Sách văn học Việt nổi bật năm 2025

Thị trấn cá bông (Đinh Phương)

14 truyện ngắn trong Thị trấn cá bông đều lấy cội neo chung là một thị trấn, hiện ra qua đời thực lẫn trong ký ức và giấc mơ của các nhân vật. Mở đầu là truyện ngắn Cá bông, viết dưới dạng nhật ký của của một người trên con tàu lênh đênh, chở theo số phận của những kẻ đã bỏ lại quê hương thân quyến để đánh đổi lấy một tương lai vô định. Trong đói khát và tuyệt vọng, người kể chuyện hồi tưởng lại tuổi thơ được người mẹ tần tảo nuôi nấng sau khi người cha bị xử tử. Những truyện tiếp sau lại là những mảnh đời tréo ngoe khác gắn liền với thị trấn kỳ dị này.

Với lối viết phi tuyến tạo nên mê cung đan xen giữa mơ và thực, Đinh Phương khai thác những chiều kích của nỗi đau và chấn thương, từ đó phơi bày bản chất mong manh của đời người trước những xoay vần của con tạo. Được đánh giá là bước trưởng thành của nhà văn so với những sáng tác trước đó, mới đây cuốn sách đã đoạt Giải thưởng Hội Nhà văn Hà Nội năm 2025.

Con rối hát ngoài rừng xa (Khải Đơn)

Con rối hát ngoài rừng xa là tập truyện ngắn đầu tiên của Khải Đơn sau nhiều năm được biết đến với thể loại ký và tản văn. Xoay quanh mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, 14 truyện trong cuốn sách này không viết theo lối tuyến tính, mà họa những lát cắt có phần dị biệt và rùng rợn, khi thì thoảng hơi thở của đô thị khô lạnh, khi thì vọng âm thanh của thiên nhiên đang bị bào mòn...

Một mặt, cuốn sách cho thấy nội lực sáng tạo và bước chuyển mình táo bạo của một cây bút cá tính. Mặt khác, những truyện ngắn trong Con rối hát ngoài rừng xa cũng là một đối thoại thú vị với thời đại của chúng ta hôm nay, qua cái nhìn và cách triển khai độc đáo của tác giả.

Lân tinh (Giai Du)

Một đêm mưa gió, trưởng đoàn tạp kĩ Lân Tinh nhặt được một đứa bé sơ sinh vẻ ngoài “như quỷ dữ”, đang thoi thóp hơi thở chừng như sắp lìa đời. Từ giây phút đón nhận thành viên mới kì lạ này, vận mệnh của cả đoàn thay đổi mãi mãi.

Thêm vào đôi chút kỳ ảo nhưng chủ yếu vẫn khai thác chất liệu xoay quanh loại hình nghệ thuật dân gian múa lân, Lân Tinh khắc họa đời sống của những nghệ nhân rong ruổi rày đây mai đó, đủ vui buồn thăng trầm nhưng vẫn luôn ánh lên tinh thần lạc quan và sức sống mạnh mẽ. Hành trình trưởng thành của cậu bé trong môi trường này mở ra những câu hỏi về bản ngã, tình yêu, bản chất con người và truyền thống kế tục của nghề biểu diễn tạp kĩ.

Lân tinh là sự trở lại của tác giả trẻ nhiều tiềm năng Giai Du sau Chiều chiều quạ nói với diều (2023) và Kiện trời (2024). Mới đây, Lân Tinh mang về cho anh giải Văn học trẻ tại Giải thưởng Hội Nhà văn TP.HCM năm 2025. Giai Du cũng giành giải Nhất Giải thưởng Văn học Kim Đồng lần thứ nhất với bản thảo Nên làm gì khi trời nổi gió.

Đen, Trắng và Ánh Nắng (Nam Quảng Tử)

Với chiếc máy ảnh phim và tâm trí luôn phiêu diêu những dòng suy nghĩ miên man, nhân vật chính trong Đen, Trắng và Ánh Nắng kể chuyện qua những cuộc gặp gỡ vụn vặt: một người đàn ông xa lạ nơi quán cà phê, một cô nàng bí ẩn, một đứa trẻ với nét cười kì lạ... Câu chuyện của họ không đầu không cuối và chỉ hiện lên qua những ấn tượng của người kể chuyện. Cả cuốn tiểu thuyết không nhằm đưa ra một thông điệp rành mạch, mà qua những điều tưởng như nhỏ nhặt và mơ hồ, gợi lên suy ngẫm về nỗi cô đơn, khao khát sống, mưu cầu được yêu và được hiểu dường như ẩn sâu trong lòng mỗi con người.

Tiểu thuyết Đen, Trắng và Ánh Nắng của tác giả Nam Quảng Tử đoạt giải Nhất cuộc thi Sáng Tác Mới lần thứ nhất do San Hô Books tổ chức.

Trò chơi sinh tồn không ai sống sót (Hoàng Nhật)

Truyện lấy bối cảnh năm 2044, kể về chàng trai ngoài 30 hầu như chỉ ru rú trong nhà, chơi game để "sống trọn vẹn những trải nghiệm mô phỏng đời thực" giữa thành phố "dày đặc bê tông cốt thép ngăn cách con người với nhau" trong một thế giới chẳng ai phải đụng tay vào việc gì nữa. Anh bắt đầu yêu Zuliet - nhân vật chính trong trò chơi cùng tên.

Trong tương lai trí tuệ nhân tạo có tư duy, các trò chơi điện tử sẽ không khác gì thế giới thực và nhân loại sở hữu công nghệ giúp họ du hành về quá khứ, con người loay hoay thoát khỏi thực tại bế tắc bằng cách bước vào thế giới ảo đầy phiêu lưu mạo hiểm hoặc quay về quá khứ nơi mỗi cành cây ngọn cỏ đều giống như hiện vật trong bảo tàng, hay chui vào đầu một trí thông minh nhân tạo để được vỗ về...

Tiểu thuyết Trò chơi sinh tồn không ai sống sót của Hoàng Nhật gợi nhiều suy ngẫm về một tương lai đang chờ đón loài người, dẫu viễn tưởng nhưng cũng không quá xa rời khỏi tiến trình hiện tại.

Khu tập thể đường tàu (Đặng Ngọc Hưng)

Lấy bối cảnh miền Bắc thời bao cấp, truyện vừa Khu tập thể đường tàu tái hiện một giai đoạn đất nước còn nhiều khó khăn, thiếu thốn, nhưng không thiếu tình yêu thương qua cái nhìn trong trẻo, hồn nhiên của một cậu bé. Sách gồm nhiều mẩu chuyện nhỏ kết thành một mạch, khắc họa tuổi thơ của Toàn (tuổi Nhâm Tý, 1972) và bốn "thằng bạn" cùng lớp và cùng sống trong khu tập thể cầu Thăng Long - nơi hàng vạn cán bộ, công nhân viên từ khắp mọi nơi được điều động tới công trường xây dựng cầu vượt sông lớn nhất Đông Nam Á vào thời điểm đó, chính thức khởi công ngày 26/11/1974.

Thuần là những chuyện thường ngày như đi học, phụ giúp cha mẹ, vui chơi, quậy phá của năm nhân vật chính nhưng truyện vừa này đã tài tình làm sống lại một xã hội thu nhỏ trong khu tập thể. Bằng ngòi bút kể chuyện giản dị, chân phương, nhà văn Đặng Ngọc Hưng lần nữa thành công giúp độc giả sống lại một thời đã qua đáng nhớ trong "truyện thiếu nhi dành cho cả người lớn" này.

Sao cát xanh (Nguyễn Thanh Thúy)

Sao cát xanh gồm 18 truyện ngắn, trong đó mỗi câu chuyện là một lát cắt của đời sống, từ những người chăn bò lang bạt trên thảo nguyên M'Đrắk đến những chiến sĩ cảnh sát cơ động kiên cường, từ những số phận phụ nữ như trăng mắc cạn đến những con người vật lộn với lòng tham và sự cô độc. Tác giả dẫn dắt người đọc bước vào thế giới nội tâm sâu thẳm của nhân vật, trong đó con người nhỏ bé được đặt trong thiên nhiên kỳ vĩ, từ non cao đến biển sâu, càng nổi bật lên khát khao và sự kiên cường đối mặt với nghịch cảnh.

Qua từng trang sách, Nguyễn Thanh Thúy "làm sống lại hơi thở của một vùng đất, một thời đại và những tâm hồn không ngừng kiếm tìm ý nghĩa sự tồn tại của bản thân giữa dòng đời bất tận". Từng truyện ngắn là một mảnh ghép, góp phần tạo nên bức tranh đa sắc về cuộc sống, tình yêu và sự đấu tranh để tồn tại có ý nghĩa của con người.

Sóng đồng bằng (Vũ Thành Sơn)

Tiểu thuyết lịch sử Sóng đồng bằng của Vũ Thành Sơn lấy bối cảnh tại vùng Long Xuyên, Châu Đốc trong khoảng thời gian khoảng năm 1945 - 1947, khi Việt Nam "một cổ nhiều tròng": đối mặt phát xít Nhật, thực dân Pháp, đồng minh Mỹ và quân Tàu Tưởng Giới Thạch. Trong buổi tao loạn của đất nước, hai người bạn thiếu thời là Tài vốn chán chường trường lớp và Út Hiến chọn theo con đường học hành, đều gặp đạo sư - giáo chủ Huỳnh Phú Sổ của đạo Hòa Hảo và dấn thân vào hoạt động yêu nước. Ngoài ra còn là những phận người nổi nênh khác trong dòng chày lịch sử.

Giàu chất phong tục, cuốn sách là một áng văn với ngôn ngữ đặc sắc về đồng bằng sông Cửu Long vào thời điểm đặc biệt - bình minh của nước Việt Nam hiện đại.

Lò mổ (Nguyễn Quang Thiều)

Trong nhiều năm, hình ảnh lò mổ luôn ám ảnh nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, thậm chí đi vào giấc mơ của ông. Số phận những con bò ở lò mồ đã khiến ông đặt câu hỏi: “Đời sống tôi đang sống có thực sự là một đời sống?”. Nỗi niềm đó trở thành khởi nguồn cho trường ca Lò mổ.

Không dừng lại ở khía cạnh sinh tồn của loài vật, hình ảnh con bò trong lò mổ còn đặt ra câu hỏi về đạo đức và nhân sinh. Con người có đang đẩy nhau vào những "lò mổ" vô hình của cuộc đời, nơi sự tàn nhẫn, thù hận và những quy luật vô cảm chi phối? Tác phẩm không đưa ra câu trả lời, mà để độc giả tự chiêm nghiệm, tự đối diện với trăn trở của chính mình. Đó chính là giá trị của nghệ thuật - không áp đặt, không dẫn dắt, mà mở ra những không gian suy tư rộng lớn.

Núi trên đất bằng (Võ Đình Duy)

Núi trên đất bằng lấy bối cảnh vùng đất giả tưởng Maccot đan xen giữa hiện thực và mộng tưởng, nơi đó có sự đồng tồn của "khoa học và linh dị, cá nhân và cộng đồng, truyền thuyết và sự thật". Là một kiến trúc sư, tác giả Võ Đình Duy thiết kế một không gian hư cấu rất chi tiết và tự nhiên trong tiểu thuyết đầu tay này.

Qua ngòi bút của tác giả, không gian trở nên sống động như một nhân vật có linh hồn và tiếng nói của riêng mình, "mang theo tiếng vọng từ rừng, từ đá, từ suối, từ những chốn 'ở bên kia hiện thực'".

Tiếng gọi chân trời (Nguyễn Ngọc Tư) - Mùa hoa trên những lối sông (Võ Diệu Thanh)

Năm 2025, hai nữ nhà văn miền Tây Nam Bộ Nguyễn Ngọc Tư và Võ Diệu Thanh đều tái ngộ độc giả ở thể loại tản văn.

Vẫn với phong cách mộc mạc, giàu chất thơ mà không kém phần da diết đã làm thành thương hiệu của mình, trong tập tản văn mới nhất Tiếng gọi chân trời, Nguyễn Ngọc Tư khai thác những phận đời, những cảnh huống đa chiều của đời sống, khi con người đứng trước biến cố cá nhân và biến động xã hội hay đơn giản là ở những khoảnh khắc thường ngày.

Tác giả Võ Diệu Thanh gửi gắm những cảm xúc về miền Tây Nam bộ qua tập tản văn Mùa hoa trên những lối sông. Ba Chúc một thuở hằn vết thương Pol Pot, nay lại chứng kiến những cuộc mưu sinh nhọc nhằn, nhưng đâu đó vẫn ánh lên có tình người chân chất giữa những con nước uốn lượn.