|
|
Tsar Bomba - vũ khí hạt nhân mạnh nhất lịch sử được chế tạo tại thành phố bí mật Arzamas-16. Ảnh: Wikipedia |
Theo Military Today, Arzamas-16 được thành lập vào năm 1946, đây là nơi đầu tiên nghiên cứu, thiết kế và sản xuất vũ khí hạt nhân của Liên Xô. Ban đầu, Phòng thiết kế KB-11 đặt trụ sở tại đây để tiến hành các hoạt động phát triển vũ khí hạt nhân. Quá trình nghiên cứu và thiết kế bắt đầu từ năm 1947.
Để đảm bảo an ninh và bí mật, quân đội Liên Xô đã xây dựng một vành đai bao quanh khu vực có diện tích 232 km2. Trong năm 1947, khu vực này bị xóa khỏi tất cả các bản đồ chính thức và tài liệu thống kê của Liên Xô. Quá trình cô lập khu vực hoàn tất vào năm 1948.
Los Alamos của Liên Xô
KB-11 hoàn thành việc phát triển và thử nghiệm thành công quả bom hạt nhân đầu tiên của Liên Xô vào năm 1949. Phát triển và thử nghiệm thành công bom nhiệt hạch (bom hydro) vào năm 1953. Arzamas-16 là trung tâm nghiên cứu, phát triển vũ khí hạt nhân lớn nhất của Liên Xô. Toàn bộ vũ khí hạt nhân của Moscow đều được sản xuất tại đây.
Arzamas-16 có thể so sánh với Phòng thí nghiệm quốc gia Los Alamos của Mỹ. Đây là hai trung tâm phát triển vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới.
 |
| Những vũ khí hạt nhân tiêu biểu được chế tạo tại Arzamas-16. Ảnh: Military Today |
Arzamas-16 nằm cách Arzamas, thành phố lớn nhất trong khu vực, khoảng 75 km. Liên Xô có xu hướng đặt tên các khu vực bí mật giống với tên thành phố lân cận để đánh lạc hướng. Trong hệ thống mã bưu chính Liên Xô, số 16 được hiểu là khu vực này nằm cách 16 km từ thành phố chính Arzamas.
Trong năm 1960, nó được đổi tên thành Arzamas-75, tuy nhiên, cách đặt tên này nhanh chóng bị chỉ trích vì con số 75 mô tả chính xác khoảng cách đường bộ từ Arzamas đến thành phố bí mật. Tên gọi sau đó được đổi thành Arzamas-60, nhưng vẫn bị cho là quá nhạy cảm. Vài năm sau đó được đổi lại thành Arzamas-16.
Ngoài ra, số nhà ở thành phố bí mật được đặt một cách rất khác thường và tiếp nối theo việc đánh số nhà của thành phố lân cận. Thành phố khép kín có 2 cơ sở hạt nhân, một viện thiết kế lắp ráp và tháo gỡ đầu đạn hạt nhân.
Những năm 1990, Arzamas-16 có dân số khoảng 83.000 người, trong đó khoảng 20.000 người làm việc tại các cơ sở nghiên cứu và phát triển vũ khí hạt nhân. Khoảng 10.000 người làm việc tại các nhà máy sản xuất linh kiện, lắp ráp đầu đạn hạt nhân.
Nội bất xuất - ngoại bất nhập
Quy mô thành phố bí mật được giới hạn trong khu vực hình lục giác có diện tích khoảng 232 km2. Toàn bộ khu vực được bao bọc bởi hàng rào thép gai 2 lớp, lực lượng an ninh tuần tra liên tục để đảm bảo “nội bất xuất – ngoại bất nhập”.
Quân đội hình thành một vòng cung bảo vệ với chu vi 40 km từ bên ngoài thành phố và được giám sát rất chặt chẽ. Những năm Chiến tranh Lạnh, vòng ngoài được bảo vệ bởi một trung đoàn tên lửa phòng không và các đơn vị khác.
 |
| Bên trong một nhà máy lắp ráp đầu đạn hạt nhân ở Arzamas-16. Ảnh: Military Today |
Quân đội và lực lượng an ninh của Bộ Nội vụ liên tục tuần tra thành phố. Có một số khu vực bên trong bị hạn chế ra vào, đặc biệt là khu vực chứa vật liệu hạt nhân. Khu vực này được bao bọc bởi nhiều bức tường và hàng rào. Hệ thống cảm biến được lắp dày đặc để phát hiện mọi đối tượng tình nghi.
Thành phố có một sân bay nhỏ với đường băng rộng bất thường. Cư dân sống trong thành phố phải tuân thủ những nội quy rất nghiêm ngặt. Những năm 1950, các kỹ sư, nhà khoa học hay những người khác tham gia vào quá trình phát triển vũ khí hạt nhân, bao gồm cả thành viên trong gia đình không được phép rời khỏi thành phố, ngay cả trong kỳ nghỉ.
 |
| Vị trí của Arzamas-16 trên bản đồ: Đồ họa: Military Today |
Hạn chế này sau đó đã được bỏ. Họ có thể đến thành phố chính Arzamas hay các thành phố lớn khác, nhưng phải đi trên một chiếc xe buýt đặc biệt. Công dân Liên Xô ở các khu vực khác không được phép đến thành phố bí mật. Arzamas-16 là “khu vực cấm” đối với người nước ngoài.
Những người sống bên ngoài thành phố muốn vào thăm thân nhân bên trong phải trải qua quy trình thẩm định và cấp phép đặc biệt. Những người mới đến luôn phải chấp hành các quy định nghiêm ngặt. Họ phải ký một bản thỏa thuận không được tiết lộ về địa điểm, trang thiết bị nghiên cứu, sản xuất trong thành phố.
Các cư dân thành phố phải tuân thủ những quy tắc an ninh nghiêm ngặt, nhưng bù lại họ được hưởng rất nhiều ưu đãi mà các khu vực khác không có. Tiền lương, phúc lợi xã hội ở thành phố cao hơn nhiều so với mặt bằng chung của cả nước.
Trong những năm Chiến tranh Lạnh, thành phố luôn được cung cấp đầy đủ mọi thứ, cho dù ở những khu vực khác có thể thiếu hụt. Tội phạm gần như không tồn tại.
Arzamas-16 hoạt động một cách bí mật trong suốt 46 năm. Thành phố được công khai trở lại và xuất hiện trên các bản đồ chính thức từ năm 1994. Ngày nay, thành phố này được biết đến với tên gọi Sarov. Arzamas-16 vẫn là trung tâm sản xuất vũ khí hạt nhân chính của Nga.
Yếu tố bí mật về vị trí, tên gọi không còn như trước, nhưng cư dân bên ngoài vẫn không được phép vào thành phố, trừ khi họ được cấp phép. Quy mô dân số vào năm 2015 khoảng 95.000 người.
