Sách văn học dịch nổi bật 2025

Tuyết xuân - Ngựa bon (Yukio Mishima)

Tuyết xuân và Ngựa bon là hai tập đầu trong bộ trường thiên tiểu thuyết Bể phong nhiêu gồm bốn tập của Yukio Mishima (Kim Các Tự, Chết giữa mùa hè, Lời tự thú của chiếc mặt nạ, Khao khát yêu đương...) - kiệt tác bi kịch mà ông ấp ủ nhiều năm và hoàn thành vào buổi sáng trước khi mổ bụng tuẫn tiết vào trưa ngày 25/11/1970.

Nhân vật chính tái sinh qua mỗi tập, thuật lại những cuộc đời khác nhau, do đó có thể đọc theo thứ tự hoặc độc lập. Bể phong nhiêu được xem là kết tinh tư tưởng thẩm mỹ và phong cách sáng tác đặc trưng của Yukio Mishima.

Lấy bối cảnh Nhật Bản thời kỳ Taishō khi tầng lớp quý tộc trên đà suy tàn trong một xã hội đang Tây hóa, Tuyết xuân xoay quanh Kiyoaki Matsugae - một cậu ấm sinh ra trong một gia đình vốn có gốc gác nông dân nhưng dần trở nên khá giả và vươn lên thế giới thượng lưu.

Mối quan hệ của Matsugae với tiểu thư thanh mai trúc mã Satoko Ayakura, với người bạn Honda Shigekuni và người hầu cận phụng sự Iinuma... hé lộ những đam mê và suy tư của tuổi trẻ; đồng thời phản ánh một Nhật Bản buổi giao thời dẫu có nét u hoài nhưng vẫn đẹp đến nao lòng.

Phần truyện Ngựa bon diễn ra ở những năm đầu thời kỳ Showa (ngay sau Taishō), kể về Isao Iinuma, từ bé đã được cha mình nuôi dạy trở thành kiếm thủ trẻ mang khí chất võ sĩ đạo và trung thành tuyệt đối với Thiên hoàng.

Bất mãn trước thời đại hủ bại và căm ghét giới tư bản, Iinuma tin rằng chỉ có vũ lực và hiến sinh mới có thể thanh lọc đất nước và cứu Nhật Bản khỏi tha hóa. Nhưng niềm tin đó đã cuốn anh vào vòng xoáy cực đoan, phản bội và ảo tưởng. Với văn phong giàu nhịp điệu và gây xúc động, Ngựa bon là một lát cắt quan trọng khác thuộc chủ đề samurai trong sáng tác của Yukio Mishima.

Buổi sáng và buổi tối (Jon Fosse)

Buổi sáng và buổi tối chọn hai thời điểm của cuộc đời nhân vật Johannes để kể câu chuyện giàu tính phổ quát về trải nghiệm nhân sinh: một buổi tối anh hồi hộp chờ đợi vợ mình hạ sinh đứa con trai và một buổi sáng nhiều năm sau đó, người vợ đã mất, ông thức giấc với cảm giác thanh thản bắt đầu một ngày của những hoạt động đã thành nếp quen. Trong sự kiện đặc biệt, Johannes thấy được cái muôn hình vạn trạng của đời sống con người và bản chất đồng tồn của những đối lập: sinh và tử, thiện và ác. Còn trong một ngày bình dị kia, ông hồi tưởng về những người thân thiết từng trải cùng mình.

Với thế mạnh quen thuộc là những câu văn miên man mang đến một trải nghiệm đọc như "thiền", tác giả đoạt giải Nobel Văn chương 2023 Jon Fosse khơi gợi nhiều suy ngẫm sâu sắc về kiếp người giữa dòng chảy thời gian trong novella Buổi sáng và buổi tối.

Tháp đồng cảm Tokyo (Rie Qudan)

Tháp đồng cảm Tokyo kể về quá trình xây dựng một nhà tù kiểu mới ở Nhật Bản giả tưởng trong tương lai nơi tội phạm là "những người đáng được thương cảm" và quyết định thu nhận họ thực hiện dựa trên đánh giá của AI.

Kiến trúc sư thiết kế công trình này trải qua đấu tranh nội tâm vì bản thân từng là nạn nhân của một tội ác để lại dấu vết ký ức khó quên. Góc nhìn của cô về thế giới hiện đại dư thừa tiện nghi nhưng vắng bóng tình cảm, mối quan hệ của cô với một nhân viên bán hàng và những cuộc trò chuyện với chatbot... tất cả vừa lý giải vừa chất vấn tính đúng đắn đạo đức của một công trình như kể trên.

Sách vạch ra một viễn cảnh không hẳn là nằm ngoài khả năng của tương lai, chiếu theo bối cảnh thế giới hiện tại với sự phát triển không ngừng của trí tuệ nhân tạo. Qua đó, tác giả Rie Qudan gợi nhiều suy ngẫm về ngôn ngữ, kiến trúc và công nghệ và mối quan hệ giữa người với người.

Lời nguyền theo cánh thiên di (Flann O'Brien)

Lời nguyền theo cánh thiên di viết ở ngôi thứ nhất của một sinh viên văn chương người Ireland tin rằng "một mở đầu và một kết thúc cho một quyển sách là điều tôi không đồng tình", bèn khởi sự cùng lúc kể ba câu chuyện tưởng như hoàn toàn tách biệt: Truyện thứ nhất xoay quanh Pooka MacPhellimey, "một nhân vật thuộc loài ác quỷ"; Truyện thứ hai kể về một chàng trai trẻ John Furriskey, thực chất lại là nhân vật hư cấu do chính một nhân vật khác của sinh viên này tạo nên - Dermot Trellis, nhà văn viết truyện cao bồi miền Tây đầy cay nghiệt; Truyện thứ ba là lúc chàng sinh viên thử sức cải biên những nhân vật anh huyền thoại Ireland cổ đại.

Trong lớp khung tự truyện, chàng sinh viên thuật lại những chi tiết trong đời sống của mình. Ba câu chuyện mà anh đang viết dần dần đan xen vào nhau, các nhân vật gặp gỡ và tạo thành nhiều tình huống thú vị.

Trong tác phẩm "truyện lồng truyện" kỳ dị mà thú vị này, Flann O'Brien cho thấy khả năng sáng tạo độc đáo khi kết hợp tài tình huyền thoại, tiểu thuyết và đời thực.

Mắt họ hướng về Thượng đế (Zora Neale Hurston)

Mắt họ hướng về Thượng đế của nhà văn người Mỹ Zora Neale Hurston là lời người phụ nữ da màu Janie Crawford ngoài 40 tuổi thuật lại quãng đời nhiều biến cố của mình cho người bạn ấu thơ, trong đó cô đã trải ba cuộc hôn nhân. Trên hành trình Crawford đó thâu nhận cho mình những lý giải về cuộc sống, tự do, ước mơ và tình yêu. Để rồi cuối cùng điều cô tìm được không phải người đàn ông lý tưởng, mà là chính mình.

Những ngã rẽ bất ngờ khiến tiểu thuyết này vừa hấp dẫn và khó đoán định, vừa vượt thoát khỏi mô típ kể chuyện theo lối mòn thông thường. Đặt phụ nữ da màu trong hành trình học cách làm chủ và tự quyết đời mình, Mắt họ hướng về Thượng đế có thể được đọc như một tác phẩm nữ quyền hay đơn giản là một câu chuyện về bản ngã.

Xước xát (Rebecca Watson)

Xước xát thuật lại một ngày của một cô gái trẻ sinh sống tại London với những hoạt động thường nhật: thức giấc, đi làm, nghỉ trưa, trò chuyện với đồng nghiệp. Thế nhưng ẩn bên dưới bề mặt bình dị đó là một thế giới nội tâm hỗn loạn khi cô không thể ngừng nhớ lại một ký ức khủng khiếp: bị cấp trên xâm hại. Cô nửa muốn lên tiếng vạch trần hành vi đồi bại, nửa lại muốn chôn chặt để bảo vệ bản thân mình.

Văn bản được trình bày thành những dòng đứt gãy rải khắp trang giấy, thoạt nhìn như thơ và cũng dễ liên tưởng thành vết cào. Theo đó, tác giả Rebecca Watson sử dụng "cấu trúc diễn giải ngôn ngữ phá cách thể hiện nhịp thở, suy tưởng và những khoảng trống trong tâm lý nạn nhân".

Lời nguyện cầu cho Katerina (Arnošt Lustig)

Lời nguyện cầu cho Katerina là tiểu thuyết lấy cảm hứng từ sự kiện có thật xảy ra vào năm 1943, kể về nhóm 20 thương nhân Do Thái giàu có bị phát xít Đức lừa gạt chiếm đoạt tài sản và giết hại. Trung tâm câu chuyện là hành trình thức tỉnh, ý thức sâu sắc nỗi đau của con người bị chà đạp nhân phẩm, thao túng, phản bội, tước đoạt mạng sống để rồi vùng dậy phản kháng dũng cảm của Katerina Horovitzová, cô gái vũ công 19 tuổi.

Không chỉ mô tả diệt chủng như một thảm họa thể xác, Lời nguyện cầu cho Katerina là tiểu thuyết tâm lý phản ánh trải nghiệm và ký ức của tác giả người Séc Arnošt Lustig - một nạn nhân trực tiếp của Holocaust.

Cờ da người phấp phới (Curzio Malaparte)

Cờ da người phấp phới lấy bối cảnh Napoli giai đoạn 1943-1945, thời điểm Italy lâm vào hỗn loạn sau thất bại của chế độ phát xít Mussolini. Chứng kiến buổi giao thời giữa những giá trị cũ và cái trật tự mới chưa kịp thành hình, Curzio Malaparte khắc họa một xã hội bị chiến tranh giày xéo, nơi đó con người oằn mình gánh chịu bánh xe số phận. Tác phẩm đã dựng nên chân dung khủng khiếp của loài thống trị hành tinh và phơi bày bản chất khốc liệt tàn bạo của chiến tranh: ở đó, con người chiến đấu không phải vì lý tưởng, danh dự, vinh quang, công chính hay tự do nữa, mà đơn thuần là vì làn da của mình - giới hạn mong manh nhất.

Bản thân tác giả từng là phóng viên chiến trường và nhiều lần vào tù ra khám, ngòi bút của ông không tuôn ra từ phòng giấy mà từ chính chiến trường. Những quan sát và trải nghiệm của ông khiến các chi tiết trong sách mang độ khả tín cao của một "tư liệu sống".

Nhị thập bất hiếu (Ihara Saikau)

Trong bối cảnh chữ hiếu là trào lưu thời thượng vào cuối thế kỷ 17 thì Ihara Saikau lại cho ra mắt Nhị thập bất hiếu - những mẩu truyện đời sống giàu tính giải trí, xoay quanh nhiều kiểu loại bất hiếu và bi kịch của những nhà con cái hỗn hào, qua đó phản ánh tâm thức Edo nặng luân lý nên khệ nệ không kịp trở tay trước nhịp sống đô thị hóa, thương nghiệp hóa và bắt đầu le lói chủ nghĩa cá nhân.

Với ngòi bút châm biếm, tác giả thậm chí đôi lần "cà khịa" những tấm gương nổi tiếng trong nhị thập tứ hiếu của Trung Hoa mà cả thiên hạ đang đổ xô học đòi phỏng theo. Mặc dù là kiểu truyện vừa gây cười vừa gợi mắng cho người đọc, nhưng Nhị thập bất hiếu cũng là bày tỏ mối hoài nghi về tính hình thức của đạo đức Nho giáo đương thời.

Tristram Shandy (Laurence Sterne)

Tiểu thuyết hài hước Tristram Shandy viết dưới "định dạng" một cuốn hồi ký, trong đó nhân vật Tristram thuật lại cuộc đời mình từ khoảnh khắc được thụ thai, gặp phải những tai nạn từ lúc còn trong bụng mẹ mà ông cho là đã định đoạt cho mình một tương lai bất hạnh. Nhưng câu chuyện không chứa nhiều thông tin về bản thân Tristam, mà là nhãn quan của ông về thế giới xung quanh, trong đó dòng tự sự lan man nhảy từ việc này sang việc khác.

Tristam cũng bày tỏ thái độ của mình về các mối quan hệ xung quanh, điển hình là người cha lậm sách vở triết lý và người chú Toby hiền lành thường xuyên bị anh mình châm biếm. Với lối nói nước đôi và những trao đổi, suy ngẫm về chủ đề trí tuệ, tác phẩm tiêu biểu cho phong cách hài hước, giễu nhại của Laurence Sterne.

Tay người lạnh giá (Han Kang)

Nhà điêu khắc Jang Un Hyeong đột nhiên biến mất, để lại những khuôn thạch cao hình cơ thể người: bàn tay, thân mình, khuôn mặt… cùng một cuốn nhật ký ghi lại hành trình của anh trong cuộc đời lẫn trong nghệ thuật. Sau một tuổi thơ đầy rẫy hiềm tị và bội phản, anh dần khép mình và dường như chỉ còn giao tiếp qua nghệ thuật, chọn đó làm phương thức biểu đạt hay thậm chí là phương thức sống của mình. Bị hấp dẫn bởi bàn tay của một nữ sinh viên ngoại cỡ, càng làm những bức thạch cao hình bàn tay cô gái, anh càng khao khát đến gần cô hơn.

Khám phá nỗi đau, ám ảnh, cô đơn và khao khát, tác phẩm này là một bước ngoặt trong thời kỳ đầu sáng tác của Nobel Văn chương 2024 Han Kang.

Mưa suốt đêm dài (Buddhadeb Basu)

Lấy bối cảnh Calcutta thập niên 1960, Mưa suốt đêm dài xoay quanh một vụ ngoại tình đã phơi bày những bất hòa không thể hóa giải của một cuộc hôn nhân vốn bắt đầu từ tình yêu - khi người vợ từng nhu nhược và dễ xiêu lòng dần cảm thấy bức bối bên cạnh người chồng gia trưởng. Được viết bởi nhà văn Ấn Độ "tài năng nhất kể từ sau Tagore", cuốn sách khắc họa những xung đột tồn tại trong một xã hội bảo thủ mà nhịp sống hiện đại đã len lỏi vào, qua đó chất vấn giá trị của tình yêu, hôn nhân và tự do chọn lựa hạnh phúc của người phụ nữ.