'Sách in theo yêu cầu': Một hình thức sách lậu mới?

Cây viết Drew Broussard là quản lý của một hiệu sách ở Hudson Valley, New York và đã nhận thấy tình trạng mới về chất lượng của các cuốn sách in gần đây. Theo Drew, đang có sự gia tăng đáng kể các cuốn sách bìa mềm in theo yêu cầu: bìa và giấy chất lượng thấp, thường được in một cách cẩu thả nhưng lại có giá niêm yết cao hơn so với các bản in thông thường.

Đầu năm nay, nhà văn Joanne McNeil đã chia sẻ trên mạng xã hội Bluesky về một điều kỳ lạ xảy ra với cuốn sách mới của cô, Wrong Way. Một đơn hàng trên Amazon đã giao về ấn bản khác với bản gốc cả về kích thước, chất lượng bìa, giấy và màu sắc.

Như McNeil chỉ ra, nhiều người tiêu dùng có thể không biết sự khác biệt giữa sách in theo yêu cầu và sách bìa mềm được xuất bản theo cách truyền thống. Nhưng một khi đã nhận ra sự khác biệt, những lần sau họ sẽ nhanh chóng phát hiện ra khi thấy các cuốn sách kém chất lượng.

Hai ấn bản bìa mềm với chất lượng khác hoàn toàn nhau. Ảnh: Joanne McNeil.

Chủ đề trên Bluesky nhanh chóng chuyển sang việc nhiều nhà văn tự xuất bản phàn nàn về lời khuyên của McNeil là không mua sách bìa mềm trên Amazon vì đó là nơi duy nhất họ có thể bán sách của mình.

Tuy nhiên, việc các tác giả tự xuất bản tác phẩm của mình và trường hợp tự ý phát hành sách có bản quyền đã xuất hiện trước đó là hai vấn đề khác nhau. Sự gia tăng mạnh mẽ của sách in theo yêu cầu như dạng trên có thể gây ra tác động tiêu cực lâu dài đến ngành xuất bản.

Bối cảnh xuất bản chung tại Mỹ

Về tình hình xuất bản hiện nay, các hiệu sách có hai nguồn lấy sách: trực tiếp từ nhà xuất bản hoặc từ Ingram - một tập đoàn trung gian, có thể phụ trách sản xuất, phân phối, lưu kho và vận chuyển sách từ hầu hết nhà xuất bản tới các hiệu sách.

Đặt hàng trực tiếp từ nhà xuất bản thường có thể nhận được giảm giá nhiều hơn một chút cho các đơn hàng giá buôn, tuy nhiên, thường mất nhiều thời gian hơn để nhận được sách. Còn đặt hàng từ Ingram thường nhanh hơn, mặc dù đắt hơn một chút.

Ngoài phụ trách khâu trung gian với các nhà xuất bản lớn, Ingram cũng làm việc với các tác giả tự xuất bản và một số nhà xuất bản nhỏ hơn để in sách theo yêu cầu của họ. Họ sẽ nhận được thêm doanh thu, biết chắc số sách đó đã có khách hàng, trong khi không cần lưu kho một số lượng sách lớn trong thời gian dài. Còn với các tác giả và nhà xuất bản nhỏ, Ingram là một lựa chọn hợp lý để đưa các tác phẩm với số lượng in không quá lớn ra thị trường.

Và vấn đề phát sinh là khi sách của các nhà xuất bản lớn được Ingram in và đưa ra thị trường khi chính nhà xuất bản này, tác giả, khách hàng và đôi khi là những nhà bán sách đều không biết về điều đó.

Gần đây, thông tin Han Kang đoạt giải Nobel văn học đã thúc đẩy sự quan tâm của độc giả đối với các tác phẩm của bà. Trong đó cuốn The Vegetarian, một cuốn sách ra mắt cách đây tám năm, đã lọt vào danh sách bán chạy nhất của New York Times. Về mặt khách quan, độc giả được tiếp cận tác phẩm của một tác giả xứng đáng được chú ý và ca ngợi nhiều hơn.

Về mặt chủ quan, Drew Broussard xác nhận rằng mọi ấn bản cuốn sách này được bán tại hiệu sách ông quản lý trong vài tuần qua đều là bản in theo yêu cầu chất lượng kém. Drew biết được điều đó vì chất lượng của chúng khác xa bản bìa mềm gốc ông đang có. Tất cả ấn bản này đều đến từ Ingram - nơi các hiệu sách đang tìm đến khi thấy nhu cầu thị trường gia tăng. Lý do đơn giản là tiết kiệm được thời gian và sách có thể có ngay hoặc đưa đến rất sớm.

Những ấn bản này được sản xuất tại Ingram sau khi có thông báo về giải Nobel năm nay và nhanh chóng đưa đến các hiệu sách khi họ có nhu cầu.

Ai là người được lợi?

Sau khi Drew chia sẻ điều này trên Instagram, một số tác giả kinh hoàng khi phát hiện ra sách của họ có thể bị giảm chất lượng như vậy. Một số người bày tỏ lo ngại về hợp đồng và tiền bản quyền, rằng họ có thể kiếm được ít tiền hơn khi những bản in theo yêu cầu xuất hiện tràn lan như vậy. Nhiều người khác thì bị sốc khi thấy sản phẩm từ công sức của họ và công sức của các nhà thiết kế, biên tập viên, nhân viên tiếp thị và quảng cáo,... bị lạm dụng.

Ngay cả nhiều cuốn sách yêu thích của Drew cũng mới xuất hiện trong hiệu sách theo dạng bản in theo yêu cầu, được nhận dạng dễ dàng với ảnh bìa kém chất lượng được in trên giấy bóng. Những ấn bản này trông giống những cuốn sách giả mà độc giả có thể gặp phải khi đặt mua từ một người bán hàng trực tuyến mờ ám, thay vì tại các hiệu sách. Và chúng đến từ Ingram.

Trong thời gian vừa qua, các giám đốc biên tập hay quản lý tại nhiều nhà xuất bản vẫn nói tới tác động từ đại dịch Covid-19 tới chuỗi cung ứng, giá giấy và lực lượng lao động. Một câu nói kinh điển mọi người hay nói là: "Tác giả và độc giả không hiểu biên lợi nhuận của chúng ta mỏng như thế nào". Tuy nhiên, biên lợi nhuận tại các hiệu sách mỏng hơn nhiều so với các nhà xuất bản và thực tế là các hiệu sách hiện phải trả nhiều tiền hơn cho những cuốn sách chất lượng thấp hơn, chỉ vì chúng được cung cấp nhanh hơn. Thông thường, nếu đặt hàng với nhà xuất bản, mức chiết khấu các hiệu sách nhận được thường cao hơn 8-10% so với việc họ đặt sách in theo yêu cầu.

Và độc giả cũng sẽ thấy những cuốn sách bìa mềm in theo yêu cầu có giá cao hơn với họ, từ 3 đến 5 USD. Trong khi giá sách bìa cứng ở Mỹ hiện vào khoảng hơn 30 USD thì ngày càng có nhiều cuốn sách bìa mềm phá vỡ mức trần 20 USD với chất lượng kém hơn, điều chắc chắn sẽ khiến độc giả quay lưng.