Tôi luôn tự hỏi điều gì làm nên sức mạnh nội tâm của một người, đâu là thứ chúng ta nắm trong lòng bàn tay khả năng vun đắp?
Làn sóng non trẻ nhưng có sức ảnh hưởng đương đại mạnh mẽ mang tên Tâm lý học Tích cực đã cung cấp nhiều chìa khóa để cá nhân lựa chọn: Tính sáng tạo, sự kiên nhẫn, khiếu hài hước, ý nghĩa cuộc đời, khả năng tận hưởng…
Đối với tôi, khả năng tận hưởng là điều gần gũi nhất.
Tôi vẫn nhớ tuổi thơ của những đứa trẻ 8X thành phố. Những đứa nhỏ xíu ngóng dài cả cổ để tụi lớn hơn chia sẻ cho ít lá dâu da xoan. Cái vị chua dìu dịu lẫn bụi bặm phố phường khác hẳn những món ăn nóng hổi mẹ nấu. Rồi đôi mắt chúng tôi ngước lên nhìn xuống theo những chiếc dép dùng để ném quả bàng. Có lẽ điều hạnh phúc nhất khi quả bàng rụng xuống là được nhặt cục gạch đập quả lấy nhân. Có vị nào bùi hơn vị chiến tích đọng lại trong nhúm nhân bé xíu màu trắng tinh dập nát.
Đến đống đá dăm dùng để xây nhà cũng là một kho báu. Tôi hay rủ đứa bạn thân đầu tiên của mình trèo lên đống đá chơi, tìm kiếm những viên sỏi đá có màu lạ mắt. Cuối buổi, chúng tôi có đủ loại sỏi xinh xinh trơn mịn, những viên đá màu vàng, màu đỏ và không thể ngừng tán thưởng “bộ sưu tập đá quý”. Đi khai thác đá nhiều quá cũng mệt, thôi thì chuyển sang tìm lá diếp cá dưới những gốc cọ rồi ngồi ăn. Nếu thời tiết không ủng hộ thì có sẵn que tính, chiếc đũa, sợi chỉ, vậy là chúng tôi tha hồ chơi trò câu cá, đóng giả Robinson Crusoe và thứ sáu rồi.
Trong tâm lý học có khái niệm “đối tượng chuyển đổi” của Donald Winnicott. Trẻ em khi tách mẹ sẽ được người mẹ đưa cho một đồ vật để gắn bó, như là con thú bông. Trẻ vui thích, chăm chút cho đồ vật ấy như thể tái hiện sự hiện diện của người mẹ. Càng lớn, trẻ càng chuyển sự hiện diện ấy lên những đồ vật, môi trường, trải nghiệm mà chúng chủ động lựa chọn. Theo cách đó, sở thích cá nhân chính là đối tượng, hay rộng hơn là môi trường chuyển đổi của chúng ta.
 |
| Sự trị liệu tinh thần có ở quanh ta. Có những điều giản dị vẫn nâng đỡ ta xưa nay. Ảnh: Anna Shvets/Pexels. |
Có những điều giản dị vẫn đang nâng đỡ ta xưa nay. Mỗi lúc yếu lòng, hãy quay về với sở thích.
Sở thích của tôi lúc nhỏ là ngắm nhìn những điều nhỏ bé trong thiên nhiên, đến nay vẫn vậy, có thêm chăng là được lưu lại bằng ống kính máy ảnh mà thôi.
Nhưng cũng có giai đoạn chứa nhiều sự đổi thay.
Hồi nhỏ, tôi yêu thiên nhiên và không thích đọc sách. Đến tận cấp ba, cô bạn thân rủ mua sách bên hè phố, tôi bắt đầu bước vào thế giới của Jane Eyre, của Đồi gió hú, và đã hiểu sách là một người bạn tâm hồn. Cùng một cuốn sách, nhưng nhân vật ta chọn để cùng buồn, cùng vui theo những giai đoạn cuộc đời lại có thể thay đổi. Cách ta hiểu sách cũng đổi thay theo độ dày của trải nghiệm sống.
Có những lúc môi trường chuyển đổi phản chiếu mảng tối tâm hồn. Nhưng nếu môi trường ấy vẫn mang tính nghệ thuật thì giá trị trị liệu tinh thần lớn lắm. Khi còn nhỏ, tôi chẳng ý thức được những điều tiêu cực trong mình, chỉ hồn nhiên và cảm tính làm mọi thứ. Đến những năm tháng mà mọi người nói là đẹp nhất của tuổi thanh xuân, tôi hết mình sống theo cách mình có thể. Nhưng đâu đó, sự khó ở chuyển mình thành những xu hướng lựa chọn. Theo đó, những mảng tối trong lòng được quan sát một cách an toàn trên những điều tôi nghĩ là ngoại thân.
Âm nhạc thanh xuân tôi nghe là dòng kim loại (metal) với những tiếng gằn xé mà tôi chẳng hiểu nổi ca sĩ chính hát gì. Những đoạn nhạc pha trộn trong trẻo với khàn đục ấy thật thích hợp cho những ngày đông khô khốc. Cuộn chăn lại và xem đôi bộ phim của Lars Von Trier và Kim Ki-Duk cũng thật thỏa cái trí phân tích của tuổi trẻ thích chứng tỏ bản thân. Một nỗi khổ nào đó hiện hình đủ để tôi thấy, đủ để những cảm xúc bế tắc nào đó được chuyển thành hình ảnh tượng trưng. Cũng đủ an toàn để không đi sâu tìm hiểu về nỗi khổ tâm nào đó trong mình.
Môi trường chuyển đổi lại vận động không ngừng. Có giai đoạn, sách viết về tôn giáo và tâm linh là điều tôi tìm kiếm, như một nguồn giải thích cho những điều chẳng thể suy đoán trên cuộc đời này. Tôi ngừng xem những bộ phim góc cạnh và lựa chọn những nội dung có tính nhân ái dễ được cảm nhận hơn.
Môi trường chuyển đổi ấy trong tôi vẫn không ngừng thay đổi…
Rốt cuộc thì chẳng sự đổi thay nào phủ định sạch trơn những gì trước đó. Ta đã khác, nhiều điều đã qua, nhưng ta của quá khứ không biến mất hoàn toàn mà được chuyển hóa nhiều lần để thành con người ta trong phút giây hiện tại. Thì ra trưởng thành không phải là căng thẳng tìm ra con đường phù hợp nhất, mà là giản đơn đón nhận những gì mình đã và đang đi qua.
