Ebook lậu 'Nexus' do AI dịch được công khai rao bán trên MXH

Ngày 5/10, một tài khoản ẩn danh trong group Facebook "Chia sẻ ebook miễn phí - theo yêu cầu" với nội dung "Cần bản PDF chuẩn của cuốn này ạ. Ai có share mình với" kèm ảnh chụp sách Nexus.

Dưới bài đăng, một người dùng Facebook M. bình luận dẫn link đến một bài viết khác trong group "Tiệm sách của Man" mà người dùng này là quản trị viên, đăng ngày 23/9.

Tài khoản Facebook này tự đánh giá rằng bản dịch Nexus mà mình cung cấp "rất ổn". Bên dưới có một bình luận dẫn link đến website the...book.com. Tại link này, khi người dùng click "Nhận ebook" sẽ thấy hiện ra khung như bên dưới, yêu cầu thanh toán khoản tiền 49.000 VNĐ dưới danh nghĩa "mời cà phê" để nhận được link tải ebook.

Trên website này cũng đăng tải nhiều ebook không có bản quyền khác, vẫn với yêu cầu quyên góp tương tự.

Ebook lậu ngang nhiên đòi độc giả gửi tiền "mời cà phê".

Đáng chú ý, người dùng M. thông báo sẽ "giữ cuốn này trên kệ đến ngày 30, sau ngày đó tui sẽ ẩn để bên nxb (nhà xuất bản - PV) bán sách giấy, bro nào đọc bản dịch của tui thấy hay thì mua ủng hộ tác giả và nxb nhé". Tuy nhiên, đến nay M. không những vẫn tiếp tục hiển thị link này mà thậm chí ngang nhiên mang đi quảng cáo bằng cách để lại bình luận trong group "Chia sẻ ebook miễn phí - theo yêu cầu" kể trên.

Trả lời bình luận của M., tài khoản ẩn danh đã đăng bài viết cho biết "cũng tham gia donate (quyên góp) vài lần thấy không đọc được mới đi xin bản chuẩn".

Người này bày tỏ quan điểm tôn trọng công sức của người thực hiện bản dịch lậu (thế nhưng chắc không tôn trọng công sức tác giả, dịch giả và đơn vị phát hành có bản quyền!), nhưng "muốn đính chính là bản chuẩn là bản chuẩn, bản dịch máy là dịch máy, không nên lập lờ". Người này nhận xét người thực hiện bản dịch lậu "chưa đọc hết những cuốn đó chứ đừng nói đến hiệu đính, sửa chữa".

Người dùng M. vẫn nhắc đến "bản mình dịch" để phân biệt với "bản của nxb", không thừa nhận bản dịch có sự tham gia hỗ trợ, thậm chí là do máy toàn phần đảm nhiệm phần chuyển ngữ hay không.

Trái lại, trong group "Chia sẻ ebook dịch AI", tài khoản Ebook song ngữ - dịch AI công khai chia sẻ một bản dịch tiếng Việt, hiển nhiên là do AI dịch mà không có gì phải giấu giếm. Link drive dẫn đến ebook này được đăng tải công khai ở phần bình luận, người dùng có thể truy cập dễ dàng và tải về mà không chịu một mức phí nào.

Bài đăng chia sẻ ebook lậu Nexus do AI dịch trong group "Chia sẻ ebook dịch AI".

Bản ebook này còn sót lại phần mục lục, tiêu đề chương, mô hình, danh sách tài liệu tham khảo... bằng tiếng Anh; tuy nhiên về cơ bản nội dung chính đều được trình bày bằng tiếng Việt tương đối chỉn chu.

Đọc tham khảo một vài trang đầu, có thể thấy phần dịch thuật chưa được trau chuốt, chưa thật sự mượt mà, uyển chuyển song có thể đáp ứng ở mức độ cơ bản những ai muốn hiểu khái lược (nhưng có thể sai lệch, sót ý) điều tác giả muốn truyền tải.

Một người dùng máy đọc sách khác cho Tri Thức - Znews biết bạn thử tải một bản ebook không bản quyền cuốn Nexus trên mạng. Khi mở ra, bản này có "lời nhắn nhủ" của người tạo ra, nói đây là bản do AI dịch, dịch từ tiếng Tây Ban Nha, và người đọc "hãy cảm ơn" vì dù dịch dở nhưng "được đọc mà không mất tiền".

Hành vi phát tán ebook lậu như ba trường hợp kể trên, dẫu thu phí hay không, đều là vi phạm luật sở hữu trí tuệ, ảnh hưởng đến quyền lợi của tác giả, dịch giả và đơn vị nắm giữ bản quyền tiếng Việt.

Tuy nhiên điều này cũng đặt ra câu hỏi cho chính những độc giả chịu chi mức phí gần bằng 20% giá sách giấy để đổi lại một ebook không được ai đảm bảo chất lượng, rằng họ chấp nhận bỏ tiền cho một sản phẩm phạm pháp, ngang nhiên coi thường công sức tác giả, dịch giả và trục lợi, ăn cắp chất xám người khác.

Về phía đơn vị xuất bản, trong trường hợp ebook lậu dẫu nhiều thiếu sót nhưng được chia sẻ miễn phí, lại dễ dàng tải về và đọc, tra cứu trên nhiều thiết bị điện tử từ điện thoại, máy tính đến máy đọc sách - những lợi điểm mà rất nhiều người dùng ebook mong mỏi (nhất là với một cuốn sách dày hơn 500 trang như Nexus) - liệu rằng câu chuyện phát hành các đầu sách hot nói riêng và sách mới nói chung có nên được xem xét lại?

Hiện nay ít đầu sách nào tại Việt Nam có bản ebook phát hành song song với sách giấy, mà thực tế, ebook có bản quyền vẫn là một mặt hàng "khan" trên thị trường xuất bản. Trong bối cảnh nhu cầu đọc ebook rất lớn và một bộ phận người dùng sẵn sàng chi một mức phí nhất định cho ebook - đơn vị xuất bản có nên chủ động nắm lấy cơ hội này, bên cạnh kỳ vọng vào những chế tài và biện pháp mạnh mẽ hơn về bảo vệ bản quyền?

Nexus là tác phẩm mới của Yuval Noah Harari, phát hành bản tiếng Anh vào ngày 10/9 và bản tiếng Việt vào ngày 30/9. Cuốn sách lập tức gây tiếng vang sau khi ra mắt trên thế giới, và Việt Nam cũng không ngoại lệ. Đại diện đơn vị phát hành bản tiếng Việt thông tin rằng sách được in thêm 9.000 bản sau khi phát hành chưa đến một tuần.

Tuy nhiên, chung số phận với nhiều đầu sách hot khác, Nexus bản tiếng Việt nhanh chóng bị làm giả trên thị trường, khiến đơn vị giữ bản quyền chính thức phải lên tiếng cảnh báo độc giả.