AI tiến vào ngành xuất bản, buộc thế giới sáng tạo phải sáng tạo hơn

AI đã được sử dụng trong một số lĩnh vực của ngành xuất bản. Hiện tại, công nghệ này gần như chạm đến toàn bộ quá trình sáng tạo sách. Ảnh: One Read.

Trong quá trình phát triển của ngành xuất bản toàn cầu, sự xuất hiện của nền tảng thương mại điện tử Amazon đã định hình lại hoạt động bán lẻ và phân phối sách. Tiếp sau đó, sự xuất hiện của sách điện tử đã đe dọa đến sự phát triển, thậm chí là tồn tại, của sách in.

Và sự bùng nổ của việc tự xuất bản cũng mang lại cho các nhà văn thêm một con đường tiếp cận độc giả, không còn lệ thuộc hoàn toàn vào các nhà xuất bản truyền thống. Ở mỗi nấc thang phát triển như vậy, ngành xuất bản thế giới đều thích ứng được và tìm ra con đường phát triển tiếp theo.

Còn giờ đây, ngành công nghiệp này đang đối mặt với một sự thay đổi lớn với phạm vi tác động rộng và mạnh mẽ hơn nhiều: Sự nổi lên của AI.

Coi AI là mối đe dọa

Trong thời gian qua, công nghệ này đã xâm nhập nhanh chóng tới mọi lĩnh vực, trong lớp học, bệnh viện, phòng xử án và thậm chí cả ở Hollywood - khi nhiều nhà biên kịch đình công đòi trả lương cao hơn và yêu cầu tác phẩm của họ được bảo vệ trước làn sóng AI.

Giám đốc điều hành của nhà xuất bản Bloomsbury Nigel Newton gần đây cũng chia sẻ với tờ Financial Times rằng các tập đoàn công nghệ đang sử dụng tác phẩm văn học để phát triển công nghệ AI và không hề xin phép tác giả hoặc nhà xuất bản.

Ông Nigel cho rằng bản quyền tác phẩm chưa được bảo vệ đầy đủ. “Vấn đề quan trọng nhất hiện nay trong ngành xuất bản là ngăn chặn các công cụ AI tổng hợp sử dụng nguồn từ sách của chúng tôi. Trên thực tế, chúng đã vi phạm bản quyền tác phẩm của tác giả. Các nhà xuất bản và tác giả phải bảo vệ tác phẩm của họ khỏi việc sử dụng trái phép này”.

Đối với nhiều người trong ngành xuất bản, AI thực sự là một mối đe dọa. Các nhà văn đã phối hợp cùng nhiều nghệ thuật gia, lập trình viên và các nhà sáng tạo nội dung khác kiện hàng loạt công ty AI vì đã đưa tác phẩm của họ vào kho dữ liệu nguồn của AI. Các nhà văn không muốn tác phẩm của họ được sử dụng khi không có sự cho phép, đặc biệt là khi công nghệ mới nổi này có thể hỗ trợ nhiều chatbot như ChatGPT bắt chước giọng văn của các tác giả nổi tiếng hoặc thậm chí viết ra toàn bộ tiểu thuyết theo yêu cầu của một người dùng có chuyên môn.

Tiểu thuyết gia Hari Kunzru, người gần đây ký hợp đồng với Knopf để xuất bản hai cuốn sách mới, đã nêu rõ trong thỏa thuận rằng các tác phẩm của ông không được đưa vào kho dữ liệu của AI. “Các nhà văn cần nhanh chóng lên tiếng về vấn đề AI”, ông Hari cho hay.

Hiệp hội Tác giả Mỹ gần đây đưa ra một bản kiến nghị tập hợp chữ ký của hàng nghìn nhà văn yêu cầu các công ty phải xin phép trước khi sử dụng tác phẩm của họ để làm dữ liệu nguồn cho AI.

Đại diện của các họa sĩ minh họa cũng đã điều chỉnh điều khoản trong hợp đồng với đối tác nhằm ngăn chặn sự tiếp cận của AI.

Penguin Random House, nhà xuất bản sách lớn nhất nước Mỹ, cũng đang xem xét việc "sử dụng trái phép" nội dung của họ trong các kho dữ liệu của AI là một hình thức vi phạm bản quyền.

Nhanh chóng khai thác AI trong ngành xuất bản

Trong khi nhiều người lo sợ AI có thể “cướp” đi công việc của con người, thì đang có một làn sóng nhanh chóng triển khai các chương trình thử nghiệm AI trong nhiều lĩnh vực như tiếp thị, quảng cáo, sản xuất sách nói và thậm chí cả viết lách.

Theo Thad McIlroy, một nhà phân tích về tác động của AI trong ngành xuất bản, đã có sự bùng nổ về số lượng công ty khởi nghiệp khai thác AI để sáng tạo, chỉnh sửa, hoàn thiện và tiếp thị sách.

Trong số các công ty khởi nghiệp này có Stockimg, chuyên về sản xuất bìa sách; Storywizard, chương trình viết truyện dành cho trẻ em; Subtxt, một "huấn luyện viên" giúp các tác giả phát triển trí tưởng tượng hoặc phát triển các nhân vật hay Laika - một chương trình AI bắt chước văn xuôi của các nhà văn như Jane Austen và Edgar Allan Poe.

Ông McIlroy cho biết nhiều công ty xuất bản lớn cũng đang thử nghiệm công nghệ này, mặc dù ít công khai hơn. Ông McIlroy chia sẻ: “Mọi người đang khá bí mật về điều đó. Các nhà xuất bản lớn lo lắng từ góc độ pháp lý và quan hệ với tác giả nếu họ thừa nhận đang sử dụng những công cụ này”.

Tác giả kiêm nhà báo Stephen Marche đã sử dụng ba chương trình AI để tạo nên cuốn sách Death of an Author được xuất bản trong năm nay. “Đối với tôi, AI là công cụ sáng tạo và hấp dẫn nhất hiện nay”, ông Marche nói.

Stephen Marche đã sử dụng 3 chương trình AI để sáng tạo tác phẩm này. Ảnh: New York Times.

Một số tác giả cũng đang sử dụng AI để hỗ trợ quá trình viết và chỉnh sửa lời văn. AI hiện có thể giúp họ xây dựng cấu tứ, sắp xếp tài liệu, phát triển nhân vật hoặc tạo dàn ý.

“Mọi nhà văn tôi biết đều đang tìm cách sử dụng AI”, Josh Bernoff, một nhà văn đang sử dụng ChatGPT để tóm tắt thông tin và đề xuất cách diễn đạt lại các đoạn văn, cho biết. Tuy nhiên, ông không bao giờ dùng ChatGPT để sáng tạo lời văn vì một lý do đơn giản: “Lời văn ChatGPT viết ra rất nhàm chán”.

Sudowrite cũng là một chương trình AI viết văn theo yêu cầu của người dùng. Amit Gupta, nhà sáng lập chương trình này, chia sẻ, họ đang có tới 10.000 người dùng trả phí nhằm giúp việc sáng tạo tác phẩm tốt hơn.

Ông nói: “Các nghệ sĩ khác, như nhiếp ảnh gia, quay phim hay nhạc sĩ, lâu nay đều đã có những công cụ thực sự mạnh mẽ trên máy tính để giúp tạo ra các tác phẩm nghệ thuật tốt hơn”.

Người đứng đầu Hiệp hội Tác giả Mỹ Mary Rasenberger còn nhận xét rằng: “Toàn bộ thị trường xuất bản sẽ bị ảnh hưởng. Tôi không ngạc nhiên nếu AI đảm nhiệm khá tốt việc sáng tác một số thể loại tiểu thuyết trong tương lai không xa”.

Trong lĩnh vực tiếp thị sách, các công cụ AI cũng đang được sử dụng để cá nhân hoá tác phẩm khi tiếp cận với công chúng. Công ty Open Road Integrated Media, chuyên về tiếp thị cho các nhà xuất bản, gần đây cho biết họ sẽ sử dụng AI để tối ưu hóa dữ liệu của từng đầu sách một, từ đó giúp chúng xuất hiện nổi bật hơn trong các công cụ tìm kiếm và trên các trang web bán lẻ.

Thêm vào đó, AI, cũng đang giúp phát triển sách nói - định dạng hiện tăng trưởng mạnh mẽ và sinh lợi cho các nhà xuất bản.

Apple và Google đều đang có công cụ chuyển đổi miễn phí sách điện tử thành sách nói. Các công ty nhỏ hơn, như DeepZen và Speechki, cũng đều đang tạo ra hàng nghìn cuốn sách nói bằng giọng đọc của AI.

Judy Chang, Giám đốc sản phẩm của Google Play Books, cho biết họ đang nhắm mục tiêu đến những đầu sách vốn không hướng đến việc chuyển thể thành sách nói, như các tác phẩm tự xuất bản hoặc bài luận, bài viết học thuật.

Bà Judy chia sẻ: “Chúng tôi đang xây dựng danh mục chưa được chuyển thể thành sách nói”, bao gồm nhiều ngôn ngữ ít phổ biến hơn. Google hiện có thể chuyển thể bằng giọng AI tiếng Tây Ban Nha, tiếng Pháp, tiếng Đức và tiếng Bồ Đào Nha.

Dù nhiều công ty xuất bản lớn của thế giới vẫn sử dụng giọng đọc của con người thì nền tảng sách nói lớn Audible cũng đang làm việc với hơn 600.000 tác giả và người đọc thoại để hướng đến kết hợp nội dung do con người và AI chuyển thể.

Michele Cobb, người đứng đầu Hiệp hội các nhà xuất bản sách nói (APA) cho biết: “Công nghệ sẽ không dừng lại”.