Thông điệp không được thế giới mong muốn của ông Biden

Khi Tổng thống Joe Biden bước vào hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên Hợp Quốc vào hôm 11/11, ông có thể khá tự hào về việc đưa Mỹ trở lại cuộc chiến toàn cầu để giữ cho nhiệt độ hành tinh không ở mức nguy hiểm, đồng thời thúc đẩy chuyển dịch việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Thế nhưng, theo New York Times, thực tế sẽ rất khác. Thay vì được ca ngợi là vị tổng thống đã thông qua luật khí hậu mang tính bước ngoặt, ông Biden tham gia một cuộc họp mà tại đó, các quốc gia đang phát triển đã dành cả tuần để chỉ trích Mỹ cùng những nước có nền công nghiệp phát triển khác vì gây ra biến đổi khí hậu, và kêu gọi bồi thường.

Một số nhà lãnh đạo châu Âu đã bắt đầu hồi đáp đề nghị bằng các cam kết về tiền, buộc Mỹ có thể phải làm điều tương tự.

Tổng thống Emmanuel Macron nói rằng châu Âu đã và đang giúp đỡ các nước nghèo hơn, nhưng các quốc gia phương Tây khác cũng cần phải làm nhiều hơn nữa.

“Người châu Âu đang trả tiền”, ông nói. "Chúng tôi là những người duy nhất trả tiền".

“Phải gây áp lực lên các quốc gia giàu có ngoài châu Âu, nói với họ rằng: ‘Bạn phải trả phần của mình một cách công bằng'’’, ông Macron nhấn mạnh.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Ảnh: Reuters.

Chưa đủ

Tuy nhiên, ông Biden có nguy cơ khó đạt ý nguyện. Ngay cả khi đảng Dân chủ chiếm đa số tại Điện Capitol, ông Biden đã không thực hiện được lời hứa trước đó của Mỹ là đóng góp vào quỹ để giúp đỡ các quốc gia nghèo đang phải vật lộn với lũ lụt, hỏa hoạn, hạn hán và nắng nóng. Đó là những "làn sóng" mà họ không chuẩn bị kỹ lưỡng và không đóng vai trò lớn trong việc gây ra chúng.

Năm 2021, ông Biden cam kết chi 11,4 tỷ USD mỗi năm cho đến năm 2024 với vấn đề này. Nhưng sau đó, ông chỉ bảo đảm được một tỷ USD từ Quốc hội do đảng Dân chủ kiểm soát.

Rachel Kyte, hiệu trưởng Trường Ngoại giao Fletcher thuộc Đại học Tufts, nhận định: “Trong khi nhiều quốc gia đánh giá cao nỗ lực của ông Biden, một số cho rằng nó không đủ”.

“Tôi nghe các nhà lãnh đạo châu Phi nói rằng: 'Chúng tôi luôn hiểu Quốc hội Mỹ rất khó khăn. Nhưng người dân Mỹ không hiểu chuyện gì đang xảy ra với hành tinh này hay sao?'”, bà nói.

Ông Biden là nhà lãnh đạo duy nhất của một quốc gia gây ô nhiễm lớn tham dự cuộc đàm phán về khí hậu ở Ai Cập. Lãnh đạo các nước khác như Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi không xuất hiện.

Vào ngày 7/11, Tổng thư ký Antonio Guterres cảnh báo “thế giới đang trên đường đến 'địa ngục khí hậu'”, trong Hội nghị COP27 ở Ai Cập, theo Reuters.

“Phát thải khí nhà kính vẫn tiếp tục gia tăng. Nhiệt độ toàn cầu đang tăng lên. Hành tinh của chúng ta đang tiến gần đến điểm mà sự hỗn loạn về khí hậu không thể đảo ngược”, ông Guterres nói. “Chúng ta đang đi trên con đường cao tốc hướng đến địa ngục khí hậu, với bàn chân đặt trên chân ga”.

Tổng thống Biden phát biểu tại Nhà Trắng hôm 9/11. Ảnh: New York Times.

Bồi thường biến đối khí hậu

Trong nhiều thập kỷ, các quốc gia giàu có, gây ô nhiễm đã bỏ qua lời kêu gọi bù đắp cho những thiệt hại này. Về mặt pháp lý và thực tế, rất khó để xác định “tổn thất và thiệt hại”, những gì có thể phải trả hay ai sẽ trả bao nhiêu.

Nhưng những vết nứt trong “thế trận phòng ngự” đó đang bắt đầu lộ ra. Tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu năm ngoái, Scotland, nước chủ nhà, đã trở thành nước đầu tiên cam kết chi tiền cho quỹ tổn thất và thiệt hại mới.

Tuần này, bà Ursula von der Leyen, chủ tịch Ủy ban châu Âu, cũng bày tỏ sự tán thành với các cam kết bằng tiền mặt của Ireland, Đan Mạch và Bỉ sau đó.

Hôm 9/11, ông Giải Chấn Hoa, đặc phái viên về khí hậu của Trung Quốc cũng ủng hộ ý tưởng về quỹ tổn thất và thiệt hại nhưng thận trọng khi nói về đóng góp của Trung Quốc.

Nhưng tại Mỹ, ý tưởng trả tiền bồi thường khí hậu cho các quốc gia xa xôi sẽ là “một thảm họa chính trị trong nước”, Paul Bledsoe, cố vấn khí hậu dưới thời cựu Tổng thống Bill Clinton, nói.

Ông cho rằng nó sẽ "làm tê liệt" cơ hội tái đắc cử năm 2024 của ông Biden.

“Về mặt văn hóa, nước Mỹ không có khả năng thực sự muốn đền bù nhiều”, theo ông Bledsoe. “Có rất ít hoặc không có khả năng họ muốn xem xét nghiêm túc về tác động khí hậu đối với các quốc gia nước ngoài".

Hơn một nửa số cử tri ghi danh tin rằng Mỹ có ít nhất một phần trách nhiệm trong việc tăng cường đóng góp cho các quốc gia đang phát triển, để giúp họ chống lại biến đổi khí hậu, theo một cuộc khảo sát của Morning Consult/Politico được công bố trong tuần này.

Nhưng có một sự chia rẽ đảng phái rõ ràng trong vấn đề này. Số người ủng hộ đảng Dân chủ dường như có xu hướng nói rằng Mỹ cần phải đóng góp nhiều hơn nữa cao gấp đôi so với đảng Cộng hòa.

Các nhà hoạt động phản đối tại Trung tâm Hội nghị Quốc tế Sharm El-Sheikh, trong hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP27, ở Sharm el-Sheikh, Ai Cập, vào ngày 11/11. Ảnh: Reuters.

Bị dồn ép từ mọi phía, ông Biden và các cố vấn của ông đã phải cẩn trọng khi nhắc đến vấn đề xoay quanh tiền bạc.

Thay vào đó, các quan chức Nhà Trắng đang cố gắng tập trung lại sự chú ý vào thành tích của ông Biden, bao gồm Đạo luật Giảm lạm phát, cung cấp khoản đầu tư kỷ lục 370 tỷ USD vào năng lượng sạch như gió và mặt trời, bên cạnh cam kết cắt giảm đáng kể lượng khí nhà kính do Mỹ tạo ra.

Tuần này, một nhóm cố vấn cấp cao của Nhà Trắng đã đến thị trấn nghỉ dưỡng ở Biển Đỏ - nơi các cuộc đàm phán về khí hậu được tổ chức - để khẳng định rằng luật pháp và kế hoạch cắt giảm khí thải của Mỹ không thể bị đảo ngược.

Đó là một sự đảm bảo mà nhiều nhà ngoại giao nước ngoài đã tìm kiếm, vì Mỹ đã hai lần rút khỏi các cam kết về khí hậu toàn cầu kể từ những năm 1990.

“Không có bất cứ sự thụt lùi nào”, Ali Zaidi, cố vấn khí hậu quốc gia của Nhà Trắng, cho biết. "Chúng tôi có thể gặp phải những thất bại, nhưng chúng tôi đang đi trước và thực hiện cam kết của mình".

Nhưng Andres Mogro, nhà đàm phán về khí hậu của một khối các quốc gia bao gồm Ấn Độ, Trung Quốc, Pakistan, Bangladesh và Zimbabwe, cho biết luật khí hậu mới và những gì Mỹ hứa hẹn “không liên quan" đến các quốc gia đang phát triển. Bởi thứ họ cần là tiền để phục hồi sau các thảm họa khí hậu trong quá khứ, chuẩn bị cho các thảm họa trong tương lai và chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch.

Mới đây, Tổng giám đốc Cơ quan phát triển của Liên Hợp Quốc Achim Steiner đã cảnh báo hơn 50 quốc gia đang phát triển nghèo nhất có nguy cơ vỡ nợ và phá sản, trừ khi các nước giàu cung cấp hỗ trợ khẩn cấp, Guardian đưa tin. Tình trạng này có thể sẽ tạo ra nhiều vấn đề cản trở việc giải quyết khủng hoảng khí hậu.

“Thành thật mà nói, chúng tôi không mong đợi bất cứ điều gì từ Tổng thống Biden”, Richard Sherman, nhà đàm phán chính của một khối quốc gia châu Phi cho biết.

Ông cho hay cách các nước đang phát triển nhìn nhận về Nhà Trắng là: “Họ có xu hướng hứa rất nhiều, cam kết rất nhiều nhưng thực hiện lại rất ít”.

Theo một báo cáo gần đây, vào năm 2020, Mỹ chỉ đóng góp 5% so với những gì đáng lẽ họ phải đóng góp.

Nigel Topping, quan chức cấp cao về khí hậu của Liên Hợp Quốc, lưu ý rằng các quốc gia đều đã đưa ra cam kết mà họ cần tuân thủ, bất kể chu kỳ bầu cử.

“Phàn nàn rằng nền chính trị của bạn đang khó khăn là sự xúc phạm đối với mọi quốc gia khác. Về chính trị thì ai cũng khó khăn”, ông nói.