫn nhiều thứ 13 trong 2,5-3 triệu tác giả toàn thế giới, trên toàn bộ các lĩnh vực có tạp chí khoa học, theo Viện Thông tin Khoa học.
Hạ nghị sĩ Donna Shalala của bang Florida nhận xét các chuyên gia như tiến sĩ Fauci mới là những người nên ra trước công chúng để phát biểu về dịch bệnh, thay vì các chính trị gia.
“Anthony đang giữ vai trò y như ông đã có trong quá khứ - đảm bảo rằng khoa học chính xác và rõ ràng”, bà nói với New York Times. “Trong tình trạng khẩn cấp về y tế, nhà khoa học và bác sĩ là những người đáng tin hơn đối với công chúng Mỹ, thay vì các chính trị gia”.
Ông từng là kiến trúc sư trưởng của kế hoạch chống lại bệnh AIDS trên toàn cầu, do Tổng thống George W. Bush khởi xướng năm 2003.
Ông cũng từng đính chính lời Tổng thống Bush. Khi vi khuẩn bệnh than được gửi tới một thượng nghị sĩ, chính quyền Bush muốn giảm nhẹ vụ việc. Nhưng tiến sĩ Fauci thẳng thắn gọi đó là “khủng bố sinh học”.
“Chất này rất đáng sợ, khiến người nhiễm thông qua hít vào, chưa cần phải chạm... Sự thật là, nó là một chất dùng để khủng bố sinh học rất nguy hiểm”.
Luôn tìm kiếm các mầm bệnh mới, ông đã cảm thấy báo động khi ở Vũ Hán xuất hiện chứng bệnh viêm phổi bí ẩn. “Từ trước khi biết đó là virus corona, tôi đã nói đó nghe giống như kiểu virus corona giống SARS... ngay khi virus được nhận dạng, tôi triệu tập cuộc họp những người cao cấp nhất và nói ‘phải làm vắcxin ngay’”, ông kể lại với New York Times.
Tiến sĩ Fauci là một trong những công chức liên bang được trả lương cao nhất, ở mức 400.000 USD một năm, hơn phó tổng thống Mỹ hay thẩm phán Tòa Tối cao, và quản lý ngân quỹ gần 6 tỷ USD dành cho viện của mình.
 |
| Tiến sĩ Fauci từng cố vấn 6 tổng thống khác nhau. Ảnh: Reuters. |
Nhà khoa học có kỹ năng thương lượng “đặc biệt”
Virus mới làm ông lo ngại. Việc thiếu khả năng xét nghiệm là trở ngại lớn vì giới chức cần phải biết đang có bao nhiêu ca bệnh, ở đâu. Các bộ xét nghiệm do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) đã bị lỗi, và việc thay thế lại mất tới nhiều tuần. Quy định khắt khe của Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) lại không cho các phòng lab độc lập tự phát triển bộ xét nghiệm riêng.
Nhưng ông không hưởng ứng các ý kiến phê phán CDC. “Rất dễ nói khi sự đã rồi”, ông giải thích.
Tương tự, khi hai y tá điều trị bệnh nhân Ebola ở Mỹ bị lây bệnh vào năm 2014, CDC cũng bị chỉ trích nặng nề, nhưng ông cũng không ý kiến.
“Nếu chúng tôi làm sai, ông ấy sẽ nói thật”, tiến sĩ Thomas Frieden, giám đốc CDC thời điểm đó nói với New York Times về ông Fauci. “Nếu chúng tôi bị công kích một cách bất công, ông ấy sẽ bảo vệ - cách hành xử khác biệt ở một môi trường đầy chính trị như Washington. Tôi nghĩ đó là lý do Tony được kính trọng như vậy”.
Ông Frieden nhận xét ông Fauci cũng có những lần cố tỏ ra lạc quan hơn để xin được tiền của Quốc hội cho các dự án vắcxin. “Đó là chiêu phải làm để xin được tiền từ Điện Capitol, và vai trò của nhà nghiên cứu là phải luôn lạc quan về thuốc chữa sắp làm xong... Ông ấy rất hiệu quả trong việc xin cấp ngân quỹ”.
Những năm đầu của dịch AIDS, chính phủ Mỹ bị biểu tình thường xuyên, bị lên án là thiếu hành động, thiếu ngân sách cho nghiên cứu điều trị. Khi có đám đông biểu tình bên ngoài văn phòng năm 1988, đòi dùng thuốc chữa AIDS thử nghiệm, tiến sĩ Fauci gây ngạc nhiên khi mời người biểu tình vào nói chuyện, cuối cùng tìm được phương án để họ tiếp cận được thuốc mà không gây tổn hại tới cuộc thử nghiệm - phương pháp mà sau này được áp dụng vào các thuốc khác.
“Có nhiều nhà khoa học đẳng cấp thế giới, nhưng Tony có những kỹ năng đặc biệt”, nghị sĩ Shalala nói với New York Times. “Khả năng giao tiếp, sự liêm chính và hiểu chuyện chính trị - nhưng cũng biết lúc nào cần đứng ngoài chính trị để bảo vệ giới khoa học”.
Ông Fauci nói tuổi tác đưa ông vào dạng có nguy cơ cao từ virus corona. Nhưng điều đó không làm ông chần chừ, ông vẫn ngủ chỉ 5 giờ mỗi đêm, làm việc suốt thời gian thức và đi lại thường xuyên giữa văn phòng, Nhà Trắng và Điện Capitol trụ sở Quốc hội. Hầu như ngày nào ông cũng chạy 5 km.c
“Tôi không lo về mình”, ông nói. “Tôi lo về công việc mà mình phải làm”.
