Quan ngại về tốc độ phát triển của các công cụ dịch

Dịch thuật văn học chịu nhiều sức ép trước sự phát triển của AI, theo Publishers Weekly. Chia sẻ về dịch thuật văn học trong bối cảnh hiện nay, Duncan Large, CEO Trung tâm Dịch thuật văn học Anh, cho biết: “Dù các dịch giả lâu nay đã dùng tới các tính năng hỗ trợ cơ bản trên máy tính, như từ điển trực tuyến, họ vẫn phản đối ý tưởng rằng dịch máy hoặc thậm chí các công cụ dịch thuật điện tử có thể giữ vai trò quan trọng hơn trong trong dịch thuật văn học".

Tuy nhiên, dù họ đồng ý hay không thì tình hình thực tế vẫn đang thay đổi đáng kể. Vào tháng 11/2022, quá trình tự động hóa liên quan đến trí tuệ nhân tạo và những lo ngại liên quan đến nó được đẩy nhanh hơn nữa nhờ việc phát hành ChatGPT và các nền tảng trí tuệ nhân tạo tổng quát khác.

Sự ra đời của các công cụ AI tổng quát dấy lên nhiều lo ngại cho giới dịch giả văn học. Ảnh: Goethe Institute.

Ông Large cho rằng, đang có rất nhiều nhận định về AI, từ "sự quan tâm mãnh liệt của công chúng và có lẽ là sự phấn khích trước những cơ hội công nghệ mới này mang lại, cho đến thái độ phòng thủ hơn của các chuyên gia sáng tạo, những người luôn thận trọng về chúng trong một thời gian dài”. Tuy nhiên, liệu những công cụ này có thể phân tích và chuyển thể đầy đủ sự tinh tế của một văn bản từ ngôn ngữ gốc sang một ngôn ngữ mới, không chỉ dừng ở việc thay thế các từ và mệnh đề cơ bản nhất, hay không vẫn còn rất nhiều nghi vấn.

Câu hỏi này đã đeo bám những người đam mê công nghệ cũng như những người lo sợ công nghệ trong ngành dịch thuật văn học kể từ khi dịch máy mô phỏng hệ thống thần kinh (NMT) ra đời vào năm 2016. Nhưng cho đến nay, James Hadley, Phó giáo sư về dịch thuật văn học tại Đại học Trinity College Dublin, chia sẻ rằng: "NMT vẫn còn rất nhiều hạn chế về mặt văn phong. Nếu chúng tôi chỉ muốn dịch một câu và nhận được một số kết quả cụ thể, điều đó không khó khăn. Nhưng nếu chúng tôi muốn chuyển thể hoàn toàn hoặc tái hiện lại cách sử dụng từ đặc biệt của ai đó, thì điều này rất khó”.

Và từ sau sự xuất hiện của ChatGPT, ông Hadley cho biết, "thực tế là cứ mỗi tháng chúng tôi lại thấy một hệ thống mô hình ngôn ngữ lớn khác xuất hiện và một số phần mềm còn miễn phí". Ông hài hước lưu ý rằng đây là điều hợp lý bởi vì "các dịch giả văn học thường không giàu có. Và khi mọi người phát minh ra những công cụ này và muốn chúng trở nên hữu ích cho các dịch giả, mọi người phải nghĩ đến mức giá".

Cảnh báo về tốc độ phát triển của các công cụ dịch

Ông Hadley cũng lưu ý tốc độ phát triển các công cụ dịch thuật đang nhanh đến mức khó tin, một phần là do "quy mô dữ liệu được dùng làm kho khởi nguồn cho các nền tảng dịch lớn hơn nhiều so với hệ thống NMT, do đó, các hệ thống dịch thuật hiện nay trở nên linh hoạt hơn nhiều. "Khi bạn yêu cầu Google Dịch dịch một nội dung nào đó, bạn chỉ cần cung cấp nội dung và hệ thống sẽ trả lại bạn phần dịch tương xứng. Các hệ thống này giống như ‘nhận dữ liệu và trả kết quả’”.

Trong khi khả năng của các hệ thống dịch thuật ngày càng được nâng cao, Nicola Solomon, Giám đốc điều hành của Hiệp hội Tác giả (SA) Vương quốc Anh vẫn bày tỏ sự quan ngại.

Đề cập tới cuộc khảo sát được thực hiện gần đây của SA với gần 800 họa sĩ minh họa, dịch giả và nhà văn, bà Solomon nói rằng "gần 8/10 dịch giả và các họa sĩ minh họa, đều tin rằng AI tổng quát có khả năng sẽ tác động tiêu cực đến thu nhập từ công việc sáng tạo của họ trong tương lai. Trong khi đó, mối quan ngại tương tự diễn ra với 6/10 nhà văn viết tiểu thuyết và tác phẩm phi hư cấu". Nhưng nhìn chung, bà Solomon cho rằng, gần 9 trong số 10 người được hỏi tin rằng AI tổng quát sẽ thay thế công việc và cơ hội trong các ngành nghề sáng tạo.

Bà Solomon đặt ra câu hỏi: "Có phải họ đang bị ảo tưởng? Không hề, bởi vì chúng tôi cũng hỏi về những gì đang xảy ra: một phần tư số họa sĩ minh họa và một phần ba số dịch giả nói rằng họ đã mất việc do AI tạo ra và hơn 4/10 dịch giả cho biết thu nhập từ công việc của họ đã giảm”.

Bà Solomon cũng chỉ ra, phần lớn vấn đề là việc sử dụng các tác phẩm có bản quyền để làm nguồn cho AI tổng quát. Do đó, bà cảnh báo khán giả hãy cẩn thận khi đề cập đến những phần mềm dịch thuật chuyên nghiệp.

Bà nói: “Không thể biến những cỗ máy trở nên tự nhiên được vì chúng là những cỗ máy. Chúng chỉ sao chép mọi thứ. Và chúng sao chép mọi thứ để tiếp tục nâng cấp khả năng sao chép này".