Vào khoảng đầu những năm 1970, tác giả đình đám Nora Ephron đã thành công kí kết thoả thuận xuất bản tập tiểu luận nổi tiếng Crazy Salad: Some Things About Women ngay tại bàn ăn.
Nhưng sau khi thời kỳ hoàng kim của ngành xuất bản thế giới trôi qua, doanh thu từ thị trường đại chúng sụt giảm và loạt biến động của 5 nhà xuất bản lớn, bao gồm Penguin Random House, Hachette, HarperCollins, Macmillan, Simon & Schuster, đã báo hiệu nhiều sự chuyển mình lớn.
Vào tháng 2, nhiều nhân viên của HarperCollins đã trở lại làm việc sau cuộc đình công kéo dài 3 tháng nhằm tăng lương cho những người có thu nhập thấp nhất. Vào tháng 7, tại Penguin Random House có nhiều biến động nhân sự cấp cao. Thêm vào đó, sự phát triển mạnh của AI, các mạng xã hội và chủ nghĩa bảo thủ chính trị là nhiều biến số khác có thể ảnh hưởng đến ngành xuất bản.
Bối cảnh này cũng đã dẫn tới nhiều cải cách về tiền lương và sự đa dạng về giới trong nguồn nhân lực xuất bản. Theo một báo cáo năm 2020 về sự đa dạng tại nơi làm việc trong ngành xuất bản, 75% số người được hỏi nói rằng nơi làm việc của họ đã trở nên công bằng hơn, bao gồm việc tăng lương cho đội ngũ nhân lực cấp thấp nhất.
Hòa cùng làn sóng này, đang có một thế hệ phụ nữ mới mang đến nhiều điều mới mẻ cho ngành xuất bản thế giới như Fanta Diallo, người đại diện tại nhà xuất bản W.W. Norton, Sophia Kaufman, trợ lý biên tập tại Harper Perennial kiêm quản lý công đoàn HarperCollins hay Deborah Ghim, biên tập viên tại Astra House, nhà xuất bản trẻ sẵn sàng chấp nhận rủi ro với những đầu sách mới.
Fanta Diallo, người đại diện tại W.W. Norton
 |
| Fanta Diallo mang đến góc nhìn mới của người da màu trong phòng biên tập. Ảnh: shondaland. |
Tốt nghiệp vào năm 2020 với tấm bằng tiếp thị, Diallo đã tìm thấy niềm vui với công việc biên tập. Diallo thường là người da màu duy nhất tham gia các cuộc họp. Thời điểm đó, tất cả đều diễn ra trên Zoom vì ngay giữa đại dịch Covid-19.
Diallo nói: “Tôi cảm thấy rất xa cách với ngành xuất bản, dù tôi rất thích công việc này”. Nhưng sau khi đọc được cuốn Rest Is Resistance của Tricia Hersey, Diallo đã tìm được cách sống đam mê, tích cực hơn và lan tỏa điều đó đến với đồng nghiệp trong nhà xuất bản.
Dan Gerstle, biên tập viên cao cấp của Liveright, một chi nhánh của Norton, gọi Diallo là một trong những người làm việc chăm chỉ nhất mà ông từng gặp. Ông Dan bày tỏ: “Nếu tôi không hiểu rõ hơn, tôi sẽ nghĩ cô ấy có kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực xuất bản khoảng 15 năm rồi”.
Khác với các nhà xuất bản lớn, tại Norton, nhân viên đều có thể sở hữu cổ phần. Và điều này khiến mọi người quan tâm nhiều hơn đến công ty và sự thành công của các cuốn sách. Là một người đại diện, Diallo cũng thường xuyên có nhiều sáng kiến, như “Loạt sách hay dành cho các cô gái da màu”. Theo đó, Norton sẽ xuất bản các tác phẩm hư cấu đầu tay của phụ nữ da màu - nhóm tác giả từng là thiểu số trong ngành xuất bản.
Một phân tích của The New York Times cho thấy trong số 7.000 đầu sách nằm trong danh sách bán chạy nhất của họ kể từ năm 1950 mà họ có thể xác định chủng tộc của tác giả, 95% được viết bởi người da trắng.
Trước đây, các tác giả da màu cần có người đại diện da trắng hay có quen biết với ai đó da trắng trong ngành xuất bản để đưa tác phẩm của họ ra thị trường. Nhưng Diallo đang góp phần thay đổi điều này. Diallo đang lập kế hoạch quảng cáo chi tiết cho những đầu sách cô từng mong muốn được khi còn là một thiếu nữ trẻ. Dialli nói: “Công việc của người đại diện là giúp cho các tác phẩm da màu trở nên dễ tiếp cận nhất có thể".
Sophia Kaufman, trợ lý biên tập tại Harper Perennial và Harper Paperbacks
 |
| Ngoài công việc chuyên môn, Sophia Kaufman đang hỗ trợ đồng nghiệp có chế độ làm việc tốt hơn. Ảnh: shondaland. |
Trước khi có bàn làm việc riêng tại một công ty xuất bản 200 năm tuổi, Sophia Kaufman đã phải vật lộn với nhiều công việc ngắn hạn khắp Manhattan, như quản lý hiệu sách Book Culture hay đọc các bài viết gửi đến tờ The Paris Review. Và khi đến HarperCollins, Kaufman cũng chưa có được công việc như mơ.
Vào tháng 11 năm 2022, Kaufman và 250 nhân viên HarperCollins khác đã đình công đòi tăng lương và các chính sách phúc lợi tốt hơn. Ba tháng sau, công đoàn đạt được thỏa thuận mới, giúp tăng mức lương khởi điểm ngay lập tức từ 45.000 USD lên 47.500 USD và lên 50.000 USD vào năm 2025.
Thành phố New York hiện chiếm 75% nguồn nhân lực xuất bản của nước Mỹ. Một báo cáo về chi phí sinh hoạt của nơi đây hồi đầu năm nay cho thấy mức lương tối thiểu 100.000 USD mới đủ để dành tiền mua nhà, thực phẩm, phương tiện đi lại và một số khoản tiết kiệm cho tương lai. Vậy những người làm trong ngành xuất bản xoay xở ra sau khi thu nhập còn chưa bằng một nửa con số này.
Kaufman nói: “Mọi người không vào ngành với mong muốn giàu có. Nhiều người làm về sách đơn giản vì thích đọc, viết và cảm nhận các câu chuyện”. Và để có thể thực hiện được đam mê của mình, Kaufman vẫn làm thêm tại Book Culture vào cuối tuần và kiêm nhiệm việc quản lý công đoàn tại Harper để giúp đồng nghiệp của mình được đối xử công bằng hơn.
Và trên cương vị trợ lý biên tập, ngoài các nhiệm vụ hàng ngày là biên tập, hỗ trợ nhân viên cấp cao, đọc bài viết mới trên các tạp chí như The Drift, Kaufman còn phân tích danh sách phát hành cũ và lập chiến lược tái xuất bản với phần giới thiệu mới hoặc bìa mới.
Kaufman cũng có nhiều thỏa thuận xuất bản sách mang lại luồng gió mới như cuốn tiểu thuyết đầu tay sắp ra mắt của Jeremy Gordon về một biên tập viên phát hiện nhiều điều bí ẩn khi một người bạn trung học của mình qua đời. Kaufman chia sẻ: “Nếu bạn có thể tìm thấy điều gì đó trong cuộc sống của chính mình để biến thành nội dung văn học thì tại sao lại không giúp chúng ra mắt?”.
Deborah Ghim, biên tập viên tại Astra House
 |
| Nữ biên tập viên trẻ mang đến nhiều góc nhìn khi lựa chọn các tác phẩm mới mẻ. Ảnh: shondaland. |
Ở một cương vị khác, Deborah Ghim đã tìm thấy tình yêu của mình với sách sau khi trải qua nhiều vị trí trong ngành.
Đối với Ghim, việc tìm ra những bản thảo hay giống như “phải lòng” ai đó. Ghim chia sẻ rằng cô “sẽ xuất bản sách của mọi người tại Astra House và cống hiến cho tác phẩm của mọi người” và “điều thú vị và trách nhiệm của một biên tập viên là tìm kiếm bản thảo và tìm ra cách để cho cuốn sách ra mắt thành công”.
Ghim từng đối mặt với thử thách khi ra mắt Dogs of Summer, một cuốn tiểu thuyết ngắn đầu tay của Andrea Abreu được dịch từ tiếng Tây Ban Nha sang tiếng Anh. Ghim nghĩ sẽ có cơ hội nếu gây ấn tượng với độc giả từ một góc độ ít ngờ tới hơn: thêm các sản phẩm phụ giàu giá trị thẩm mĩ khi mua sách. Nhận thấy công chúng đang quay lại vẻ đẹp của thời kỳ 2000 với màu sắc rực rỡ và một chút phong cảnh nổi loạn, Ghim đã nhờ một nghệ sĩ trang sức ở Brooklyn làm một loạt vòng tay tình bạn có số lượng hạn chế. Và sáng kiến này đã giúp cuốn sách có thêm sức hút.
Astra House là một công ty mới trên thị trường, ra mắt vào năm 2020 với vị thế là công ty con tại Mỹ của Thoughtdom Media Group, một gã khổng lồ xuất bản của Trung Quốc. Ghim được tuyển dụng sau bốn năm làm việc tại Farrar, Straus và Giroux, nơi cô làm việc với nhiều tác giả có tiếng như Christina Sharpe và Virginie Despentes.
Đội ngũ tại Astra có quyền tự do biên tập, quy chế làm việc rõ ràng và chi trả hợp lý. Với đội ngũ làm việc tập trung như vậy, Astra xuất bản khoảng 20 đến 30 đầu sách in hàng năm, con số tương đối nhỏ so với 15.000 đầu sách của Penguin Random House. Tuy nhiên, Ghim xác định đặc điểm riêng của từng bản thảo cô có được. Ghim nói: “Có ý kiến cho rằng sách dịch không bán được. Có lẽ điều đó đúng. Nhưng chúng ta sẽ không thực sự biết được điều gì cho đến khi chúng ta bỏ ra một lượng lớn ngân sách hoặc nhiều niềm tin cho một tác phẩm dịch đó”.
Một năm sau khi phát hành tại Mỹ, bìa màu hồng và tím của Dogs of Summer đã xuất hiện trên tại một câu lạc bộ sách dành cho người độc thân ở Manhattan. Một tác phẩm khác được Ghim ra mắt, Y/N của Esther Yi, đã lọt vào danh sách rút gọn cho Giải thưởng Tiểu thuyết đầu tiên năm 2023.
Hiện Ghim đang thử sức với tác phẩm mới nhất của mình, cuốn Happy của Celina Baljeet Basra. Đây là tác phẩm viết bằng tiếng Anh của một tác giả Ấn Độ sống ở Đức. Bản thân tác giả không hề lo lắng vì cô biết người biên tập của mình là “một người có đầu óc thông minh và tinh tế”. “Cô ấy sắc sảo, suy nghĩ nhanh, tỉ mỉ, có con mắt tuyệt vời về những điều nhỏ nhặt và cả tổng thể. Cô ấy cũng có niềm đam mê không mệt mỏi với sách”, nhà văn Celina chia sẻ.
Đọc được sách hay, hãy gửi review cho ZNews
Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. ZNews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: books@zingnews.vn. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.
Trân trọng.
